Mức sinh giảm đột ngột, nhiều địa phương chuyển hướng khuyến sinh
(NLĐO) - Mức sinh tại nhiều địa phương đang giảm nhanh, trong đó TP Huế từ nhóm có mức sinh cao đã xuống dưới mức sinh thay thế.
Tại buổi làm việc về công tác dân số và phát triển với Cục Dân số (Bộ Y tế) mới đây, đại diện Sở Y tế TP Huế cho biết mức sinh tại địa phương đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế, sau nhiều năm thuộc nhóm có mức sinh cao.
Đại diện Cục Dân số trao đổi về công tác dân số và phát triển
Mức sinh thay thế "giảm sốc"
Đại diện Sở Y tế TP Huế cho biết nhiều năm qua địa phương triển khai các chính sách hỗ trợ giảm sinh, trong đó có mô hình "Cộng đồng dân cư không có người sinh con thứ ba trở lên" tại các xã, phường. Nội dung này được đưa vào hương ước, quy ước địa phương để tổ chức thực hiện, qua đó góp phần kéo mức sinh từ cao xuống dưới mức sinh thay thế.
Theo bác sĩ Nguyễn Văn Toàn, Trưởng Phòng Dân số và Phát triển (Sở Y tế TP Huế), năm 2023, Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) thuộc nhóm 33 tỉnh, thành có mức sinh cao nhất cả nước, với tổng tỉ suất sinh 2,22 con/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Thành phố từng đặt mục tiêu đến năm 2030 đạt mức sinh thay thế, song thực tế mức sinh đã giảm xuống dưới ngưỡng 2,1 sớm hơn dự kiến. "Năm 2019, mức sinh còn 2,34 con/phụ nữ, đến năm 2024 chỉ còn 2,07 và 2,06 năm 2025"- bác sĩ Toàn nói.
Trước xu hướng mức sinh đảo chiều và giảm nhanh, đại diện ngành dân số cho biết từ năm 2026 TP Huế sẽ chuyển sang vận động tăng sinh, đặt mục tiêu nâng mức sinh khoảng 0,2%, hướng tới đạt mức sinh thay thế 2,1 con/phụ nữ.
Bác sĩ Hoàng Trọng Quý, Phó Giám đốc Sở Y tế TP Huế cho rằng việc nâng mức sinh là thách thức lớn, đòi hỏi các chính sách khuyến khích cụ thể. Hiện Sở Y tế đang xây dựng chính sách tham mưu UBND tỉnh, kết hợp điều chỉnh thông điệp truyền thông theo hướng khuyến khích sinh đủ hai con, sinh con thứ hai trước 35 tuổi, đồng thời nghiên cứu các hỗ trợ vật chất phù hợp nhằm duy trì mức sinh thay thế.
Dự báo tổng tỉ suất sinh tại Việt Nam, giai đoạn 2024–2074. Nguồn: Cục Thống kê
Theo công bố mới nhất của Cục Dân số, dù Việt Nam đã thoát mức sinh thấp nhất trong lịch sử là 1,91 con/phụ nữ (năm 2024), tỉ suất sinh năm 2025 chỉ nhích lên 1,93, vẫn thấp hơn mức sinh thay thế 2,1 con. TPHCM thuộc nhóm địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước, với 1,51 con/phụ nữ. Hiện cả nước có 11 tỉnh, thành có mức sinh dưới 2,0 và 19 tỉnh trên 2,2 con.
Trước thực trạng này, một số địa phương đã triển khai nhiều giải pháp khuyến sinh. TPHCM, Long An, Hậu Giang là những nơi tiên phong thí điểm khen thưởng tiền mặt, ưu đãi dịch vụ công cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi; một số nơi hỗ trợ một lần chi phí sàng lọc trước sinh và sơ sinh tại các cơ sở y tế công lập.
