Theo trang Exploding Topics, năm 2025 chứng kiến những thay đổi lớn mà trí tuệ nhân tạo (AI) mang lại cho thị trường việc làm. Khi các công cụ AI ngày càng trở nên "giống người" hơn và với các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT 5 và các tác nhân AI tạo sinh như Manus sử dụng rộng rãi, nhiều người lao động (NLĐ) có nguy cơ mất việc làm.
Mất việc gia tăng
Công ty ngân hàng đầu tư đa quốc gia Mỹ Goldman Sachs dự báo vào năm 2030 sẽ có 60% việc làm trong các nền kinh tế hiện đại có nguy cơ bị AI thay thế. Nhưng chỉ 26% số việc làm ở các nước có thu nhập thấp là bị AI đe dọa.
Theo trang Resume Builder, chỉ ít tháng sau khi ChatGPT ra mắt vào tháng 11-2022, có khoảng 23,5% công ty Mỹ đã dùng ứng dụng AI tạo sinh thay một số công việc trước đây do con người làm.
Ông Nguyễn Hồng Phúc, một chuyên gia AI, cho hay các "ông lớn công nghệ" đã hình thành thế trận tăng trưởng mới bằng một lực lượng lao động mới là AI tác nhân. Hậu quả là sự gia tăng sa thải nhân sự ở khắp các tập đoàn lớn tại mọi quốc gia từ đầu năm 2025 tới nay. Tỉ lệ thất nghiệp ở người trẻ gia tăng tại Mỹ, Trung Quốc ở mức cao nhất kể từ năm 2018, cho thấy các chủ doanh nghiệp (DN) không ưu tiên sử dụng lao động con người. Tỉ lệ ứng dụng AI trong DN trên toàn cầu gia tăng chóng mặt. Đặc biệt là các nhà máy "không đèn" và các cửa hàng "không đèn" trở nên phổ biến bởi chúng được vận hành hoàn toàn bằng AI. Theo dữ liệu của Layoffs.fyi chuyên theo dõi tình trạng sa thải trong ngành công nghệ, có 61.814 nhân viên công nghệ đã bị sa thải trong năm 2025 tại 135 công ty công nghệ. Riêng Microsoft đã chiếm 6.000 trong số đó - đợt sa thải lớn nhất của công ty kể từ năm 2023, theo báo cáo của CNBC. Microsoft cho biết quyết định này nhằm làm phẳng cơ cấu quản lý của mình và ưu tiên nhân tài kỹ thuật hơn các tầng nấc hành chính. Một trong những "ông lớn công nghệ" cho nhiều nhân viên nghỉ việc nhất là Dell - khoảng 12.000 người, với lý do công ty phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng AI và điện toán biên. Hãng máy tính HP cũng cắt giảm khoảng 2.000 nhân sự giữa thời điểm ra mắt những dòng AI PC mới.
Ông Arvind Krishna, CEO của hãng IBM, nói với báo The Wall Street Journal rằng công ty đã sử dụng AI để tự động hóa các nhiệm vụ trước đây do hàng trăm nhân viên nhân sự đảm nhiệm. IBM đã sa thải hàng trăm nhân viên nhưng đã triển khai lại hiệu quả với những người mới được tuyển dụng trong lập trình và bán hàng. Sự thay đổi này cho thấy cách công ty cân bằng giữa tự động hóa do AI thúc đẩy với tăng trưởng. Hậu quả trước mắt là hàng trăm người thuộc lĩnh vực quản trị nhân sự đã bị mất việc vì HP triển khai chatbot AskHR, dùng AI làm thay con người.
Để tránh mất việc làm, người lao động nên phát triển các kỹ năng bổ trợ cho AI thay vì cạnh tranh Minh họa AI: Anh Phúc
Hợp tác tăng năng suất
Tuy nhiên, theo Exploding Topics, AI hiện nay và trong vài năm tới vẫn chỉ ảnh hưởng đến việc làm của một phần nhỏ NLĐ. Các chuyên gia dự báo việc tự động hóa một nửa số tác vụ hiện tại trên toàn thế giới có thể cần tới 20 năm nữa.
Trong vòng 3 năm tới, có khoảng 20 triệu lao động sẽ được đào tạo lại các nghề nghiệp mới hay sử dụng AI để làm việc. Có 15% NLĐ ở Mỹ có thể sẽ phải làm việc với ông chủ là… AI. Các nhà nghiên cứu của Tập đoàn Microsoft hồi cuối tháng 7-2025 đã đưa ra danh sách 40 công việc có nhiều khả năng bị AI tạo sinh "cướp" mất. Những công việc bị ảnh hưởng nhất lần lượt là người phiên dịch, nhà sử học, người trợ giúp hành khách, nhân viên bán hàng, nhà văn... Nhà báo bị xếp thứ 16 trong "bảng phong thần" này.
Các chuyên gia nhận định mặc dù mỗi "gã khổng lồ công nghệ" có chiến lược khác nhau nhưng luôn ưu tiên hiệu quả và khả năng thích ứng trong bối cảnh ứng dụng AI đang tăng mạnh và các thách thức kinh tế. Giải pháp tối ưu vẫn là phải trang bị cho NLĐ khả năng sử dụng các ứng dụng AI trong công việc. Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) cho biết vào năm 2027 sẽ có 42% nhà tuyển dụng ưu tiên đào tạo nhân viên về AI. Những tổ chức, DN có tầm nhìn xa cho rằng dù thông minh tới đâu, AI vẫn chỉ là một công cụ và sẽ không thể thay thế hoàn toàn con người. Đặc biệt, AI luôn có nguy cơ có thể bị "chập cheng" và con người phải sẵn sàng ứng phó, thậm chí để "cứu" AI.
Theo các chuyên gia nghiên cứu về AI, để tránh mất việc làm vào tay AI, NLĐ nên tập trung phát triển các kỹ năng bổ trợ cho AI, chứ không phải cạnh tranh với nó. Điều này bao gồm nâng cao các kỹ năng lấy con người làm trung tâm (tức là những kỹ năng mà chỉ con người mới có thể làm tốt nhất), chủ động học cách sử dụng các công cụ AI và tận dụng sự hợp tác với AI để tăng năng suất làm việc. Ngoài ra, việc hiểu rõ tác động của AI đối với DN và thích nghi với các vai trò mới là rất quan trọng.
Không để AI thay thế con người
Trong chương trình thăm chính thức Malaysia và dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 và các hội nghị cấp cao liên quan tại thủ đô Kuala Lumpur mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim dự phiên thảo luận về "Lưới thông minh thông qua kết nối AI tự chủ" - hoạt động mở đầu, mang tính thiết lập định hướng cho Diễn đàn Kinh tế Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á - Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (ASEAN - GCC). Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng AI cũng như con người, đều có điểm tích cực và hạn chế. Điều quan trọng là phải phát huy được điểm tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của AI. Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: "Con người phát minh ra AI chứ không phải AI phát hiện ra con người, nên không thể để AI thắng con người hay thay thế toàn bộ con người, để con người mất hết việc làm hay mất hết sự sáng tạo".
và quét mã QR
Bình luận (0)