Gian nan đòi bồi hoàn chi phí đào tạo

Nhiều đề xuất nâng cao hiệu quả thu hồi chi phí đào tạo với người lao động không chấp hành sự điều động làm việc sau đào tạo

Khi được UBND TP Đà Nẵng cử đi học ngành kinh tế và quản lý tại một trường đại học ở Anh (3 năm) bằng chi phí đào tạo (CPĐT) của ngân sách, bà H.T.N.M đã cam kết sau khi tốt nghiệp sẽ trở về làm việc tại thành phố 7 năm trở lên và chấp hành sự phân công công tác của tổ chức. Đồng thời, cùng với gia đình chịu trách nhiệm bồi hoàn gấp 5 lần toàn bộ kinh phí đào tạo nếu vi phạm cam kết. Nhưng sau khi tốt nghiệp trở về, bà chỉ làm việc cho thành phố được 21 tháng thì tự ý nghỉ việc.

Khó thu hồi

Bà M. sau đó đã sang Anh và cơ quan chủ quản không thể liên hệ được nên đã khởi kiện bà và ông H.H.N - cha bà M. (người liên đới, cùng bà M. ký hợp đồng đào tạo với TP Đà Nẵng) - yêu cầu bồi hoàn cho ngân sách thành phố gần 2 tỉ đồng (tương đương 2 lần CPĐT thay vì 5 lần theo hợp đồng).

Song, bà M. không chấp hành theo các giấy triệu tập, cũng không gửi ý kiến phản hồi đến tòa án. Riêng ông N. thì cho rằng M. đã trưởng thành, có gia đình riêng nên không còn chịu sự quản lý, giám hộ của ông. Hơn nữa, hoàn cảnh kinh tế gia đình ông hiện khó khăn nên không thể bồi hoàn CPĐT theo yêu cầu.

Theo báo cáo tổng kết thi hành Nghị định số 143/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định về bồi hoàn học bổng và CPĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), trong giai đoạn 2013 - 2023, đối tượng được cử đi học ở nước ngoài không phải là công chức, viên chức là 1.825 người và số lượng du học sinh chấp hành sự điều động làm việc của Nhà nước là 962 người. 

Tổng số du học sinh phải bồi hoàn theo quy định tại Nghị định 143 là 79 người, gồm 20 người không chấp hành sự điều động làm việc của cơ quan nhà nước và 59 người không đủ thời gian làm việc theo quy định. Trong đó có 13 người đã bồi hoàn CPĐT và 66 người chưa thực hiện bồi hoàn.

Cũng theo Bộ GD-ĐT, ngoài ý thức tuân thủ pháp luật của người được cử đi đào tạo thì quy định hiện hành cũng còn một số bất cập gây khó khăn trong thực tiễn về thu hồi khoản bồi hoàn học bổng và CPĐT. 

Chẳng hạn như chưa bao quát hết được các đối tượng; thời gian để thực hiện bồi hoàn quá ngắn (chậm nhất trong 60 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định của cơ quan có thẩm quyền) và buộc phải trả một lần gây khó khăn cho người lao động trong việc thực hiện nghĩa vụ; chưa có quy định về các trường hợp được miễn, giảm chi phí bồi hoàn khi họ khó khăn về kinh tế, sức khỏe…

"Quy định hiện hành cũng chưa có chế tài đối với các trường hợp cố tình không thực hiện bồi hoàn học bổng và CPĐT. Ngoài ra, thiếu quy định chặt chẽ để thực hiện thu hồi CPĐT một cách hiệu quả, đầy đủ" - Bộ GD-ĐT nhìn nhận.

Cần có quy định cụ thể

Nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, nâng cao hiệu quả của công tác thu hồi CPĐT, tại dự thảo Nghị định Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 143/2013/NĐ-CP, Bộ GD-ĐT đề xuất bổ sung đối tượng phải thực hiện bồi hoàn CPĐT là người học được tham gia chương trình đào tạo bằng nguồn ngân sách nhà nước hoặc theo các đề án đặt hàng đào tạo do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (có sử dụng ngân sách nhà nước).

Đồng thời, sửa đổi thời hạn trả chi phí bồi hoàn cho gia đình, người học, người được ủy quyền theo hướng tăng từ 60 ngày lên 120 ngày. Qua đó, hạn chế người học không chấp hành sự điều động làm việc của Nhà nước nhưng lại nộp hồ sơ tuyển dụng vào các vị trí hưởng lương từ ngân sách nhà nước khác. Dự thảo cũng đề xuất người chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm bồi hoàn CPĐT sẽ không được tuyển dụng vào vị trí các cơ quan nhà nước…

Góp ý cho dự thảo nghị định, đại diện Trường Đại học Bách khoa TP HCM cho rằng vẫn còn thiếu chế tài đối với những trường hợp cố tình không thực hiện bồi hoàn học bổng và CPĐT - như ở lại nước ngoài sinh sống, không trở về Việt Nam làm việc, cắt đứt mọi liên hệ với cơ quan cử đi học; ở Việt Nam nhưng không vào làm việc tại các cơ quan nhà nước.

Với những trường hợp này, việc bổ sung chế tài không được tuyển dụng vào làm việc tại các cơ quan nhà nước cũng sẽ không có tác dụng, trừ khi phía Việt Nam có văn bản thông tin trao đổi với nước sở tại để gián tiếp tác động trong việc xét visa, cư trú, thẻ xanh, quốc tịch của nước đó với người đi học. Hoặc người trong gia đình có cam kết bồi hoàn CPĐT thay người đi học.

Còn đại diện Trường Đại học Hàng hải Việt Nam nhìn nhận việc cam kết bồi hoàn đều được các cơ quan, đơn vị ký kết với người học. Mặc dù có sự bảo lãnh của gia đình nhưng việc yêu cầu gia đình người học thực hiện trách nhiệm gặp rất nhiều khó khăn và thường không thực hiện được.

Để bảo đảm chế tài chặt chẽ, cần có quy định cụ thể về mẫu hợp đồng đào tạo dùng chung cho tất cả cơ quan, đơn vị. Khi người học vi phạm hợp đồng, cơ quan, đơn vị chỉ căn cứ vào hợp đồng đã giao kết với người học và gia đình người học để khởi kiện và không cần đến các loại hợp đồng khác để yêu cầu bồi hoàn.