Giảm cú sốc mất việc trước Tết

Mất việc làm ngay trước Tết khiến nhiều lao động rơi vào cảnh lo toan chồng chất. Vấn đề đặt ra là làm sao giảm "cú sốc" này bằng giải pháp kịp thời, hiệu quả

Theo Cục Thống kê, trong 11 tháng năm 2025, cả nước có 110.100 doanh nghiệp (DN) tạm ngừng kinh doanh có thời hạn (tăng 14,4% so với cùng kỳ năm trước); 64.500 DN ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể (tăng 11,7%); 30.800 DN hoàn tất thủ tục giải thể (tăng 60,1%). Bình quân mỗi tháng, gần 18.700 DN rút lui khỏi thị trường.

"Dừng cuộc chơi"

Phía sau những con số là thực tế khắc nghiệt: đơn hàng sụt giảm, chi phí đầu vào tăng, lãi suất dù đã hạ nhưng khả năng tiếp cận vốn vẫn khó, thị trường xuất khẩu phục hồi chậm, trong khi sức mua nội địa chưa thực sự bền vững. Nhiều DN cầm cự suốt nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, trước khi buộc phải đưa ra quyết định "dừng cuộc chơi".

Trường hợp Công ty TNHH Panko Vina là một lát cắt điển hình. DN FDI Hàn Quốc này vừa phát đi thông báo kết thúc hoạt động từ ngày 1-2-2026, sau hơn 23 năm gắn bó với Việt Nam. Trong thông báo gửi người lao động (NLĐ), DN thừa nhận đã "nỗ lực hết sức để duy trì sản xuất - kinh doanh", nhưng việc tiếp tục hoạt động trong bối cảnh hiện tại là không khả thi.

Nguyên nhân được Panko Vina lý giải là khó khăn kéo dài từ sau đại dịch COVID-19, không tìm được đơn hàng mới, buộc phải tái cơ cấu và tập trung sản xuất tại một nhà máy khác. Quyết định ấy đồng nghĩa với việc 2.640 lao động tại TP HCM phải rời dây chuyền sản xuất - đúng vào thời điểm cận Tết.

Theo thông báo, DN sẽ trả lương cho công nhân (CN) đến hết ngày 31-1-2026, dù NLĐ chỉ làm việc đến ngày 15-1-2026. Các khoản trợ cấp thôi việc bao gồm trợ cấp trong thời gian thử việc, công ty cam kết thanh toán theo đúng quy định pháp luật. Công ty cũng sẽ trợ cấp 2 triệu đồng/người cho cán bộ, NLĐ; chi trả phép năm (đối với NLĐ đã ứng trước phép năm công ty sẽ bỏ phần phép năm đó, không truy thu).

Nhưng không phải DN nào cũng đủ tiềm lực và điều kiện để "chia lửa" như vậy. Tại TP HCM, một DN in bao bì quy mô nhỏ với hơn 30 CN vừa ngừng hoạt động khi chỉ còn hơn 1 tháng nữa là Tết Nguyên đán. Lý do được chủ DN đưa ra là chuyển toàn bộ nhà xưởng về Vĩnh Long (Trà Vinh cũ) để đầu tư dây chuyền in ấn công nghệ mới, tinh giản lao động.

"Chúng tôi hỗ trợ mỗi người 5 triệu đồng và nhận trọn lương tháng 12 dù toàn bộ lao động chỉ làm 18 (ngày) công. Chúng tôi cũng sẽ nhận nếu ai muốn về Trà Vinh làm việc kể từ tháng 3-2026" - chủ DN này chia sẻ. Không ít người thừa nhận, khoản tiền hỗ trợ chỉ đủ trang trải sinh hoạt ngắn hạn, trong khi chi phí Tết, tiền thuê trọ, tiền nuôi con ăn học vẫn đang treo lơ lửng trước mắt.

Ở một góc khác của thành phố, một công ty dịch vụ văn phòng với hơn 28 lao động cũng buộc phải ngưng hoạt động do không còn khả năng tài chính. Đáng lo ngại hơn, toàn bộ nhân công đều là lao động lớn tuổi, nhiều người đã ngoài 50, sức khỏe giảm sút, kỹ năng hạn chế, cơ hội tìm việc mới gần như rất mong manh.

Ông Huỳnh Công Đức, 48 tuổi, nhân viên giao nhận của công ty, cho biết tuổi này mất việc rất khó tìm việc mới. "Giờ về quê cũng còn hơn tháng nữa mới Tết, việc ở quê cũng không nhiều, nên tôi tính chạy xe công nghệ" - ông Đức bày tỏ.

Những trường hợp trên cho thấy, làn sóng DN ngừng hoạt động không chỉ xảy ra ở các DN lớn, mà đang lan rộng sang khu vực DN nhỏ và siêu nhỏ - nơi NLĐ gần như không có "vùng đệm" an sinh nếu rủi ro xảy ra.

Công nhân hụt hẫng tâm lý

Nếu với DN, giải thể hay tạm ngừng hoạt động là quyết định để hạn chế thua lỗ, thì với NLĐ, đó là cú sốc kép - mất việc và mất chỗ dựa đúng thời điểm nhạy cảm nhất trong năm.

Những ngày cuối năm, thay vì lo thưởng Tết, sắm sửa cho gia đình, hàng ngàn CN Panko Vina phải đối diện với câu hỏi rất thực tế: Sau Tết sẽ làm gì, ở đâu, thu nhập ra sao?. Nỗi lo không chỉ nằm ở chuyện tiền bạc, mà còn là tâm lý hụt hẫng khi một nơi gắn bó hàng chục năm khép lại.

