Đã đến lúc nói về "lương đủ sống"

Cần bổ sung vào Văn kiện Đại hội XIV của Đảng khái niệm "lương tối thiểu đủ sống" thay cho "lương tối thiểu" để phù hợp với giai đoạn phát triển mới

Tại hội nghị lấy ý kiến chuyên gia, cán bộ, đoàn viên - lao động góp ý cho dự thảo Văn kiện trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng do Tổng LĐLĐ Việt Nam tổ chức mới đây, TS Phạm Thu Lan - nguyên Phó Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn - cho biết Bộ Luật Lao động năm 2012 đã bổ sung, làm rõ khái niệm mức "lương tối thiểu (LTT)", đó là phải bảo đảm mức sống tối thiểu của người lao động (NLĐ) và gia đình họ.

Không còn phù hợp

Theo bà Lan, trên cơ sở quy định tại Bộ Luật Lao động, năm 2011, Hội đồng Tiền lương quốc gia (TLQG) được thành lập. Trên tinh thần quy định của Bộ Luật Lao động, Hội đồng TLQG đã xây dựng mức LTT, các phương pháp tính để đáp ứng mức sống tối thiểu của NLĐ và gia đình họ. Có thể nói, cho đến nay, mức LTT đã cơ bản đáp ứng mức sống tối thiểu.

Tuy nhiên, mức LTT cơ bản đáp ứng mức sống tối thiểu này chỉ được xây dựng dựa trên chuẩn nghèo chứ không phải là mức trung bình của xã hội. Khi tính toán mức LTT, Hội đồng TLQG lấy cơ sở dữ liệu về điều tra mức sống, mức chi tiêu của các nhóm hộ gia đình có người làm công ăn lương (khoảng 9.000 hộ) để tính toán mức LTT. Tiêu chuẩn tính toán như vậy đã không còn phù hợp khi Việt Nam bước vào nhóm nước có thu nhập trung bình cao.

Theo bà Lan, Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh "Không hy sinh công bằng, tiến bộ, an sinh xã hội để chạy theo tăng trưởng đơn thuần" thì đã đến lúc chúng ta cần thay đổi khái niệm mức LTT đáp ứng mức sống tối thiểu bằng khái niệm mức "LTT đủ sống". Tất nhiên, mức "LTT đủ sống" là bảo đảm mức sống phù hợp trong giai đoạn phát triển của quốc gia, chứ không phải đủ sống với mức lương xa xỉ.

TS Phạm Thu Lan dẫn định nghĩa của Oxfam và cho biết: "Lương đủ sống là một khái niệm đơn giản. Đó là mức lương thấp nhất được trả cho một người làm việc toàn thời gian, đủ để trang trải những chi phí cơ bản cần thiết cho bản thân và gia đình, bao gồm: thực phẩm đủ dinh dưỡng, nhà ở phù hợp, các tiện ích, chăm sóc sức khỏe, quần áo, đi lại và giáo dục, quan hệ xã hội, cùng với một khoản tiền tiết kiệm cho tương lai và các sự việc bất khả kháng xảy ra".

Thay đổi phương pháp tính

Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) cũng định nghĩa "lương đủ sống là một mức lương cần thiết để bảo đảm mức sống thỏa đáng cho NLĐ và gia đình họ, có tính tới điều kiện cụ thể của quốc gia và đạt được trong thời giờ làm việc tiêu chuẩn".

Theo TS Phạm Thu Lan, ILO cũng đưa ra nguyên tắc tính mức lương đủ sống để khuyến nghị cho các quốc gia. Như vậy, chúng ta thấy mức lương đủ sống theo định nghĩa cũng là mức lương thấp nhất, không phải là mức lương xa xỉ. "Lương đủ sống hoàn toàn hàm ý là LTT nhưng phải đủ sống" - bà Lan nói.

Trong bối cảnh hiện nay, nếu chúng ta vẫn cứ quy định "mức LTT để đáp ứng mức sống tối thiểu" thì sẽ không thay đổi được tư duy phát triển. Để làm được điều đó, phải thể hiện trên các văn bản quy định của Đảng, Nhà nước - mà đầu tiên cần có trong Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV.

Do đó, TS Phạm Thu Lan đề nghị bổ sung vào Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV khái niệm để phù hợp cho giai đoạn mới, đó là thực hiện "tiền LTT đủ sống". Cụ thể, trong dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng cần bổ sung nội dung đánh giá việc thực hiện tiền LTT đáp ứng mức sống tối thiểu sau 40 năm đổi mới và bổ sung mục tiêu thực hiện "tiền LTT đủ sống" trong phần quan điểm, mục tiêu xây dựng, phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

"Tại sao cần phải thêm chữ "đủ sống" trong văn kiện?", theo bà Lan, điều này giúp thay đổi nhận thức, từ đó sẽ dẫn đến thay đổi phương pháp tính. "Nếu vẫn giữ khái niệm cũ thì vẫn là nhận thức cũ, còn nếu thay đổi khái niệm thì sẽ thay đổi nhận thức và phương pháp tính mới. Khái niệm mới sẽ không tham chiếu theo chuẩn nghèo nữa mà phải tham chiếu theo nhóm phù hợp trong xã hội, có phòng ngừa rủi ro, tích lũy cho tương lai" - TS Lan lý giải.

Đối với dự thảo về chương trình hành động của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, trong mục về quản lý, phát triển xã hội bền vững, bảo đảm tiến bộ, công bằng xã hội, TS Phạm Thu Lan đề xuất bổ sung nội dung về đổi mới phương pháp tính mức LTT, bảo đảm thực hiện tiền LTT đủ sống phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế về phương pháp tính trong mục về các nhiệm vụ trọng tâm.

"Tôi nghĩ rằng mức tiền LTT đủ sống rất quan trọng về mặt khái niệm và dẫn đến thay đổi hành động, nhất là nó đóng góp cho việc cải thiện xã hội trong giai đoạn phát triển mới của Việt Nam. Đồng thời, cũng góp phần nâng cao năng suất và phát triển kinh tế" - TS Lan nêu quan điểm.