Đôn đốc khắc phục nợ BHXH
Bên cạnh việc phổ biến các quy định chế tài đối với hành vi vi phạm, cơ quan BHXH còn đưa ra cảnh báo để các đơn vị phòng ngừa
Làm được 6 tháng song tháng nào cũng bị chậm trả lương và bị nợ 4 tháng đóng BHXH nên ông N.K.H, nhân viên Công ty TNHH B.B (TP Hà Nội), quyết định nghỉ việc.
Người lao động gánh chịu thiệt thòi
Sau gần 3 tháng nghỉ việc mà chưa được chốt, trả sổ BHXH, lo mất cơ hội nhận trợ cấp thất nghiệp, ông H. liên hệ Công ty B.B để hỏi thăm. Song, ông rất bức xúc khi được trả lời: "Công ty chỉ trừ lương người lao động (NLĐ) 10,5% trong tổng mức đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) 32%. Phần còn lại do công ty đóng và nợ nhà nước, chứ không quỵt. Công ty không có lỗi gì với NLĐ". Ngao ngán trước câu trả lời vô trách nhiệm của công ty, ông đành yêu cầu các cơ quan chức năng can thiệp để đòi quyền lợi.
Tương tự ông H, chị V.T.H, nhân viên Công ty TNHH S.S (phường Tân Sơn Hòa, TP HCM), cũng như ngồi trên đống lửa khi doanh nghiệp (DN) đang nợ BHXH gần 8,6 tỉ đồng. Chị làm việc tại công ty hơn 3 năm, chuẩn bị sinh con nhưng bị nợ BHXH từ đầu năm 2025 đến nay.
"Lo không được hưởng chế độ BHYT khi sinh con, tôi đã liên hệ cơ quan BHXH để tham gia BHYT hộ gia đình nhưng không được vì vẫn có trong danh sách tham gia BHYT tại công ty. Cơ quan BHXH cũng cho hay vì DN nợ BHXH nên có khả năng tôi cũng không được hưởng chế độ thai sản khi sinh con" - chị rầu rĩ.
Theo quy định hiện hành, chỉ cần DN chậm đóng, nợ đóng BHXH dù chỉ 1 tháng thì việc giải quyết các quyền lợi liên quan cho NLĐ cũng có thể bị ách tắc. Việc xác nhận thời gian tham gia, chốt sổ BHXH cho NLĐ cũng gặp khó khăn. Kể cả ở các DN không có khả năng chi trả, việc xác nhận thời gian đóng BHXH của NLĐ cũng cần thiết để làm căn cứ giải quyết chế độ. Do vậy, để đòi quyền lợi chính đáng, nhiều NLĐ phải lựa chọn giải pháp cuối cùng là khởi kiện DN ra tòa.
Bà Đ.T.T là một trường hợp như thế. Bà vào làm công nhân tại Công ty TNHH J. (phường Bình Hòa, TP HCM) từ tháng 8-2023 và có ký hợp đồng lao động. Đến đầu năm 2024, DN này thông báo ngừng hoạt động do gặp khó khăn nên bà nghỉ việc. Khi đó, bà mới biết công ty không đóng BHXH cho mình từ tháng 8 đến tháng 12-2023 nên không thể xác nhận thời gian tham gia và chốt sổ BHXH cho bà. Sau khi hòa giải tại địa phương không thành, bà T. khởi kiện công ty ra tòa.
Tại phiên xử vừa qua, phía DN trình bày đang gặp nhiều khó khăn vì không còn hoạt động, không có khả năng tài chính để đóng BHXH cho NLĐ. Công ty đề nghị tòa căn cứ kết quả đóng BHXH thực tế của NLĐ tại cơ quan BHXH để xác nhận thời gian tham gia và chốt sổ cho bà T.
Đề nghị của Công ty J. không được tòa chấp nhận. Hội đồng xét xử buộc DN này phải khắc phục khoản nợ BHXH để xác nhận và chốt sổ BHXH cho bà T. Kết quả là vậy nhưng hiện bà T. vẫn mỏi mòn trông chờ công ty thi hành án.
