Nguồn nhân lực để phát triển công nghiệp văn hóa (*): Quan trọng là chiến lược, lộ trình

Để có nguồn nhân lực chất lượng cao cho phát triển công nghiệp văn hóa cần phải có chiến lược toàn diện và lộ trình cụ thể

Công nghiệp văn hóa (CNVH) không chỉ là lĩnh vực tiềm năng đóng góp vào GDP quốc gia, mà còn là chiến lược mềm để định vị hình ảnh, bản sắc văn hóa Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Bản sắc - điểm tựa của sáng tạo

Câu chuyện của chương trình Xiếc Tre "À, ố, show" là một điển hình. Đây là chương trình được trao giải nhất Giải thưởng Sáng tạo TP HCM lần 2 vào cuối năm 2021, khẳng định tính hiệu quả của mô hình nghệ thuật bản sắc Việt đầy sáng tạo. Ở chương trình này, nhà đầu tư đã không ngại tốn kém để định dạng sản phẩm độc đáo và đạt thành tựu nghệ thuật lẫn doanh thu.

NSND Lê Tiến Thọ - nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam - nhấn mạnh trong bất cứ sản phẩm nào của CNVH, điều cốt lõi chính là bản sắc - một nền tảng để thế giới nhận ra chúng ta là ai và những sản phẩm văn hóa hướng đến CNVH phải được bảo chứng bằng sự sáng tạo dựa trên hồn cốt của bản sắc Việt.

Với khoảng 70 triệu người sử dụng internet và có tài khoản cá nhân trên mạng xã hội, Việt Nam đang có cơ hội rất lớn để đưa các giá trị văn hóa vào đời sống, ai cũng có thể sáng tạo. TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học - nghệ thuật Trung ương, cho rằng thách thức lớn nhất hiện nay là sự thiếu hụt lực lượng sáng tạo có chuyên môn cao, hiểu biết sâu về văn hóa dân tộc và có kỹ năng hội nhập quốc tế. "Chúng ta có rất nhiều người làm nghệ thuật nhưng thiếu những nhà sản xuất văn hóa chuyên nghiệp, những người có thể biến ý tưởng thành sản phẩm đủ tiêu chuẩn để bước ra thế giới" - ông nói.

Những việc cần làm ngay

Đạo diễn Trần Hữu Tấn cho rằng hiện nay nguồn nhân lực cho lĩnh vực điện ảnh là tương đối đủ nhưng với những dự án lớn, cần chuyên môn cao thì vẫn cần các chuyên gia nước ngoài. Công việc làm phim nếu chỉ học trường lớp thì chưa đủ, phải thực hành nhiều và vừa thực hành vừa học hỏi, bổ sung kiến thức liên tục.

Theo đạo diễn - nhà giáo dục Kathy Uyên, nguồn nhân lực cho phát triển CNVH nói chung, điện ảnh nói riêng, cần phải có sự hợp tác giữa các học viện giáo dục điện ảnh với những công ty sản xuất nội dung để tìm ra tài năng mới. Trọng tâm đào tạo nhân lực điện ảnh hiện tại còn thiên về kỹ thuật, thiếu phát triển tư duy sáng tạo, cảm xúc cá nhân và bản sắc riêng của nghệ sĩ. Việc này cần được cải thiện để góp phần tạo nên những nhân lực tài năng.

"Để công tác giảng dạy nhân lực cho ngành điện ảnh chất lượng hơn cần có chính sách chung của cơ quan quản lý. Khi các trường thấy được sự quan tâm, tầm quan trọng của đào tạo ngành thông qua chính sách, họ sẽ mạnh dạn đầu tư để bảo đảm đầu ra chất lượng. Nhiều tác phẩm điện ảnh Việt thời gian qua dù thể loại nào cũng đều mang đậm nét văn hóa bản địa. Để giúp cho bản sắc văn hóa Việt lan tỏa, cần có sự quan tâm của nhà nước thông qua các việc động viên, khích lệ, cùng tạo trào lưu đưa văn hóa vào các sản phẩm sáng tạo" - đạo diễn - nhà giáo dục Kathy Uyên nói.

