Góc nhìn pháp lý từ vụ lĩnh 6 năm tù vì nuôi bán 13 con gà lôi trắng

(NLĐO) - Theo luật sư, bị cáo Thái Khắc Thành được tại ngoại là hoàn toàn đúng với quy định pháp luật.

Như Báo Người Lao Động thông tin, bị cáo Thái Khắc Thành (45 tuổi, ngụ xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An) bị Tòa án nhân dân Khu vực 5 tỉnh Hưng Yên tuyên án 6 năm tù về tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm", quy định tại điểm b, khoản 2, Điều 244 Bộ Luật Hình sự, gây xôn xao dư luận.

Đến ngày 13-8, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ra kháng nghị toàn bộ bản án sơ thẩm tuyên phạt anh Thành 6 năm tù theo hướng đề nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại.

Cùng ngày 13-8, Chánh án TAND tỉnh Hưng Yên cùng đại diện viện kiểm sát đã vào trại tạm giam trao quyết định kháng nghị và thay đổi biện pháp ngăn chặn cho anh Thành.

Sau 4 tháng bị tạm giam, trưa 13-8, anh Thái Khắc Thành đã được ra khỏi nơi giam trở về nhà ở xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An, trong niềm vui của gia đình và người thân.

Liên quan vụ việc trên, bạn đọc Báo Người Lao Động thắc mắc quyền và nghĩa vụ người được tại ngoại, cấm đi khỏi nơi cư trú hiện nay quy định như thế nào?

Có thể tại ngoại!

Theo luật sư Trương Văn Tuấn, Trưởng Văn phòng Luật sư Trạng Sài Gòn, hiện pháp luật Việt Nam chưa có giải thích thuật ngữ "tại ngoại". Theo đúng quy trình, nếu một người có hành vi phạm tội và có quyết định khởi tố bị can của Viện kiểm sát thì Cơ quan điều tra sẽ tiến hành tạm giam bị can để thực hiện các công tác điều tra, tránh trường hợp người này bỏ trốn khỏi nơi cư trú, tiếp tục hành vi phạm tội hay xóa dấu vết phạm tội…

Tuy nhiên, có những trường hợp mà căn cứ theo tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi, nhân thân người phạm tội mà cơ quan chức năng có thể xem xét để không phải tạm giam người này, đây chính là được cho tại ngoại.

Có thể hiểu, tại ngoại là hình thức áp dụng đối với đối tượng đã có quyết định điều tra của cơ quan điều tra nhưng không bị tạm giam.

Theo Điều 121 quy định "Bảo lĩnh"; Điều 122 quy định "Đặt tiền để bảo đảm"; Điều 123 quy định về "Cấm đi khỏi nơi cư trú" của Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015 thì bị can, bị cáo có thể được tại ngoại theo các hình thức như: Bão lĩnh, đặt tiền đảm bảo và cấm đi khỏi nơi cư trú hay nói cách khác là "tại ngoại" khi có hành vi phạm tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng ngoại trừ các trường hợp quy định tại khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 119.

Theo đó, tùy theo mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, điều kiện, hoàn cảnh mà các bị can, bị cáo sẽ được xem xét cho tại ngoại.

Những người có thẩm quyền ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú bao gồm: Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp; Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân và Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự các cấp; Chánh án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân và Chánh án, Phó Chánh án Tòa án quân sự các cấp; Hội đồng xét xử; Thẩm phán chủ tọa phiên tòa, Đồn trưởng Đồn biên phòng có quyền ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú.

Thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú không quá thời hạn điều tra, truy tố hoặc xét xử theo quy định của Bộ luật này. Thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với người bị kết án phạt tù không quá thời hạn kể từ khi tuyên án cho đến thời điểm người đó đi chấp hành án phạt tù.

Đúng quy định

Chung quan điểm, luật sư Trần Thị Thanh Thảo (Giám đốc Công ty Luật TNHH Thảo Trần), cho biết theo thủ tục tố tụng thông thường, một hoặc nhiều người sau khi bị Viện Kiểm sát khởi tố thì sẽ bị Cơ quan điều tra tạm giam để phục vụ công tác điều tra và tránh việc các bị can, bị cáo đi khỏi nơi cư trú nhằm trốn án.

Tuy nhiên, tùy từng vụ án cụ thể mà các cơ quan có thẩm quyền sẽ xem xét không phải tạm giam các bị can, bị cáo. Điều này chính là cho phép bị can, bị cáo tại ngoại.

Theo Điều 121 Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015 quy định bảo lĩnh là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam. Căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi và nhân thân của bị can, bị cáo, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định cho họ được bảo lĩnh.

Theo Điều 122 Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015 quy định biện pháp đặt tiền đảm bảo là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam. Căn cứ tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, nhân thân và tình trạng tài sản của bị can, bị cáo, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định cho họ hoặc người thân thích của họ đặt tiền để bảo đảm.Theo Điều 123 Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015 quy định cấm đi khỏi nơi cư trú là biện pháp ngăn chặn có thể áp dụng đối với bị can, bị cáo có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng nhằm bảo đảm sự có mặt của họ theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án.

Có thể thấy việc chăn nuôi, nhân giống gà lôi trắng không được phép thực hiện tự do, bừa bãi mà phải tuân theo những quy định nghiêm ngặt của pháp luật. Mọi hành vi chăn nuôi, khai thác, kinh doanh thương mại liên quan tới giống động vật này mà không đáp ứng các yêu cầu của pháp luật và được sự cho phép của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đều là hành vi vi phạm và bị áp dụng các chế tài theo quy định.

Trước thời điểm bị cáo bị đưa ra xét xử sơ thẩm, pháp luật đã có sự thay đổi khi theo Thông tư số 27/2025/TT-BNNMT của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, gà lôi trắng đã được xếp xuống nhóm IIB. Quy định này vô tình tạo ra sự xung đột trong việc áp dụng pháp luật bởi nếu chiếu theo quy định mới, từ ngày 1-7-2025, hành vi của Thành không còn cấu thành tội phạm theo Điều 244 Bộ Luật Hình sự 2015.

Tuy nhiên, cần phải khẳng định bị cáo không bị oan, vì thời điểm bị cáo thực hiện hành vi và bị phát hiện đã cấu thành tội phạm. Việc điều tra, truy tố bị cáo theo Điều 244 Bộ Luật Hình sự 2015 là hoàn toàn phù hợp.

Mặt khác, tại giai đoạn xét xử, pháp luật đã có sự thay đổi với việc gà lôi trắng được đưa xuống nhóm IIB. Điều này đồng nghĩa hành vi của Thành không còn phạm tội theo Điều 244, nhưng có dấu hiệu vi phạm theo Điều 234 Bộ Luật Hình sự 2015.

Do đó, cơ quan tiến hành tố tụng cần tiến hành giám định, định giá số lượng gà lôi Thành đã bán, từ đó xác định Thành có vi phạm quy định theo Điều 234 hay không. Việc thay đổi biện pháp ngăn chặn và cho phép bị cáo được tại ngoại là hoàn toàn đúng với quy định pháp luật chứ không vì hiệu ứng mạng xã hội hay có bất kỳ sự tác động nào.