Tuổi kết hôn tăng, mức sinh giảm
Bác sĩ Sơn cho biết xu hướng giảm sinh có liên quan chặt chẽ đến tình trạng kết hôn muộn, bởi điều này thường kéo theo sinh ít con và giãn khoảng cách sinh. Việc sinh con muộn cũng làm tăng nguy cơ vô sinh, khó thụ thai do chất lượng tinh trùng và trứng suy giảm theo tuổi.
Tư vấn sức khỏe tiền hôn nhân tại Trung tâm y tế Phú Xuân (TP Huế)
Dữ liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy Huế là địa phương có tuổi kết hôn trung bình cao, hiện trên 28 tuổi, cao hơn mức chung cả nước khoảng 1,5 tuổi; trong đó nam giới kết hôn ở tuổi trên 30, nữ là 26,4 tuổi (năm 2024).
Thừa nhận thực trạng này, bác sĩ Toàn cho biết độ tuổi kết hôn cao là một trong những yếu tố trực tiếp kéo giảm tỉ suất sinh, khiến nhiều cặp vợ chồng khó sinh đủ hai con. Bên cạnh đó, tâm lý lo ngại ảnh hưởng đến sự nghiệp cùng áp lực chi phí nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ khiến không ít người trẻ ở TP Huế chần chừ việc sinh con.
Ông Sơn nhận định xu hướng giảm mức sinh tại TP Huế và một số địa phương từng có mức sinh cao cho thấy yêu cầu cấp thiết phải xây dựng các chính sách can thiệp phù hợp thực tiễn, bám sát các nhóm vấn đề lớn của Luật Dân số (có hiệu lực từ 1-7-2026), trong đó trọng tâm là duy trì mức sinh thay thế, nâng cao chất lượng dân số.
Sàng lọc sơ sinh phát hiện sớm bệnh lý di truyền tại Bệnh viện Trường ĐH Y Dược Huế. Ảnh: Nhật Bình
Theo các chuyên gia dân số, quy mô dân số Việt Nam hiện vẫn tương đối ổn định, mỗi năm tăng khoảng một triệu người dù tốc độ đã chậm lại. Tuy nhiên, mức sinh đang giảm liên tục và ở ngưỡng thấp "lịch sử", đặt ra thách thức lớn đối với quy mô dân số và nguồn nhân lực trong tương lai.
Các chuyên gia cảnh báo khi mức sinh giảm xuống dưới 1,3 con/phụ nữ, khả năng phục hồi rất thấp, làm gia tăng nguy cơ già hóa dân số và thiếu hụt lao động. Vì vậy, các quốc gia cần sớm có biện pháp can thiệp để duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm quy mô dân số.
Cử tri lo giới trẻ ngại kết hôn, sinh con
Cử tri TP Hà Nội phản ánh kinh tế khó khăn, việc làm cạnh tranh, chi phí nuôi con và giá nhà đất tăng cao khiến nhiều người trẻ ngại kết hôn, sinh con, đặt ra yêu cầu sớm có giải pháp tháo gỡ trong bối cảnh dân số bước vào giai đoạn già hóa.
Trả lời kiến nghị, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết xu hướng kết hôn muộn, sinh ít hoặc không sinh con đang gia tăng, làm mức sinh giảm dưới mức sinh thay thế và đẩy nhanh quá trình già hóa dân số. Nguyên nhân chủ yếu đến từ áp lực việc làm, thu nhập, chi phí sinh hoạt, nhà ở và yêu cầu phát triển sự nghiệp, nhất là với lao động trẻ và phụ nữ.
Theo Bộ trưởng, Luật Dân số đặt mục tiêu duy trì mức sinh thay thế, đồng thời chủ động thích ứng với già hóa dân số, gắn với nâng cao chất lượng dân số và phát triển bền vững.
Thời gian tới, Bộ Y tế sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương triển khai đồng bộ, hiệu quả Luật Dân số; đồng thời theo dõi, đánh giá thực tiễn để kịp thời tham mưu Chính phủ hoàn thiện các chính sách phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Mục tiêu là tháo gỡ các rào cản đối với kết hôn, sinh con, duy trì mức sinh hợp lý.