Đại diện doanh nghiệp phát biểu ý kiến tại buổi đối thoại do BHXH TP HCM tổ chức
Cùng tháo gỡ khó khăn
Theo BHXH Việt Nam, thời gian qua, nhờ thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, tỉ lệ chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN, đã giảm dần qua các năm.
Cụ thể, năm 2021, tỉ lệ chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN là 3,67%; năm 2022 là 2,91%; năm 2023 là 2,69% và năm 2024 là 2,59%. Dù vậy, tình trạng chậm đóng, nợ đóng như hiện nay vẫn khiến hàng trăm ngàn NLĐ bị ảnh hưởng quyền lợi hợp pháp, chính đáng và tác động xấu đến chính sách an sinh xã hội.
Tại TP HCM, đến đầu tháng 7-2025, 18.676 đơn vị sử dụng lao động chậm đóng BHXH từ 3 tháng trở lên. Thực tế, trong số này có những đơn vị chây ì, không khắc phục nợ dù cơ quan BHXH đã thực hiện nhiều giải pháp như đôn đốc, thanh tra, ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính… Dù vậy, cũng có những nơi thật sự gặp khó khăn, không có khả năng khắc phục trong thời gian ngắn.
Để lắng nghe DN, từ đó tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy việc khắc phục nợ BHXH nhằm bảo đảm quyền lợi của NLĐ, trong tháng 7-2025, BHXH TP HCM đã tổ chức 3 cuộc đối thoại với gần 500 DN đang nợ BHXH từ 3 tháng trở lên. Ông Nguyễn Quốc Thanh, Phó Giám đốc BHXH TP HCM, cho hay các buổi đối thoại này nhằm lắng nghe ý kiến, giải đáp vướng mắc của DN; tuyên truyền các quy định mới về trách nhiệm đóng bảo hiểm của đơn vị sử dụng lao động và NLĐ; biện pháp và mức xử lý đối với các hành vi vi phạm… Đồng thời, đưa ra những cảnh báo cần thiết, giúp các đơn vị nắm bắt, điều chỉnh và phòng ngừa vi phạm ngay từ sớm.
Đối thoại với cơ quan BHXH, hầu hết DN đều nêu lý do chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ là vì khó khăn trong hoạt động sản xuất - kinh doanh, không đủ nguồn tài chính thực hiện. Một số DN bày tỏ mong muốn được khoanh nợ, giãn nợ hoặc trả nợ BHXH từng giai đoạn.
Phản hồi ý kiến này, BHXH TP HCM cho biết không có thẩm quyền cho phép. Tất cả đơn vị sử dụng lao động và NLĐ đều phải tuân thủ, thực hiện đúng các quy định pháp luật về đóng BHXH, BHYT, BHTN.
"Các DN cần cân đối, bố trí lại nguồn tài chính; cơ cấu hoạt động để có thể thực hiện đúng trách nhiệm tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Bởi lẽ, đây là những chính sách tác động trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí…" - đại diện BHXH TP HCM nhấn mạnh.
Có thể xử lý hình sự nếu vi phạm
BHXH Việt Nam vừa có hướng dẫn xử lý đối với các đơn vị chưa tham gia hoặc tham gia BHXH, BHYT, BHTN chưa đầy đủ cho NLĐ.
Cụ thể, sau 10 ngày, kể từ khi cơ quan BHXH gửi thông báo về việc tham gia, đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ mà DN chưa tham gia và không có ý kiến phản hồi thì cơ quan BHXH làm việc trực tiếp với đơn vị để đôn đốc, hướng dẫn lập hồ sơ đăng ký tham gia.
Sau đó, nếu đơn vị chưa đăng ký tham gia thì cơ quan BHXH tổ chức hội nghị tư vấn, đối thoại, đôn đốc. Sau 10 ngày, kể từ sau khi tổ chức hội nghị mà đơn vị vẫn chưa tham gia BHXH, BHYT bắt buộc thì lập danh sách đề nghị kiểm tra chuyên ngành đột xuất.
Với các đơn vị có hành vi vi phạm đến mức phải xử lý hình sự và sau khi kiểm tra xử lý vi phạm hành chính nhưng không (hoặc chậm) khắc phục hậu quả, Phòng Kiểm tra trình giám đốc BHXH tỉnh, thành chuyển hồ sơ đề nghị cơ quan công an xử lý.