Hợp tác chống tội phạm xuyên quốc gia ở châu Á - Thái Bình Dương

(NLĐO)- Hội thảo quốc tế quy tụ chuyên gia từ nhiều quốc gia, bàn về mua bán người, tội phạm mạng, tham nhũng và các thách thức pháp lý xuyên quốc gia.

Sáng 27-11, hội thảo quốc tế "Luật Hình sự xuyên quốc gia khu vực Châu Á – Thái Bình Dương" do Trường ĐH Luật TP HCM phối hợp với Trường Luật – Đại học Canterbury (New Zealand) và Tạp chí Transnational Criminal Law Review – Đại học Windsor (Canada) tổ chức, thu hút nhiều học giả, chuyên gia, nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách đến từ Anh, Úc, New Zealand, Liên minh châu Âu và các quốc gia ASEAN tham dự.

Sự kiện quy tụ 24 tham luận chuyên sâu, phản ánh những vấn đề pháp lý và thực tiễn nổi bật liên quan đến mua bán người, bóc lột trẻ em, tham nhũng, tội phạm ma túy, tội phạm do pháp nhân thực hiện, rửa tiền, tội phạm mạng và dẫn độ quốc tế. Các chuyên gia tập trung phân tích những điểm nghẽn trong hợp tác pháp lý, yêu cầu hài hòa hóa chuẩn mực quốc tế và định hướng cải cách pháp luật trong bối cảnh tội phạm ngày càng vượt khỏi biên giới quốc gia.

Tranh luận học thuật về mua bán người và di cư trái phép

Trong phát biểu khai mạc, TS Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TP HCM, nhấn mạnh tội phạm xuyên quốc gia đang trở thành mối đe dọa an ninh nghiêm trọng đối với khu vực châu Á – Thái Bình Dương, nơi có sự đa dạng lớn về hệ thống pháp lý và trình độ phát triển. 

Những tội phạm như ma túy, khủng bố, rửa tiền, tội phạm mạng hay mua bán người diễn biến phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các quốc gia. Ông kỳ vọng hội thảo sẽ góp phần nhận diện rõ hơn các rào cản trong tương trợ tư pháp, dẫn độ và thực thi pháp luật quốc tế, từ đó hỗ trợ cải cách pháp luật trong khu vực.

Một trong những phiên thảo luận được chú ý là tham luận của GS Andreas Schloenhardt (Đại học Queensland, Úc), phân tích ranh giới pháp lý mong manh giữa đưa người di cư trái phép và mua bán người. Ông cho rằng hai hành vi này tuy có cấu thành pháp lý khác nhau nhưng trong thực tiễn thường giao thoa, thậm chí chuyển hóa, khi nhiều trường hợp đưa người di cư trái phép trở thành tiền đề cho hành vi bóc lột.

Báo cáo cũng chỉ ra sự thiếu thống nhất giữa các nghị định thư quốc tế về nguyên tắc "không trừng phạt nạn nhân" dẫn đến khó khăn trong bảo vệ quyền lợi người bị bóc lột. Điều này đòi hỏi các quốc gia cần đánh giá lại cách tiếp cận và xây dựng quy định pháp luật phù hợp hơn với thực tiễn.

Tiếp đó, TS Anna Głogowska-Balcerzak (Đại học Łódź, Ba Lan) phân tích mối quan hệ hợp tác ASEAN – EU trong chống mua bán người. Bà cho thấy sự khác biệt giữa hai hệ thống: EU nhấn mạnh hài hòa pháp luật và bảo vệ nạn nhân như một nghĩa vụ pháp lý bắt buộc, trong khi ASEAN ưu tiên chủ quyền quốc gia, tập trung quản lý di cư và áp dụng cách tiếp cận linh hoạt.

Tham luận cũng nêu các mô hình hợp tác cụ thể như E-READI, Safe and Fair hay các chiến dịch đa quốc gia do INTERPOL điều phối. Dù đạt nhiều kết quả, sự thiếu đồng nhất giữa các bên vẫn là thách thức lớn trong đánh giá và thực thi các nỗ lực phòng chống mua bán người.

Ở góc nhìn Việt Nam, PGS-TS Nguyễn Thị Phương Hoa, Trưởng Khoa Luật Hình sự-Trường ĐH Luật TP HCM, đánh giá khung pháp lý về tội phạm mua bán người còn một số điểm chưa tương thích với chuẩn mực quốc tế, đặc biệt là yêu cầu bắt buộc về mục đích bóc lột. Bà đề xuất làm rõ các dấu hiệu pháp lý trong Bộ Luật Hình sự và hoàn thiện phạm vi áp dụng các tội danh liên quan để tăng hiệu quả đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này.

Tội phạm mạng, rửa tiền và dẫn độ: Những thách thức mới

Các phiên làm việc trong ngày 27-11 tiếp tục mở rộng sang các chủ đề như bóc lột trẻ em, tham nhũng, ma túy, tội phạm doanh nghiệp, rửa tiền, nội luật hóa Công ước Kyoto sửa đổi, vai trò luật sư trong chống rửa tiền, tích hợp giá trị văn hóa trong thu hồi tài sản hay rào cản tương trợ tư pháp trong ASEAN.

Những vấn đề mới nổi như tội phạm mạng, truy cập dữ liệu xuyên biên giới, chỉ số tội phạm có tổ chức hay tác động của Công ước Liên hợp quốc về tội phạm mạng cũng nhận được sự quan tâm lớn. Các chuyên gia thống nhất rằng sự bùng nổ công nghệ khiến tội phạm mạng ngày càng tinh vi, vượt quá khuôn khổ pháp lý truyền thống, đòi hỏi cơ chế hợp tác linh hoạt và hiệu quả hơn.

Hội thảo sẽ tiếp tục trong ngày 28-11 với các phiên chuyên đề về tội phạm mạng và dẫn độ quốc tế. Nội dung thảo luận dự kiến xoay quanh tương trợ tư pháp trong tội phạm mạng, truy cập dữ liệu điện tử xuyên biên giới, ý nghĩa Công ước Liên hợp quốc về tội phạm mạng, các nguyên tắc dẫn độ và thực tiễn thực thi tại một số quốc gia khu vực Thái Bình Dương.