Có tiền liền tay: Đâu dễ đến vậy

Rời công xưởng để làm nghề tự do với mong muốn "dễ thở" hơn, nhưng thực tế hoàn toàn không dễ

Giữa năm 2025, anh Nguyễn Văn T. (24 tuổi, quê Đồng Tháp) - từng có gần 3 năm làm công nhân (CN) lắp ráp linh kiện điện tử tại một KCN ở tỉnh Bình Dương (cũ), quyết định nghỉ việc, lên TP HCM chạy xe công nghệ.

Chưa kịp mừng đã phải lo

Thời gian đầu, công việc này mang lại nguồn thu khá. Trung bình mỗi ngày anh kiếm được 500.000-650.000 đồng, cao hơn so với một ngày công của CN. "Có tiền liền tay, chủ động thời gian, không bị gò bó như trong xưởng. Nhưng gần đây thu nhập giảm mạnh vì quá nhiều người cũng bỏ ra chạy xe" - anh T. than thở.

Không chỉ rẽ sang chạy xe công nghệ, một bộ phận CN trẻ còn rời xưởng để trở thành người sáng tạo nội dung trên mạng xã hội. Chị Nguyễn Thị M. (25 tuổi, quê An Giang), từng là CN may tại KCN Tân Tạo (TP HCM), nghỉ việc cuối năm 2024 để được "tự do sáng tạo". Ban đầu, chị quay clip chia sẻ đời sống CN, sau đó chuyển sang làm nội dung ngắn và livestream bán hàng.

Có thời điểm, mỗi tháng chị thu về hơn 15 triệu đồng từ quảng cáo và hoa hồng. Tuy nhiên, nguồn thu này hoàn toàn phụ thuộc vào lượt xem và thuật toán của nền tảng. "Để rồi hiện tại, tháng cao thì đủ sống, tháng thấp gần như không có gì, mà cũng không hề có bảo hiểm hay phúc lợi" - chị M. nói.

Câu chuyện của anh T., chị M. không phải là cá biệt. Tại nhiều KCN ở TP HCM, Đồng Nai, Tây Ninh…, không ít CN trẻ cho rằng làm CN khó khá lên nhanh nên đã quyết định tìm cơ hội ở những công việc tự do với thu nhập theo ngày, theo đơn hàng.

Nhận định về thực trạng trên, ông Bùi Đoàn Chung - sáng lập và điều hành Nghề Nhân sự Việt Nam - cho rằng các công việc như chạy xe công nghệ, bán hàng online hay làm dịch vụ tự do có ưu điểm là linh hoạt thời gian, thu nhập tính theo ngày hoặc theo đơn hàng, dễ tạo cảm giác "kiếm tiền nhanh". Nhưng phần lớn mang tính ngắn hạn, thiếu ổn định, không giúp tích lũy kỹ năng nghề bền vững và hầu như đứng ngoài hệ thống an sinh xã hội

Cần có chính sách linh hoạt

Theo ông Chung, khi còn trẻ và khỏe, người lao động (NLĐ) chưa cảm nhận rõ những rủi ro tiềm ẩn. Nhưng chỉ sau vài năm, khi sức khỏe suy giảm hoặc thị trường biến động, thu nhập có thể sụt giảm rất nhanh, thậm chí rơi vào trạng thái bấp bênh kéo dài.

Đáng lo ngại hơn, nhiều lao động trẻ (LĐT) lựa chọn rút BHXH một lần để chuyển sang lao động tự do, xem đây là giải pháp ngắn hạn để có vốn xoay xở. "Lựa chọn này chỉ mang tính "ăn xổi", khiến NLĐ tự tay cắt bỏ "lưới an sinh" của chính mình. Khi muốn quay lại thị trường lao động chính thức, họ không chỉ mất lợi thế về độ tuổi mà còn đối mặt với sự đứt gãy kỹ năng nghề" - ông Chung cảnh báo.

Chuyên gia nhân sự Đinh Kim Nhung cho rằng xu hướng này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường lao động. Về dài hạn, chất lượng nguồn nhân lực sẽ bị ảnh hưởng, doanh nghiệp sản xuất ngày càng khó tuyển lao động có tay nghề ổn định, trong khi một bộ phận lớn lao động tự do đứng trước nguy cơ không có an sinh khi về già.

Thực tế cho thấy, không ít CN trẻ rời nhà máy không hẳn vì "ngại kỷ luật" hay thiếu ý chí gắn bó, mà xuất phát từ thực tế thu nhập chưa đáp ứng kỳ vọng. Khi bài toán tiền lương và phúc lợi chưa được giải quyết thỏa đáng, những lựa chọn mang tính ngắn hạn sẽ tiếp tục xuất hiện, kéo theo các rủi ro dài hạn cho thị trường lao động.

Theo bà Nhung, để hạn chế LĐT bỏ việc âm thầm, cần những giải pháp đồng bộ. Trong đó, doanh nghiệp phải cải thiện thu nhập thực chất, điều kiện làm việc và xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng cho NLĐ, thay vì phụ thuộc vào tăng ca như một "van xả" tạm thời. Song song đó, cần có chính sách linh hoạt và hấp dẫn hơn để khuyến khích lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện, giúp họ không bị "rơi khỏi" hệ thống an sinh.