CN Nguyễn Ngọc bày tỏ: "Tạm biệt thanh xuân rực rỡ. Đây là quyết định khó khăn với công ty, nhưng hơn 20 năm qua, DN đã chăm lo rất tốt cho NLĐ. Mong anh chị em cùng đồng hành với công ty đến ngày cuối cùng". Những lời nói mộc mạc ấy cho thấy sự sẻ chia hiếm có giữa NLĐ và DN trong hoàn cảnh không mong muốn.

Thực tế, Panko Vina được đánh giá là đã ứng xử khá nhân văn trong quá trình chấm dứt hoạt động. Trong hơn 2 thập kỷ hoạt động, DN này từng có thời điểm sử dụng trên 8.000 lao động, xây dựng ký túc xá với đầy đủ tiện ích sinh hoạt, giải trí cho CN.

Tuy vậy, nhân văn đến đâu cũng không thể bù đắp hết khoảng trống sinh kế khi hàng ngàn lao động đồng loạt mất việc cận Tết. Không phải DN nào cũng có đủ tiềm lực và thiện chí để "chia lửa" với NLĐ như Panko Vina. Trên thực tế, số lượng DN vừa và nhỏ thông báo giải thể, với số lượng NLĐ khá đông, khiến áp lực an sinh xã hội dồn lên vai chính quyền và các tổ chức đoàn thể.

Ở thời điểm này, thưởng Tết - dù không phải nghĩa vụ pháp lý - lại mang ý nghĩa tinh thần rất lớn. Với nhiều lao động xa quê, đó là tiền tàu xe, quà cáp cho gia đình, là sự ghi nhận cho một năm mưu sinh vất vả. Việc mất việc cận Tết khiến không ít người rơi vào trạng thái bấp bênh cả về kinh tế lẫn tâm lý, nhất là nhóm lao động trung niên, ít kỹ năng chuyển đổi.

Trách nhiệm và chia sẻ

Trước tình hình một số DN dừng hoạt động cận Tết, phản ứng của chính quyền và các hội đoàn được xem là yếu tố then chốt để giảm "dư chấn" xã hội. Ông Trương Văn Phong, Phó trưởng Ban Quản lý các KCX-CN TP HCM, cho biết các cơ quan chức năng đã chủ động phối hợp, nắm tình hình, giám sát việc chi trả lương, trợ cấp, BHXH và bảo đảm an ninh trật tự tại DN. Đến thời điểm hiện tại, chưa ghi nhận tình trạng nợ lương hay nợ bảo hiểm tại Panko Vina.

Ở góc độ tổ chức Công đoàn, ông Bùi Thanh Nhân - Chủ tịch LĐLĐ TP HCM - thẳng thắn nhìn nhận thời điểm cận Tết, DN giải thể khiến CN rơi vào hoàn cảnh rất khó khăn. "Trước mắt, LĐLĐ thành phố sẽ tập trung hỗ trợ NLĐ tìm việc làm mới - một giải pháp khả thi khi nhu cầu tuyển dụng tại TP HCM vẫn khá lớn ở nhiều ngành sản xuất, dịch vụ" - ông Nhân đánh giá.

Bên cạnh đó, Công đoàn thành phố đang cân đối các nguồn quỹ do Công đoàn quản lý và ngân sách chăm lo Tết Bính Ngọ 2026, ưu tiên hỗ trợ nhóm CN bị ảnh hưởng trực tiếp từ DN giải thể. Quan trọng hơn, Công đoàn sẽ làm việc trực tiếp với DN để thương lượng những phương án hỗ trợ tốt nhất, hạn chế thấp nhất thiệt thòi cho NLĐ.

Ông Phạm Văn Tuyên, Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP HCM, cho rằng việc DN giải thể hay ngưng hoạt động là quy luật tất yếu của kinh tế thị trường. Nhưng vấn đề nằm ở thời điểm. Khi việc "rút lui" diễn ra cận Tết, tác động xã hội sẽ lớn hơn rất nhiều, đòi hỏi sự ứng xử thấu tình đạt lý từ cả hai phía. 

Trường hợp Panko Vina cho thấy một cách làm đáng ghi nhận: Thông báo sớm, chính sách minh bạch, chia sẻ với NLĐ. "Với một DN đã gây dựng thương hiệu hơn 23 năm, tôi tin họ sẽ có cách giải quyết hợp tình, hợp lý để không làm tổn hại đến hình ảnh đã xây dựng" - ông Tuyên nói.

Theo TS Nguyễn Thụy Vũ, Viện trưởng Viện Đào tạo và Nâng cao TP HCM, câu chuyện DN rút lui cận Tết không chỉ là bài toán kinh tế, mà là bài toán an sinh và niềm tin. DN cần được tiếp sức để không gục ngã quá sớm; NLĐ cần được bảo vệ để không rơi tự do giữa thị trường. "Về lâu dài, điều cần thiết hơn cả là những chính sách phòng ngừa, giúp DN vượt qua giai đoạn khó khăn, hạn chế tối đa những cuộc chia tay diễn ra vào thời điểm nhạy cảm nhất trong năm" - TS Vũ nhấn mạnh.

Khi Tết đang đến rất gần, sự chung tay kịp thời và có trách nhiệm của chính quyền, Công đoàn, Hiệp hội DN và bản thân DN sẽ quyết định việc khó khăn này được hóa giải bằng sự chia sẻ - hay trở thành nỗi ám ảnh kéo dài cho hàng ngàn gia đình CN.