Tương tự, nhà biên kịch Thanh Hương cho rằng nhân lực của điện ảnh hiện nay không thiếu nhưng nhân sự chuyên sâu ở từng khâu còn hạn chế. "Giải pháp cho vấn đề này là các trường giảng dạy cần tuyển chọn thầy cô có chuyên môn, thực tế. Các giáo trình giảng dạy cần cập nhật, cân đối giữa lý thuyết và thực hành" - nhà biên kịch Thanh Hương góp ý.

PGS-TS Phan Bích Hà cho biết trên thế giới, phát triển CNVH đang diễn ra mạnh mẽ, là xu thế và dần trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia. Việt Nam được đánh giá có nhiều tiềm năng, lợi thế phát triển CNVH. Để thúc đẩy phát triển CNVH, cần chú trọng đẩy nhanh quá trình ứng dụng, khai thác những thành tựu khoa học - công nghệ, năng lực sáng tạo nhằm tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mang giá trị văn hóa và kinh tế.

Hiện nay, nhiều trường đại học tại TP HCM đã đào tạo nguồn nhân lực sáng tạo cho CNVH âm nhạc như các trường đại học: Văn Hiến, Văn Lang, Nguyễn Tất Thành…, song theo PGS-TS Nguyễn Thị Mỹ Liêm, công tác đào tạo nhân lực ngành CNVH dù đã có những cố gắng nhưng vẫn còn nhiều bất cập. "Trong những năm qua cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, lực lượng tham gia quá trình sáng tác văn hóa - nghệ thuật ngày càng trưởng thành, lớn mạnh, đóng góp nhiều ý tưởng sáng tạo để tạo ra những sản phẩm, hoạt động văn hóa, văn nghệ đa dạng, phong phú, giàu bản sắc. Tuy nhiên, so với yêu cầu, đòi hỏi thực tiễn thì nguồn nhân lực vẫn chưa đáp ứng với kỳ vọng, mục tiêu đề ra" - PGS Mỹ Liêm tâm tư.

Dấu ấn thương hiệu văn hóa từ báo chí

Đạo diễn Lý Hải - người gặt hái được doanh thu trên 100 tỉ đồng từ các phim "Lật mặt" do anh biên kịch, đạo diễn - phân tích: "Nghệ sĩ không thể hoạt động trong môi trường đơn lẻ. Họ cần nhà đầu tư, người quản lý nghệ thuật, hệ thống phân phối, truyền thông… tất cả cùng hướng tới mục tiêu phát triển một ngành CNVH có năng lực cạnh tranh".

Đạo diễn Lê Quý Dương cho biết ông quan tâm đến việc đẩy mạnh số hóa và xuất khẩu nội dung. "Xây dựng nền tảng số chuyên biệt cho các sản phẩm văn hóa Việt Nam (âm nhạc, điện ảnh, thiết kế, trò chơi, nghệ thuật truyền thống…) và mở rộng ra thị trường khu vực ASEAN, Đông Á, châu Âu là xu thế tất yếu hiện nay. Bên cạnh đó, cần hỗ trợ nghệ sĩ và start-up văn hóa tiếp cận các nền tảng số quốc tế như Netflix, Spotify, Steam, Webtoon, YouTube Premium. Nếu không làm ngay sẽ trễ và tụt hậu" - ông Lê Quý Dương bày tỏ.

Một trong những ví dụ tiêu biểu cho nỗ lực gắn kết giữa nghệ thuật đại chúng và CNVH là Giải Mai Vàng do Báo Người Lao Động tổ chức, không chỉ là giải thưởng vinh danh nghệ sĩ, Mai Vàng đã từng bước trở thành một thiết chế văn hóa uy tín, góp phần định hướng thưởng thức nghệ thuật cho công chúng, đồng thời thúc đẩy sáng tạo theo hướng chuyên nghiệp. Mai Vàng không chỉ là một giải thưởng mà còn là hành trình 30 năm xây dựng lòng tin, thị hiếu và thương hiệu văn hóa giữa lòng đô thị sáng tạo TP HCM.

Ông Tô Đình Tuân - Tổng Biên tập Báo Người Lao Động - khẳng định: "Giải Mai Vàng không chỉ là sân chơi của nghệ sĩ, mà còn là một phần trong hệ sinh thái CNVH. Báo chí hoàn toàn có thể trở thành nhân tố thúc đẩy CNVH phát triển bằng việc phát hiện, tôn vinh, kết nối nghệ sĩ với khán giả". 

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 7-6