Tác giả, nghệ sĩ TP HCM gặp gỡ người giữ lửa ký ức về Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa

(NLĐO) - Người giữ mộ Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa đã kể những mẫu chuyện về cuộc đời cụ bằng lòng kính trọng và nhớ ơn

Ngày 14-8, trong khuôn khổ chuyến thực tế sáng tác tại Cần Thơ, đoàn tác giả và nghệ sĩ TP HCM đã có buổi gặp gỡ, trò chuyện cùng cụ La Văn Mới – 81 tuổi, thuộc Trung tâm Văn hoá, Thể thao và Truyền thanh quận Bình Thuỷ. Cụ là hậu duệ của một gia đình ba đời gắn bó với sứ mệnh trông coi mộ phần vợ chồng Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa và bà Nguyễn Thị Tồn tại mảnh đất Bình Thuỷ.

Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa trong tim cụ Mới

Trong giọng kể trầm ấm và đôi mắt ánh lên niềm tự hào, cụ Mới hướng dẫn đoàn làm lễ dâng hương, đưa đoàn viếng khu mộ của vợ chồng cụ Thủ khoa, và mỗi câu chuyện, cụ đã đưa đoàn tác giả trở về với ký ức của gia tộc mình. 

Bà nội cụ vốn là người làng Bình Thuỷ, sống cùng thời và chứng kiến nhiều biến cố của cuộc đời Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa. Bà ghi nhớ từng câu chuyện, từng kỷ niệm và truyền lại cho con cháu như một phần đạo lý gia đình. 

Đến đời cha cụ, công việc trông coi khu mộ không chỉ là bổn phận mà còn là niềm vinh dự "Bởi đó là cách tri ân một bậc tiền nhân thanh liêm, chính trực, hết lòng vì dân" – cụ La Văn Mới nói.

Cụ Mới cho biết, bản thân cụ đã thuộc làu nhiều bài thơ của Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa và luôn xem đó là "gia sản tinh thần" vô giá. Trong câu chuyện với đoàn, cụ nhiều lần nhấn mạnh mong muốn thế hệ hôm nay và mai sau tiếp tục tìm hiểu, viết và dựng nhiều tác phẩm nghệ thuật về ông – không chỉ để tưởng nhớ mà còn để soi sáng con đường sống ngay thẳng, vì dân.

Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa là hình mẫu đẹp của sân khấu

Tại Khu tưởng niệm, đạo diễn Tôn Thất Cần – Phó Chủ tịch thường trực Hội Sân Khấu TP HCM – đã đại diện đoàn ghi vào sổ lưu niệm những dòng chữ trang trọng, tưởng nhớ công ơn của vị Thủ khoa đất Nam Kỳ, coi ông là tấm gương sáng ngời về nhân cách và lòng tận tụy vì dân nghèo.

Soạn giả Võ Tử Uyên xúc động nhắc lại tác phẩm cải lương "Muôn dặm vì chồng", viết về người vợ kiên trung Nguyễn Thị Tồn, từng được NSƯT Phương Hồng Thủy thể hiện và đạo diễn NSƯT Hoa Hạ dàn dựng thành công trên sóng HTV. Câu chuyện của bà Tồn gắn liền với hình ảnh người chồng – vị quan thanh liêm Bùi Hữu Nghĩa – dám đối đầu với thế lực cường hào ác bá để bảo vệ công lý.

Cụ Mới cũng nhắc đến giai đoạn cuối thập niên 1980, khi nhà văn Ngọc Linh viết kịch bản cải lương "Muôn dặm vì chồng", ca ngợi tinh thần chính trực và nghĩa khí của Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa. Với cụ, những vở diễn của nghệ sĩ, tác giả TP HCM là tác phẩm nghệ thuật xuất sắc và là nhịp cầu nối ký ức lịch sử với đời sống hôm nay.

Cụ La Văn Mới gửi gắm hy vọng rằng, từ chuyến đi này, các tác giả sân khấu TP HCM sẽ tiếp tục viết nên những kịch bản hay, để hình ảnh người Thủ khoa đất Nam Kỳ mãi sáng trong tâm thức hậu thế.

Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa - Tấm gương nghĩa khí và tài hoa

Khu tưởng niệm rộng 10.000m² ở Bình Thủy là nơi yên nghỉ và là một công trình văn hóa – lịch sử quý giá, gồm nhà thờ, nhà trưng bày, nhà khách và nhà bia ghi công đức của cụ. 

Tại đây, đoàn đã lắng nghe những câu chuyện về cuộc đời Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa – hiệu Nghi Chi, sinh ra trong gia đình nghèo ở Bình Thủy, năm 1835 đỗ Giải Nguyên tại kỳ thi Hương Trường Gia Định, được triều Nguyễn bổ làm quan ở nhiều nơi.

Ông ghi dấu ấn bởi tài năng và tinh thần chính trực, hết lòng bảo vệ dân nghèo trong vụ "Rạch Láng Thé", dù phải chịu cảnh vu oan và bị đày ra biên giới. Khi từ quan, ông mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh và tham gia phong trào chống Pháp. 

Trên lĩnh vực nghệ thuật, Thủ khoa Nghĩa để lại vở tuồng "Kim Thạch Kỳ Duyên" – tác phẩm tuồng cổ được xem là lâu đời nhất Việt Nam, từng trình diễn khắp cả nước và là vở đầu tiên được dịch sang tiếng Pháp.

Dưới đây là một số hình ảnh của đoàn nghệ sĩ, tác giả TP HCM tại Khu tưởng niệm Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa: