Siết thuế đồ uống có đường, người Việt sẽ bớt bệnh?
(NLĐO) - Việt Nam sẽ áp thuế đồ uống có đường từ năm 2027, kỳ vọng giúp giảm béo phì, tiểu đường và gánh nặng bệnh không lây nhiễm.
Quốc hội đã chính thức thông qua chính sách đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường. Theo đó, các sản phẩm nước giải khát có hàm lượng đường trên 5 g/100 ml sẽ chịu mức thuế 8% từ năm 2027, tăng lên 10% từ năm 2028.
Các sản phẩm đồ uống khác như nước trái cây tự nhiên, nước dừa, sản phẩm từ sữa, thực phẩm dạng lỏng dùng với mục đích dinh dưỡng... không thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Tiêu thụ nước ngọt tại Việt Nam tăng rất nhanh trong 15 năm qua. Nguồn: WHO
Tại Việt Nam, lượng tiêu thụ đồ uống có đường tăng nhanh trong 15 năm qua, năm 2023 cao gấp 4 lần so với 2009. Trung bình, mỗi người uống gần 67 lít nước giải khát có đường mỗi năm, tương đương 1,3 lít mỗi tuần.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nước ngọt, nước tăng lực… trở thành một phần trong thói quen tiêu dùng phổ biến, đặc biệt ở giới trẻ. Tiêu thụ đồ uống có đường tăng mạnh đang góp phần làm gia tăng gánh nặng bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam.
TS Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, nhận định: "Đường gần như không có giá trị dinh dưỡng, trong khi đồ uống có đường là sản phẩm gây hại cho sức khỏe, đặc biệt nếu tiêu thụ nhiều".
WHO cảnh báo nếu không can thiệp, xu hướng mắc bệnh như tiểu đường type 2, tăng huyết áp, tim mạch, ung thư… sẽ lan rộng, tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế và nền kinh tế.
Bộ Y tế cho biết mỗi 100 ml đồ uống có đường tiêu thụ mỗi ngày làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì lên 1,2 lần ở trẻ từ 6 tuổi trở lên.
Tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM, tỉ lệ trẻ em thừa cân, béo phì có thể lên tới 40%. Ở người trưởng thành, con số này khoảng 20%, một số địa phương ghi nhận gần 30%. Nguyên nhân chính đến từ việc sử dụng đồ uống có đường không hợp lý.
PGS-TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, cho biết nếu mỗi ngày uống một lon nước ngọt, sau 1,5 năm nguy cơ thừa cân, béo phì có thể tăng 60% ở nhóm đó. Điều này cho thấy ảnh hưởng trực tiếp từ đồ uống có đường là rất rõ rệt.
Theo Trường Đại học Y tế Công cộng, nếu áp thuế để tăng giá bán đồ uống có đường lên 20% như khuyến nghị, tỉ lệ thừa cân, béo phì tại Việt Nam có thể giảm 2,1% ở trẻ em và 1,5% ở người lớn, đồng thời phòng tránh được 80.000 ca đái tháo đường và tiết kiệm gần 800 tỉ đồng chi phí y tế.
Trung bình một người Việt tiêu thụ 1,3 lít đồ uống có đường mỗi tuần
WHO cũng dẫn chứng các nước đã triển khai thuế tương tự và đạt hiệu quả tích cực. Tại Mexico, sau hai năm áp thuế, tiêu thụ đồ uống có đường giảm 10%, giúp ngăn ngừa hàng trăm ngàn ca béo phì - trong đó gần 40% là trẻ em - và tiết kiệm đáng kể chi phí y tế.
Thái Lan ghi nhận mức tiêu thụ nước ngọt giảm mạnh, đặc biệt nước ngọt có ga giảm gần 18%. Dự báo nếu duy trì mức thuế ổn định, tỉ lệ béo phì và sâu răng trong dân số sẽ giảm đáng kể trong những năm tới.
Tại Nam Phi, chỉ sau một năm triển khai chính sách, lượng đường và calorie từ đồ uống có đường giảm hơn một nửa, mức tiêu thụ bình quân trên đầu người giảm gần 30%.
Theo WHO, áp thuế đồ uống nhiều đường giúp người tiêu dùng dễ nhận diện sản phẩm không lành mạnh để hạn chế sử dụng. Đây cũng là bước quan trọng nhằm giảm gánh nặng bệnh không lây nhiễm và cải thiện sức khỏe cộng đồng.