Dự báo "nóng": "Bom" nợ Trung Quốc chờ nổ

(NLĐO) - Nợ công của Trung Quốc đang tăng mạnh hơn so với Mỹ và có thể tăng cao hơn nữa trong năm tài chính 2023-2024.

Các chính quyền địa phương Trung Quốc giờ đây phải chọn lựa giữa thắt chặt chi tiêu mạnh mẽ hay giảm ngân sách cho các dự án kích thích tăng trưởng kinh tế để trả nợ.

Thắt lưng buộc bụng

Chiếm phần không nhỏ trong khoản nợ công 23.000 tỉ USD, nợ của các địa phương đang trở thành rủi ro tài chính lớn mà Chính phủ Trung Quốc cần giải quyết.

Vào năm 2021, Hạc Cương, thành phố gần một triệu dân thuộc tỉnh Hắc Long Giang, buộc phải tái cấu trúc tài chính khẩn cấp. Từ 18 tháng trước, thành phố này đã ngập trong "núi nợ" cao gấp đôi thu nhập tài chính. Người dân Hạc Cương đang cảm nhận rõ ràng về gánh nặng của việc thắt chặt tài chính.

Theo Bloomberg, Hạc Cương đại diện cho phần nổi của tảng băng chìm về vấn đề nợ của chính quyền địa phương ở Trung Quốc. Điều này khiến các nhà đầu tư ngày càng lo lắng và có thể trở thành lực cản cho nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới trong những năm tới. Ngân hàng Goldman Sachs (Mỹ) ước tính tổng nợ công của Trung Quốc hiện vào khoảng 23.000 tỉ USD, bao gồm cả những khoản vay khó tất toán của hàng ngàn công ty tài chính do các chính quyền tỉnh và thành phố thành lập.

Dù nguy cơ vỡ nợ cấp thành phố ở Trung Quốc khá thấp nhờ vào sự bảo trợ vững vàng của chính quyền trung ương nhưng các chính quyền địa phương có thể buộc phải thắt chặt chi tiêu mạnh mẽ hoặc giảm ngân sách cho các dự án kích thích tăng trưởng để trả nợ.

Ông Song Houze, nhà kinh tế của tổ chức nghiên cứu chính sách MacroPolo (Mỹ), nói với hãng tin Bloomberg: "Nhiều thành phố sẽ giống như Hạc Cương trong một vài năm tới". Ông Houze cho rằng dân số Trung Quốc sẽ già đi và giảm dần, đồng nghĩa với việc nhiều thành phố thiếu nguồn nhân lực cần thiết để duy trì tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và bảo đảm nguồn thu thuế.

Chiến thuật câu giờ

Trung ương có thể duy trì sự ổn định trong thời gian ngắn bằng cách yêu cầu hệ thống ngân hàng tiếp tục đảo nợ cho các chính quyền địa phương, theo ông Houze. Đáng chú ý là nếu không gia hạn nợ thì thực tế, hơn 2/3 địa phương không trả được nợ đúng hạn.

Ở tỉnh Hắc Long Giang, các nhà đầu tư trái phiếu bắt đầu tỏ ra cảnh giác với những rủi ro đến từ những khoản nợ của chính quyền địa phương. Trái phiếu 7 năm của tỉnh có lợi suất trung bình là 3,53%, cao hơn 0,18 điểm % so với mức trung bình trên toàn quốc, nằm trong tốp 4 trái phiếu đắt đỏ nhất nước. Lợi suất càng cao nghĩa là rủi ro càng lớn.

Việc tái cấu trúc tài chính có thể được kích hoạt theo một trong hai trường hợp: Nếu các khoản thanh toán lãi cho trái phiếu của một đô thị vượt quá 10% chi tiêu hoặc nếu các lãnh đạo địa phương cho rằng điều đó là cần thiết.

