Chống ngập lụt cho thủ đô

Cần triển khai đồng bộ các giải pháp chống ngập lụt cho thủ đô Hà Nội để ứng phó với thời tiết cực đoan, mưa lớn bất thường

TP Hà Nội cứ mưa lớn kéo dài là ngập úng, có vài điểm ngập nhiều ngày. Do ảnh hưởng của mưa lớn sau bão số 10 (bão Bualoi), ngày 30-9, trên địa bàn Hà Nội xuất hiện 82 điểm úng ngập. Đến sáng hôm sau, thành phố vẫn còn hơn 20 điểm ngập dù mưa đã ngớt hơn chục giờ.

Khốn khổ vì ngập lụt

Ngày 30-9 vừa qua là chuỗi ngày dài với nhiều người dân thủ đô khi gồng mình giữa "biển nước". Chị Nguyễn Thu Trang, nhà ở phường Tây Mỗ, chia sẻ đi ra khỏi nhà lúc 6 giờ, vượt qua nhiều cung đường ngập lụt sâu nhưng vẫn không thể đến văn phòng. Cuối cùng chị mắc kẹt ở đại lộ Thăng Long, xe chết máy không thể đi tiếp.

Tới gần 22 giờ ngày 30-9, nhiều người dân ở Hà Nội vẫn chật vật trên đường vì ngập lụt và tắc nghẽn. Nhiều người chọn cách ngủ lại văn phòng hoặc đi bộ về nhà, trong khi nhiều trường học thông báo khẩn cho học sinh ngủ tại trường, kèm nghỉ học vào ngày hôm sau.

Sở Xây dựng TP Hà Nội lý giải công suất thiết kế của hệ thống thoát nước đô thị trên địa bàn thành phố là 310 mm/2 ngày. Tuy nhiên, trong ngày 30-9, lượng mưa tại nhiều điểm trên địa bàn thành phố đã vượt xa công suất trên, như tại Ô Chợ Dừa là khoảng 527,2 mm (vượt 170%); Hai Bà Trưng là 407,7 mm (vượt 131,5%)… gây quá tải hệ thống thoát nước. Khi hệ thống thoát nước quá tải, nước mưa dồn về các điểm trũng thấp làm các điểm này ngập sâu.

Ngoài ra, do mực nước sông Hồng, sông Đuống, sông Nhuệ dâng cao, cùng với việc các hồ thủy điện xả lũ nên nước không thể thoát tự nhiên. Các trạm bơm đã vận hành hết công suất nhưng vẫn không đáp ứng được.

Cùng với đó, hệ thống thoát nước của Hà Nội chưa đồng bộ, nhiều công trình đầu mối, hồ điều hòa chậm tiến độ. Tại một số khu đô thị mới, hạ tầng thoát nước nội khu chưa khớp nối với hệ thống chung, cốt nền thấp hơn khu vực xung quanh, nên càng dễ bị ngập cục bộ.

Nhiều người so sánh trận lụt vừa rồi tương đương với năm 2008. Theo đó, đi kèm băn khoăn 20 năm qua, vì sao tình trạng ngập lụt ở Hà Nội vẫn chưa cải thiện nhiều. Một số "điểm đen" ngập úng kéo dài nhưng không được giải quyết.

Cần giải pháp tổng thể

Theo Sở Xây dựng, Hà Nội cần khẩn trương triển khai thêm các công trình chống ngập cục bộ như bể chứa nước kết hợp trạm bơm chuyển bậc tại công viên, vườn hoa, khu đất công, tăng khả năng tiêu thoát ra các nguồn tiêu.

Trong Quy hoạch cao độ nền thoát nước thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, thành phố sẽ tính toán khả năng ứng phó với các trận mưa cực đoan có cường độ lớn hơn 310 mm/2 ngày.

PGS-TS Nguyễn Việt Anh, Viện trưởng Viện Khoa học và Kỹ thuật môi trường - Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, cho rằng quy hoạch thoát nước cần phải đồng bộ với quy hoạch phát triển đô thị.

Đơn cử, khi xây dựng khu đô thị mới phải chạy thử, mô phỏng mô hình thủy lực để xem áp lực tạo thêm cho hệ thống thoát nước của thành phố là bao nhiêu qua biện pháp đánh giá tác động môi trường, từ đó gắn với trách nhiệm cụ thể của các chủ đầu tư.

Các khu đô thị xây dựng từ đất ruộng lên thành khối nhà với mặt bê-tông, sau đó đấu nối vào hạ tầng thoát nước của thủ đô sẽ làm gia tăng áp lực lên hệ thống thoát nước.

Trao đổi với Báo Người Lao Động, GS-TS Vũ Trọng Hồng, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng sở dĩ ở Hà Nội cứ mưa lớn là ngập và ngập kéo dài hơn so với nhiều địa phương khác là bởi hệ thống thoát nước của Hà Nội đã quá cũ.

Toàn bộ đường ống ngầm vẫn để lại từ những thời kỳ trước, chưa được thay bằng các đường ống mới lớn hơn, do đó không đủ khả năng thoát nước.

"Mặc dù Hà Nội đã phân chia 4 khu vực thoát nước và tận dụng sông Tô Lịch để dẫn nước về phía Hà Tây cũ rồi ra sông Đáy nhưng vấn đề cơ bản nhất vẫn nằm ở hệ thống ống cũ kỹ, lâu nay chưa được cải tạo. Đây là điểm cần đột phá, bởi nếu không, tình trạng ngập úng sẽ còn tiếp diễn" - GS-TS Vũ Trọng Hồng nói.

Về thủy văn, hiện tượng biến đổi khí hậu khiến lượng mưa ngày càng tăng chứ không giảm. Trong khi đó, hệ thống thoát nước của Hà Nội không bảo đảm; các con sông bao quanh vốn dĩ tiếp nhận nước từ thượng nguồn đổ về, cả từ Trung Quốc, khiến việc giảm ngập lụt nhanh rất khó.

Do đó, GS-TS Vũ Trọng Hồng nhấn mạnh cần các giải pháp đồng bộ để giảm thiểu thiệt hại. Giải pháp cứng là mở rộng và thay thế các tuyến ống chính, bởi hiện nay đường ống quá nhỏ. "Lâu nay, khi mưa xuống, lực lượng công nhân chỉ dọn rác ở miệng cống hoặc dùng xe hút nước, máy bơm nước là chưa đủ" - ông nói. Mặt khác, Hà Nội cần phải nạo vét thường xuyên các lòng hồ để khơi thông dòng chảy, sức chứa, từ đó mới giảm thiểu ngập lụt.

Theo nhiều chuyên gia, các dự án chống ngập của Hà Nội muốn hiệu quả, thoát nước tốt cần được xây dựng, tính toán cân bằng với lượng mưa ngày càng lớn, biến đổi khí hậu phức tạp; cũng như chấm dứt tình trạng chậm tiến độ, đội vốn.