Đừng để lạc lối

Sinh viên thấy chông chênh sau khi tốt nghiệp là một hiện tượng phổ biến, xuất phát từ nhiều nguyên nhân liên quan đến tâm lý, kỹ năng, môi trường xã hội...

Nhiều SV ra trường với kỳ vọng sẽ tìm được công việc tốt, ổn định, đúng ngành học. Nhưng thực tế lại khắc nghiệt hơn: cạnh tranh cao, yêu cầu kinh nghiệm, mức lương thấp, công việc trái ngành. Hạn chế khác của SV là thiếu kỹ năng (giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, quản lý thời gian) và kinh nghiệm làm việc.

 Nhiều SV không xác định được hướng đi sau khi tốt nghiệp, không rõ mình thích gì, giỏi gì và nên đi con đường nào. Kỳ vọng từ người thân, bạn bè, xã hội tạo thêm gánh nặng tâm lý nếu chưa có việc làm hoặc thành công như mong muốn.

Ngoài ra, thị trường lao động nhiều biến động, các ngành nghề thay đổi nhanh, công nghệ phát triển liên tục khiến kiến thức học trong trường nhanh lỗi thời. Rõ ràng, việc phải đối mặt với một ngưỡng chuyển tiếp lớn trong đời, trong khi bản thân chưa được trang bị đầy đủ cả về kỹ năng, định hướng lẫn tâm lý, khiến SV rơi vào trạng thái chênh vênh sau khi tốt nghiệp.

Trong bối cảnh hội nhập, lối ra để SV hòa nhập thị trường lao động là sự kết hợp của nhiều yếu tố: chuẩn bị từ sớm, tư duy chủ động, kỹ năng thực tiễn và sự thích nghi linh hoạt. Theo các chuyên gia lao động - việc làm, để có thể hòa nhập thị trường lao động, SV phải tự trang bị kỹ năng mềm và tư duy nghề nghiệp ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, bởi đây là hành trang cần thiết cho mọi ngành nghề.

Ngoài thường xuyên tham gia câu lạc bộ, dự án, hoạt động ngoại khóa để cọ xát thực tế, phát triển tư duy chủ động và tinh thần làm việc chuyên nghiệp, SV cần chủ động tìm cơ hội thực tập, làm việc bán thời gian đúng hoặc gần với ngành học. Đây không chỉ là nơi rèn kỹ năng mà còn giúp xây dựng mạng lưới quan hệ (network), hiểu được văn hóa doanh nghiệp và tích lũy kinh nghiệm sớm.

Thị trường lao động thay đổi không ngừng, vì vậy việc học tập không dừng lại khi tốt nghiệp. SV có thể học thêm khóa ngắn hạn (online/offline) về kỹ năng chuyên môn, công nghệ, ngoại ngữ hoặc kỹ năng quản lý. SV cũng cần rèn luyện khả năng thích nghi và chấp nhận thử thách, thay vì quá khắt khe "phải đúng ngành", hãy linh hoạt tiếp cận những công việc gần chuyên ngành hoặc phát triển theo thế mạnh cá nhân. 

Cũng đừng ngại bắt đầu từ vị trí thấp - tích lũy dần sẽ dẫn đến cơ hội lớn hơn. SV nên dành thời gian khám phá điểm mạnh - điểm yếu, giá trị sống, đam mê, khả năng để chọn nghề nghiệp phù hợp.

Rõ ràng, lối ra thực sự nằm ở chính mỗi SV - ai chủ động, linh hoạt và kiên trì học hỏi sẽ dễ dàng hòa nhập hơn. Trường học có thể dạy kiến thức nhưng khả năng thích nghi với thị trường lao động là do từng cá nhân rèn luyện và tự trang bị.