Lấp đầy khoảng trống an sinh xã hội

Khi địa bàn mở rộng, các hoạt động an sinh xã hội ở cơ sở là điều mà nhiều người dân mong chờ

Sau khi sáp nhập địa giới hành chính, nhiều phường - xã mới tại TP HCM đối diện áp lực lớn trong việc bảo đảm an sinh xã hội (ASXH). Thực tiễn từ cơ sở cho thấy giữ thông suốt "mạch chăm lo" là điều kiện tiên quyết để ổn định xã hội và đóng góp vào sự phát triển.

Trao phương tiện sinh kế

Sáp nhập địa giới hành chính không chỉ làm thay đổi tổ chức bộ máy mà còn là phép thử đối với năng lực bảo đảm ASXH. Địa bàn rộng hơn, dân số đông hơn, cơ cấu dân cư đa dạng với tỉ lệ lớn lao động nhập cư, người thuê trọ, lao động phi chính thức… đang đặt ra yêu cầu cấp thiết phải duy trì và nâng chất các chính sách an sinh theo hướng bao trùm, linh hoạt, sát thực tế.

Ghi nhận từ cơ sở cho thấy trong giai đoạn đầu sau sáp nhập, nhiều phường - xã tại TP HCM gặp không ít khó khăn trong công tác quản lý dân cư và rà soát đối tượng thụ hưởng chính sách. Dân cư biến động nhanh, ranh giới hành chính thay đổi khiến nguy cơ bỏ sót người yếu thế luôn hiện hữu nếu không bám sát địa bàn.

Một cán bộ khu phố tại địa bàn mới sáp nhập cho biết số hộ dân tăng nhanh, trong đó nhiều trường hợp tạm trú dài hạn nhưng điều kiện sống bấp bênh. "Nếu không nắm chắc tình hình dân cư, chuyện an sinh rất dễ bị đứt quãng. Công tác an sinh lúc này đòi hỏi phải sát dân hơn trước" - cán bộ này chia sẻ.

Thực tế tại phường An Hội Tây cho thấy nhu cầu hỗ trợ sinh kế, chăm lo đời sống cho người dân khó khăn vẫn rất lớn. Không ít hộ rơi vào hoàn cảnh thiếu hụt thu nhập do biến cố gia đình, bệnh tật hoặc mất việc làm, trong khi chi phí sinh hoạt tại đô thị ngày càng tăng. Trong bối cảnh đó, ASXH không thể dừng ở việc trợ cấp tức thời mà cần hướng đến các giải pháp giúp người dân tự đứng vững.

Ngày 13-12, hàng ngàn người dân phường An Hội Tây đã tham gia chương trình "Ngày hội non sông - Dân tộc kết đoàn" do Ủy ban MTTQ Việt Nam phường tổ chức. Bên cạnh các hoạt động văn hóa - cộng đồng, điểm nhấn của ngày hội là chuỗi hoạt động chăm lo an sinh thiết thực: trao phương tiện sinh kế, tặng quà công nhân - lao động khó khăn; cấp học bổng cho học sinh nghèo hiếu học; hỗ trợ các tổ công nhân tự quản.

Nhận chiếc máy may trị giá 8 triệu đồng tại chương trình, bà Trần Hoàng Bích Ngọc xúc động cho biết sau khi chồng mất, gia đình rơi vào cảnh khó khăn, 2 con đang học đại học. "Có máy may mới, tôi tin mình sẽ có thêm thu nhập ổn định để nuôi con ăn học" - bà bày tỏ.

Câu chuyện của bà Ngọc cũng phản ánh thực trạng chung của nhiều hộ dân tại các phường - xã mới sau sáp nhập, nơi chỉ một biến cố cũng có thể đẩy gia đình vào vòng xoáy nghèo khó nếu thiếu điểm tựa an sinh.

Tại xã Bình Chánh, trong khuôn khổ Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc năm 2025, UBND xã phối hợp với Trạm Y tế tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho gần 100 người cao tuổi. Hoạt động này cho thấy ASXH không chỉ là hỗ trợ thu nhập mà còn là việc chăm lo sức khỏe, tạo điều kiện để người dân tiếp cận dịch vụ y tế ngay tại cơ sở.

Cần giải pháp lâu dài

Từ thực tiễn các địa phương, có thể thấy vai trò của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở giữ vị trí rất quan trọng trong công tác ASXH. Đây được xem là "trục kết nối" giữa chính quyền - nơi tập hợp, điều phối và lan tỏa các nguồn lực chăm lo cho người yếu thế - với người dân.

Theo bà Bùi Thị Như Hoa, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam phường An Hội Tây, MTTQ phường xác định phải đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, hướng mạnh về khu dân cư, chăm lo an sinh gắn với từng hoàn cảnh cụ thể. "An sinh không chỉ là hỗ trợ vật chất mà còn phải tạo niềm tin để người dân vượt qua khó khăn" - bà nhìn nhận.

Năm 2025, Ủy ban MTTQ Việt Nam phường An Hội Tây đã vận động hơn 700 triệu đồng cho Quỹ Vì người nghèo; đồng thời huy động 2,6 tỉ đồng cùng nhiều vật dụng thiết yếu để hỗ trợ đồng bào các tỉnh bị thiên tai. Các phong trào như "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh", "Vì người nghèo", "Thành phố muôn sắc hoa" được triển khai đồng bộ, tạo sự đồng thuận và lan tỏa trong cộng đồng.

Một bước chuyển đáng chú ý trong tổ chức thực hiện ASXH tại cơ sở là việc Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Tân Hưng và phường Tân Mỹ đồng loạt ra mắt Trung tâm ASXH. Trung tâm được xây dựng theo phương châm "lấy sức dân để chăm lo cho dân", huy động sự chung tay của doanh nghiệp, nhà hảo tâm và cộng đồng.

Riêng tại phường Tân Hưng, đến thời điểm ra mắt, trung tâm đã tiếp nhận hơn 1,3 tỉ đồng cùng nhiều hiện vật để hỗ trợ 153 hộ cận nghèo, hộ khó khăn. Trung tâm còn tổ chức các đội hình tình nguyện hỗ trợ y tế, công nhân, thanh niên, hiến máu nhân đạo và sẵn sàng đưa rước người bệnh miễn phí khi cần thiết.

Tại phường Tân Mỹ, bà Phạm Thị Thúy Hà, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam phường, cho biết trung tâm an sinh đóng vai trò đầu mối điều phối nguồn lực, xử lý nhanh các tình huống khẩn cấp và chăm lo lâu dài cho người yếu thế. "Khi có đầu mối rõ ràng, việc hỗ trợ sẽ kịp thời hơn, tránh chồng chéo và bỏ sót đối tượng" - bà nhận định.

Từ các mô hình thực tế, nhiều ý kiến cho rằng để xây dựng ASXH bền vững sau sáp nhập, TP HCM cần tiếp tục chuẩn hóa và liên thông dữ liệu dân cư - an sinh, bảo đảm quản lý thống nhất, minh bạch. Song song đó, đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân cùng đồng hành với chính quyền địa phương.

Bên cạnh các chính sách hỗ trợ trước mắt, các địa phương cần chú trọng giải pháp lâu dài như hỗ trợ sinh kế, tạo việc làm, nâng cao khả năng tự vươn lên của người dân. Vai trò giám sát, phản biện xã hội của MTTQ và các đoàn thể cũng cần được phát huy, kịp thời phát hiện và lấp đầy những "khoảng trống an sinh" phát sinh trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính.