Gỡ "nút thắt" nhân lực thời 4.0
Nhà trường và doanh nghiệp cần xây dựng cơ chế hợp tác, đào tạo theo yêu cầu doanh nghiệp để gỡ "nút thắt" nhu cầu nhân lực hiện nay
Trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp (DN) phản ánh khi tuyển dụng nhân sự mới ra trường, họ thường gặp khó khăn: sinh viên (SV) có học vấn tốt, kiến thức nền tảng ổn, nhưng thiếu kỹ năng vận dụng thực tế và kỹ năng mềm. Đây không phải là vấn đề mới, mà là dấu hiệu của khoảng cách ngày càng lớn giữa những gì SV được học trong trường và những gì DN cần sử dụng ngay.
Không khó nhận ra nguyên nhân của thực trạng này khi trong chương trình đào tạo ở các trường chưa theo kịp tốc độ phát triển của thị trường lao động. Nội dung mới, công nghệ mới ít được cập nhật hoặc điều chỉnh chậm, trong khi SV vẫn chủ yếu học lý thuyết, thực hành ít. Việc thực tập - nếu có - thường được tổ chức muộn hoặc mang tính hình thức, thiếu tính gắn kết với công việc thực tế. Khi vào DN, SV thường phải "học lại" hoặc đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc.
Trong khi đó, DN đang hoạt động trong môi trường biến đổi nhanh: công nghệ mới, phương thức sản xuất đổi mới, thị trường đa biến, đòi hỏi nhân sự đa năng hơn. Kết quả là một nghịch lý: nhiều vị trí tuyển dụng "thiếu người phù hợp", nhưng SV ra trường lại thất nghiệp hoặc làm trái chuyên ngành. Mối hợp tác giữa nhà trường và DN - mặc dù đã được nhấn mạnh trong các chính sách - vẫn thiếu tính bền vững, hiệu quả và thực chất.
Để giải quyết căn cơ vấn đề này, các trường cần cập nhật chương trình đào tạo định kỳ và linh hoạt. Trường cần tổ chức hội đồng khoa ‑ ngành và đại diện DN để định kỳ (hằng năm hoặc mỗi 2 năm) rà soát và bổ sung nội dung mới, kỹ năng mềm, ngoại ngữ chuyên ngành. Mở các học phần "dự án đặt hàng" do DN đưa vấn đề thực tế cho SV xử lý. SV không chỉ là người quan sát trong thực tập, mà nên tham gia vào các dự án thực tế của DN.
Cuối cùng, nhà trường và DN cần xây dựng cơ chế hợp tác đôi bên cùng có lợi. Nhà trường nên có chính sách hợp tác rõ ràng: chia sẻ kết quả nghiên cứu, lợi ích thương hiệu, cùng sở hữu sản phẩm nghiên cứu, đào tạo lại nhân lực theo yêu cầu DN. DN đặt hàng đào tạo nhân sự theo tiêu chuẩn, trường thực hiện và DN cam kết sử dụng hoặc trả lại chi phí nếu không đáp ứng.
Khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn - giữa SV tốt nghiệp và yêu cầu của DN - là thách thức lớn nhưng không phải không thể khắc phục. Để thu hẹp khoảng cách, nhà trường, DN và chính quyền cần phối hợp chặt chẽ, xây dựng cầu nối thực chất, chủ động đổi mới và cam kết hành động. Khi đó, SV tốt nghiệp không chỉ có kiến thức mà còn kỹ năng "ra trận" ngay, DN có nhân lực chất lượng và nền kinh tế có nguồn lực vững mạnh để phát triển bền vững.