Thấu hiểu đời sống hàng triệu hộ kinh doanh

Ở góc độ xã hội, nhiều hộ kinh doanh thực chất chỉ đủ trang trải cuộc sống, thậm chí doanh thu cao nhưng biên lợi nhuận thấp

Việc Bộ Tài chính tiếp thu ý kiến cử tri và chuyên gia để nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh từ 200 triệu lên 500 triệu đồng/năm là một bước đi đáng ghi nhận.

Quyết định này cho thấy tinh thần cầu thị của cơ quan quản lý trong bối cảnh hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ đang chịu nhiều sức ép từ chi phí và biến động kinh tế. Tuy vậy, ngưỡng 500 triệu đồng vẫn chưa phản ánh đầy đủ chi phí thực tế mà các hộ kinh doanh phải gánh chịu.

Xét về yếu tố trượt giá, 500 triệu đồng hiện nay chỉ tương đương khoảng 360 - 370 triệu đồng cách đây vài năm, trong khi giá thuê mặt bằng, chi phí nguyên liệu, nhân công đều tăng mạnh, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP HCM. Với một cửa hàng nhỏ đạt doanh thu 50 - 60 triệu đồng/tháng, phần lợi nhuận ròng sau khi trừ chi phí thực tế chỉ còn khoảng 8% - 12%, tức tương đương 50 - 70 triệu đồng/năm. Đây là con số thấp hơn cả mức lương tối thiểu vùng I năm 2025. Đánh thuế ở mức doanh thu như vậy là thiếu hợp lý, thậm chí có nguy cơ làm giảm động lực kinh doanh của nhóm hộ vốn đang ở ranh giới mong manh giữa lãi và lỗ.

Nếu nâng ngưỡng lên 600 triệu đồng, chính sách không chỉ phản ánh đúng thực trạng chi phí mà còn giảm đáng kể gánh nặng hành chính cho cơ quan thuế. Theo ước tính, khoảng 8% - 12% hộ kinh doanh sẽ không phải kê khai thuế, giúp ngành thuế tiết kiệm nguồn lực để tập trung giám sát nhóm doanh thu cao hơn, nơi tiềm ẩn rủi ro thất thu lớn và có khả năng đóng góp ngân sách thực chất hơn. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy quản lý thuế hiệu quả không nằm ở việc dàn trải nguồn lực mà ở việc tập trung vào nhóm rủi ro cao. Malaysia, Indonesia hay Thái Lan đều đã áp dụng nguyên tắc này khi miễn thuế hoặc giảm nghĩa vụ cho doanh nghiệp siêu nhỏ để hỗ trợ khu vực kinh tế nền tảng.

Ở góc độ xã hội, nhiều hộ kinh doanh thực chất chỉ đủ trang trải cuộc sống, thậm chí doanh thu cao nhưng biên lợi nhuận thấp. Một chính sách thuế hiện đại phải tính đến cấu trúc thị trường, mức sống và khả năng tích lũy của người dân. Trong bối cảnh giá cả leo thang, một hộ kinh doanh có doanh thu 600 triệu đồng/năm không đồng nghĩa với thu nhập cao. Ngược lại, họ đang phải xoay xở giữa chi phí đầu vào đắt đỏ và sức mua của người dân giảm sút.

Nâng ngưỡng thuế lên 600 triệu đồng còn mang ý nghĩa "nuôi dưỡng nguồn thu" đúng nghĩa. Khi hộ kinh doanh nhỏ được tạo điều kiện phát triển bền vững, họ sẽ có khả năng mở rộng hoạt động, tạo thêm việc làm, đóng góp trở lại cho ngân sách trong trung hạn. Đây cũng chính là triết lý quản trị mà nhiều nền kinh tế áp dụng: muốn thu được nhiều, trước hết phải để người dân có điều kiện làm giàu.

Trong bối cảnh đó, cần nhìn nhận sự điều chỉnh từ 200 triệu lên 500 triệu đồng như một bước đầu, nhưng chưa trọn vẹn. Ngưỡng 600 triệu đồng vừa hợp lý về mặt số liệu vừa nhân văn và phù hợp xu thế quốc tế. Điều chỉnh này sẽ giúp cân bằng giữa mục tiêu thu ngân sách và việc tạo môi trường kinh doanh ổn định, minh bạch, đúng với tinh thần của một Chính phủ kiến tạo.

Một chính sách thuế hợp lòng dân không chỉ là câu chuyện kỹ thuật về con số mà còn là sự thấu hiểu đời sống của hàng triệu hộ kinh doanh - lực lượng đang góp phần giữ nhịp vận hành cho nền kinh tế.