Công ty Chứng khoán Yuekai Securities (Trung Quốc) ước tính có đến 17 thành phố có khoản trả lãi trái phiếu cao hơn 7% so với chi tiêu ngân sách vào năm 2020, tức gần đến ngưỡng 10%. Những đô thị này chủ yếu tập trung ở các tỉnh nghèo của Trung Quốc như Liêu Ninh và Nội Mông. Tuy nhiên, vấn đề đó cũng đang tồn tại ở những thành phố nằm ngoài nhóm này. TP Thương Khâu (tỉnh Hà Nam) với 7,7 triệu dân gần đây đã xuất hiện trong các bản tin ở Trung Quốc sau khi suýt ngừng cung cấp dịch vụ xe buýt.

"Nhà giàu" cũng kêu cứu

Ở TP Vũ Hán (tỉnh Hồ Bắc) và Quảng Châu (tỉnh Quảng Đông), những đề xuất cắt giảm phúc lợi y tế của người về hưu đã dẫn đến những cuộc biểu tình hiếm hoi trên đường phố vào năm 2023, theo tờ South China Morning Post tháng 2-2023. Công chức ở những đô thị giàu có như Thượng Hải cũng bị cắt lương. Còn tại tỉnh Quý Châu, giới chức địa phương đã cầu cứu chính quyền Bắc Kinh giải ngân gói cứu trợ tài chính.

Trong những năm qua, Bắc Kinh thúc giục các chính quyền địa phương cắt giảm các nguy cơ nợ công, đặc biệt là những khoản "nợ ẩn" xuất phát từ các công ty tài chính do địa phương thành lập nhưng không thể hiện trên bản cân đối kế toán chính thức.

Giáo sư khoa học chính trị của Trường ĐH Stanford (Mỹ), bà Jean Oi, nhận định vấn đề nợ ở cấp chính quyền địa phương đang lan rộng trên khắp Trung Quốc. "Trong khi những khu vực duyên hải giàu có sẽ có nhiều cơ hội để trả nợ và có nguồn lực để dựa vào thì những vùng ít phát triển hơn như Hạc Cương khó có thể xoay xở và bị hạn chế về những điều mà họ có thể làm được" - bà Oi nhận xét.

Không riêng nợ của địa phương, nợ công của Trung Quốc đang tăng mạnh hơn so với Mỹ và có thể tăng cao hơn nữa trong năm tài chính 2023-2024. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho hay chính phủ của các nền kinh tế lớn, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc, dự kiến ​​tăng cường vay mượn trong những năm tới khi chi tiêu nhiều hơn cho dân số già và chuyển sang sử dụng năng lượng sạch.

Nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng nhảy vọt từ năm 2001 sau khi nước này hướng tới sản xuất các sản phẩm phục vụ nhu cầu toàn cầu, GDP đạt 19.370 tỉ USD vào năm 2023. Trung Quốc chỉ đứng thứ hai sau Mỹ, nền kinh tế trị giá 26.850 tỉ USD.

Cùng với tăng trưởng, nợ công của nền kinh tế thứ hai thế giới cũng đang tăng đều đặn, hiện lên tới 14.340 tỉ USD. Nợ công Trung Quốc đứng thứ hai toàn cầu, chỉ sau Mỹ - nước có nợ công cao nhất với 31.680 tỉ USD. Trong năm tài chính 2022-2023, nợ công Mỹ tăng 1.300 tỉ USD, tương đương 4,28%. Tuy nhiên, nợ công của Trung Quốc tăng gấp 3 lần của Mỹ. IMF dự báo ​​nợ công của Trung Quốc sẽ tăng lên 104,9% GDP vào năm 2028, tốc độ tăng nhảy vọt so với mức 82,4% năm 2023 và 56,7% vào năm 2018.

Theo các nhà kinh tế của IMF, chi tiêu của Trung Quốc cho dân số đang già đi nhanh chóng và các biện pháp kích thích duy trì tăng trưởng kinh tế là một trong những yếu tố khiến nợ công leo thang.