THIẾU HỤT LAO ĐỘNG LÀNH NGHỀ (*): Lời giải từ doanh nghiệp

Không chờ nguồn cung lao động, nhiều doanh nghiệp chủ động phối hợp và tự đào tạo, xây dựng môi trường làm việc để giữ chân nhân lực giỏi

Từ thực trạng thị trường lao động đang mất cân đối cung - cầu, nhiều ý kiến cho rằng lời giải không thể chỉ đến từ chính sách. Chính doanh nghiệp (DN) mới là nhân tố quyết định, khi họ trực tiếp sử dụng lao động và hiểu rõ nhất cần gì. Thay vì chờ đợi, ngày càng nhiều DN chọn cách chủ động tham gia đào tạo, định hình kỹ năng và kiến tạo môi trường làm việc để giữ chân nhân sự - hướng đi được xem là bài toán nhân lực hiện nay.

"Đặt hàng" theo nhu cầu

Nếu trước đây DN thường than "sinh viên ra trường không làm được việc", thì nay, nhiều nơi đã chuyển sang "đặt hàng" nhà trường đào tạo theo nhu cầu thực tế. Cách làm này giúp rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và sản xuất - dịch vụ, đồng thời tiết kiệm thời gian đào tạo lại.

TS Nguyễn Đức Quốc, Chủ tịch Tập đoàn Giáo dục Quốc tế Nam Việt, cho rằng đào tạo không thể chỉ dừng ở việc dạy kiến thức trong lớp học. Cần định hướng nghề nghiệp và kỹ năng thực tế cho học sinh phổ thông, giúp các em sớm chọn được lối đi phù hợp.

Theo ông Quốc, Tập đoàn Nam Việt đang triển khai chương trình giáo dục định hướng nghề nghiệp sớm, kết hợp cùng một số DN trong lĩnh vực du lịch, công nghệ, thương mại dịch vụ để học sinh được tiếp xúc môi trường làm việc thực tế. 

"Chúng tôi định hướng cho các em hiểu thị trường lao động cần gì, từ đó có thể học nghề, kỹ năng hoặc tiếp lên bậc cao hơn theo năng lực và đam mê. Nếu DN đồng hành với trường phổ thông, hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực sẽ nhân lên gấp nhiều lần" - ông Quốc nói.

Tương tự, ông Chu Quang Huy, Giám đốc nhân sự Tập đoàn FPT, đánh giá DN không thể đứng ngoài giáo dục nghề nghiệp. Tư duy "chờ trường đào tạo xong rồi tuyển" đang dần lỗi thời. DN phải coi đào tạo là chiến lược nhân sự dài hạn, thay vì chi phí ngắn hạn. Nếu DN không đồng hành với giáo dục nghề nghiệp, sẽ mãi rơi vào vòng luẩn quẩn: thiếu người - tuyển vội - đào tạo lại - rồi tiếp tục thiếu.

Tại FPT, các chương trình như "Học trong DN" hay "FPT Young Talents" cho phép sinh viên được tham gia dự án thật cùng đội ngũ kỹ sư. Mỗi năm, tập đoàn này tuyển hàng ngàn kỹ sư công nghệ - với một nửa trong số đó là từ chính các chương trình liên kết đào tạo nội bộ. "Chúng tôi không thể chờ nguồn cung sẵn có. Tự đào tạo sẽ giúp DN chủ động cả về số lượng lẫn chất lượng nhân lực" - ông Huy cho biết.

Nguyên nhân khiến thị trường lao động luôn thiếu nhân lực chất lượng cao là đào tạo chưa gắn chặt với nhu cầu sử dụng. Ở chiều ngược lại, DN lại thiếu kênh để "đặt hàng" đúng và kịp thời.

TS Nguyễn Thụy Vũ, Viện trưởng Viện Đào tạo Nâng cao (IFP), nhận định: "Chúng ta đang thiếu một hệ sinh thái đào tạo - việc làm, trong đó DN phải là trung tâm. Nhà nước ban hành khung chính sách, nhà trường triển khai, nhưng DN mới là nơi tiêu thụ sản phẩm, tức là người lao động (NLĐ)".

Theo TS Vũ, mô hình như Job Link 2025 - nơi DN trực tiếp gặp gỡ, trao đổi với các trường nghề và NLĐ - là ví dụ điển hình của hướng đi đúng. Nếu các bên cùng lên kế hoạch nhân lực trung - dài hạn, thay vì chỉ phản ứng trước thiếu hụt trước mắt, thị trường lao động sẽ ổn định hơn và bền vững hơn.

Kết hợp đồng bộ

Khi thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, bài toán giữ chân nhân tài trở nên quan trọng không kém tuyển dụng. Không ít DN than rằng lao động trẻ "nhảy việc" nhanh, khó gắn bó lâu dài dù đãi ngộ cao.

Theo bà Trần Kim Trang, Giám đốc Kinh doanh nền tảng tuyển dụng Việc Làm Tốt, xu hướng hiện nay cho thấy NLĐ không chỉ tìm việc, họ tìm nơi để phát triển. "Người trẻ sẵn sàng làm việc chăm chỉ nhưng họ cần thấy cơ hội thăng tiến và môi trường tôn trọng. Nếu thiếu điều đó, họ sẽ rời đi dù lương có cao đến đâu" - bà Trang nói. Hiện nay, nhiều DN đang thay đổi để thích ứng: giảm tăng ca, chú trọng văn hóa nội bộ, tổ chức đào tạo kỹ năng mềm, tạo cơ chế thưởng - phạt minh bạch.

Từ dữ liệu của Việc Làm Tốt, bà Trang cho rằng thị trường lao động đang dịch chuyển theo hướng "mở" - NLĐ không chỉ tìm việc, mà còn tìm nơi để phát triển bản thân. Vì vậy, DN Việt Nam cần thay đổi tư duy nhân sự không phải là "chi phí", mà là tài sản. Khi họ được đào tạo, được lắng nghe, họ sẽ trung thành và sáng tạo hơn rất nhiều.

Ông Chu Quang Huy nhìn nhận DN giữ được người là nơi nhân viên cảm thấy mình được lắng nghe, được tạo điều kiện phát triển, chứ không chỉ vì lương. Theo ông, lương thưởng chỉ là "phần nổi của tảng băng". Điều giữ người ở lại là văn hóa DN, là tinh thần sáng tạo và cơ hội phát triển bản thân.

Cùng quan điểm, TS Nguyễn Đức Quốc nhìn nhận NLĐ dù ở trình độ nào đều cần được trao cơ hội học hỏi và thể hiện giá trị bản thân. Khi được tôn trọng và nhìn thấy tương lai trong DN, họ sẽ tự gắn bó.

Thực tế cho thấy ở những DN biết đầu tư cho đào tạo và môi trường làm việc, tỉ lệ nghỉ việc chỉ khoảng 5% - 10% mỗi năm, thấp hơn nhiều so với mặt bằng thị trường. Đây là minh chứng cho hướng đi đúng, khi xem đào tạo và con người là khoản đầu tư, không phải chi phí. "Nếu coi đào tạo là đầu vào thì giữ chân nhân sự là đầu ra. Khi 2 yếu tố này được vận hành đồng bộ, thị trường lao động mới thật sự ổn định và bền vững" - TS Nguyễn Thụy Vũ nhấn mạnh. 

(Còn tiếp)

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 3-11