Đủ chiêu trò trốn đóng bảo hiểm

Doanh nghiệp chia lương thành nhiều khoản nhỏ, ký hợp đồng với tên gọi khác để giảm chi phí hoặc trốn đóng BHXH cho người lao động

Được Công ty CP M.L (phường Sài Gòn, TP HCM) tuyển dụng vào vị trí chuyên viên phòng nhân sự, song bà Phan Thị Quỳnh lại được ký hợp đồng với tên gọi "Hợp đồng dân sự về việc cung cấp dịch vụ chuyên viên". Mục đích của việc ký hợp đồng này không nằm ngoài mục đích trốn đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) cho người lao động (NLĐ).

Lách luật tinh vi

Hợp đồng bà Quỳnh ký có thời hạn 5 năm, từ tháng 11-2023 đến tháng 10-2028. Theo hợp đồng, bà làm việc trực tiếp tại văn phòng, được cung cấp trang phục, trang thiết bị làm việc và được trả phí dịch vụ cơ bản (12 triệu đồng/tháng), hỗ trợ hợp tác (500.000 đồng/năm); tiền gửi xe (100.000 đồng/tháng), tiền cơm (25.000 đồng/ngày), mua BHYT (972.000 đồng/năm).

Bà Quỳnh phải báo cáo kết quả thực hiện dịch vụ hằng tháng hoặc theo yêu cầu bằng văn bản cho công ty; tuân thủ các quy định, hướng dẫn của công ty và phải luôn giữ thái độ niềm nở, thân thiện đối với nhân viên, khách hàng trong quá trình thực hiện dịch vụ. Đồng thời, bà tự chịu trách nhiệm về thuế thu nhập cá nhân, BHXH, BHYT, BHTN theo quy định pháp luật và phải báo trước 30 ngày khi đơn phương chấm dứt hợp đồng.

Trường hợp bà Quỳnh thường xuyên không hoàn thành dịch vụ theo thỏa thuận; tự ý ngưng cung cấp dịch vụ 5 ngày cộng dồn trong 1 tháng hoặc 20 ngày cộng dồn trong 1 năm mà không có lý do chính đáng; có hành vi trộm cắp, tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích, sử dụng ma túy, tiết lộ bí mật kinh doanh hoặc có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản, lợi ích công ty trong thời gian cung cấp dịch vụ sẽ bị doanh nghiệp (DN) đơn phương chấm dứt hợp đồng…

Nhận định về trường hợp này, luật sư Trần Hữu Tín, Trưởng Văn phòng Luật sư Tín và Cộng sự, cho biết theo quy định của Bộ Luật Lao động 2019, trường hợp hai bên thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên thì được coi là hợp đồng lao động (HĐLĐ).

Mặc dù, công ty đã thay đổi tên gọi của hợp đồng và dùng câu chữ khác đi để né quy định nêu trên nhưng vẫn không thể che giấu được bản chất bà Quỳnh là NLĐ làm việc dưới sự quản lý của DN, thể hiện qua việc bà phải báo cáo kết quả công việc và có thể bị xử lý khi không hoàn thành công việc hay vi phạm kỷ luật…

"Cùng với việc quy định rõ DN không có nghĩa vụ nộp thuế thu nhập cá nhân, BHXH, BHYT, BHTN phát sinh từ hợp đồng và bà Quỳnh phải tự chịu trách nhiệm về các khoản trên càng lộ rõ ý đồ trốn tránh trách nhiệm đóng thuế và các khoản bảo hiểm cho NLĐ" - luật sư Tín nhận định.

Chẻ nhỏ lương

Ngoài hành vi trên, để tiết giảm chi phí, từ tháng 6-2022, Công ty CP M.L còn thực hiện chuyển đổi việc đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN đối với NLĐ đã ký HĐLĐ trước đó, sang tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình. Như đối với NLĐ làm việc dưới 10 năm tại công ty sẽ tham gia gói BHXH tự nguyện với mức lương 1,5 triệu đồng/tháng; người làm trên 10 năm tham gia BHXH tự nguyện với mức lương 2 triệu đồng/tháng. Về BHYT thì tham gia theo mức đóng BHYT hộ gia đình theo quy định.

Theo ông Nguyễn Quốc Thanh, Phó Giám đốc BHXH TP HCM, các hành vi phổ biến mà DN sử dụng để không tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ là ký hợp đồng khoán việc, cộng tác viên, thử việc ngắt quãng, học việc, hợp đồng dưới 14 ngày nhiều tháng liên tục... Bên cạnh đó, để giảm chi phí đóng BHXH, BHYT, BHTN và đối phó với cơ quan chức năng, nhiều DN còn xây dựng nhiều bảng lương; chia lương thành nhiều khoản nhỏ; ghi mức lương trên HĐLĐ thấp hơn mức lương thực tế…

Công ty TNHH G. (xã Hiệp Phước, TP HCM) là một trong số đó. Ông N.V.H, tổ trưởng bộ phận mộc của công ty, cho biết ông có 3 mức lương: lương trong HĐLĐ để tính đóng BHXH, BHYT, BHTN (5,7 triệu đồng/tháng), lương để tính ngày công (19 triệu đồng/tháng) và tổng thu nhập (khoảng 24 triệu đồng/tháng, gồm lương tính công và các khoản phụ cấp trách nhiệm, tiền xăng xe, tiền cơm, thưởng năng suất). Thực tế trên tồn tại suốt hơn 7 năm ông H. làm việc tại công ty.

Nhưng trong kỳ lương tháng 8 vừa qua, DN đột nhiên thông báo điều chỉnh mức tiền lương đóng BHXH, BHYT, BHTN lên 19 triệu đồng/tháng. "Việc điều chỉnh này khiến mức đóng các khoản bảo hiểm của tôi tăng lên gần 2 triệu đồng/tháng và thu nhập giảm gần 1,4 triệu đồng so với tháng trước. Tuy nhiên, tôi thấy vui vì việc tăng mức đóng sẽ khiến các quyền lợi hưởng BHXH, BHYT, BHTN về sau được cải thiện" - ông H. nói.

Theo ông H. cũng như những NLĐ làm việc tại đây, sở dĩ DN có sự điều chỉnh trên là để tránh bị chế tài theo quy định của Luật BHXH 2024 (hiệu lực từ ngày 1-7-2025). Theo đó, đối với hành vi đăng ký tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, BHYT, BHTN cho NLĐ thấp hơn quy định sẽ bị xem là hành vi trốn đóng. Với hành vi này, ngoài chế tài bắt buộc phải nộp đủ số tiền trốn đóng; nộp thêm số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền trốn đóng và số ngày trốn đóng vào quỹ BHXH, BHYT, DN còn có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.