Triển khai gói ưu đãi điện mặt trời mái nhà, có dễ?

Số tiền hỗ trợ trực tiếp cho lắp đặt điện mặt trời mái nhà có thể lên đến khoảng 42.000 tỉ đồng trong giai đoạn từ năm 2026-2030

Bộ Công Thương vừa có hồ sơ gửi Bộ Tư pháp để thẩm định dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản xuất - tự tiêu thụ và hệ thống lưu trữ điện. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy năng lượng tái tạo tại khu vực hộ dân, đồng thời giảm tải cho hệ thống điện quốc gia.

Không áp dụng cứng nhắc

Theo dự thảo, mỗi hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà sẽ được hỗ trợ trực tiếp từ 2 - 3 triệu đồng, tùy theo quy mô và khu vực lắp đặt. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương còn đề xuất chính sách cho vay ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội, với lãi suất 8,4%/năm và lãi suất nợ quá hạn bằng 130% mức cho vay. Chính sách này nhằm giúp các hộ dân có điều kiện đầu tư ban đầu, đặc biệt là khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa - nơi nhu cầu điện sinh hoạt và sản xuất đang tăng mạnh.

Theo tính toán của Bộ Công Thương, nếu 50% trong tổng số 28 triệu hộ dân trên cả nước (tương đương 14 triệu hộ) tham gia lắp đặt điện mặt trời mái nhà theo Quy hoạch điện VIII, tổng kinh phí hỗ trợ trực tiếp có thể lên tới 42.000 tỉ đồng trong giai đoạn 2026-2030. Bình quân mỗi địa phương sẽ cần khoảng 250 tỉ đồng/năm, chưa tính các khoản vay ưu đãi và hỗ trợ lắp đặt công tơ điện hai chiều.

Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo cũng nhấn mạnh 42.000 tỉ đồng chỉ là con số ước tính tối đa, việc thực hiện còn tùy thuộc vào khả năng cân đối ngân sách địa phương và nhu cầu thực tế của người dân. Ông Phạm Nguyên Hùng, Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), cho biết quyết định hỗ trợ về kinh tế và kỹ thuật cho điện mặt trời mái nhà có thể chính thức có hiệu lực vào tháng 11 tới. 

Đáng chú ý, Bộ Công Thương đang xem xét sửa đổi Nghị định 58/2025, vốn cho phép hộ dân bán lại tối đa 20% lượng điện dư, để mở rộng tỉ lệ này. "Nhiều hộ gia đình lắp hệ thống công suất lớn, mái nhà rộng 100 m², ban ngày đi làm nên lượng điện dư khá nhiều. Nhiều hộ gia đình mong muốn được bán phần điện này với tỉ lệ cao hơn, vừa có thêm thu nhập, vừa khuyến khích sản xuất sạch" - ông Hùng cho biết.

Theo TS Nguyễn Đình Hòa, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), điện mặt trời mái nhà là hướng đi tất yếu, thân thiện môi trường và giúp hộ gia đình tiết kiệm chi phí sinh hoạt. Cần lưu ý mức độ chiếu xạ mặt trời khác nhau giữa các địa phương, do đó giá mua điện và chính sách hỗ trợ lắp đặt phải linh hoạt, tránh áp dụng cứng nhắc trên toàn quốc.

Đại diện HTX Nông nghiệp Lâm San (Đồng Nai) ủng hộ chính sách mới, khi cho rằng điện mặt trời mái nhà rất cần thiết cho nông nghiệp sạch, đặc biệt là trong sấy, bảo quản nông sản. Dù vậy, vị này lo ngại thủ tục vay vốn và nghiệm thu công trình vẫn còn rườm rà, gây khó khăn cho các hộ nông dân nhỏ lẻ tiếp cận nguồn vốn.

Chuẩn hóa thiết bị và dịch vụ lắp đặt

Trong quá trình thẩm định dự thảo Quyết định về chính sách hỗ trợ hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản xuất - tự tiêu thụ, Bộ Công an góp ý Bộ Công Thương cần làm rõ cơ sở đề xuất chính sách mới, đặc biệt là đánh giá những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện các chính sách hiện hành. Cơ quan này đề nghị chỉ ban hành cơ chế mới khi có đủ căn cứ thực tiễn, tránh chồng chéo với các chính sách trước đó.

Bộ Tài chính cũng yêu cầu Bộ Công Thương tham khảo ý kiến của các bộ, địa phương liên quan về khả năng bố trí kinh phí và đánh giá tác động ngân sách. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế giám sát và chế tài cụ thể để phòng trường hợp người dân nhận hỗ trợ nhưng không thực hiện đúng cam kết, hoặc lắp đặt sai quy chuẩn kỹ thuật.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đề xuất mở rộng hình thức hỗ trợ tài chính, không chỉ vay ưu đãi, mà còn thông qua giảm chi phí kiểm định thiết bị, hỗ trợ đơn vị lắp đặt tấm pin năng lượng (PV), hoặc giúp hộ gia đình bán điện dư lên lưới theo cơ chế minh bạch. Trong khi đó, nhiều hộ dân lo ngại "ma trận" thiết bị điện mặt trời trên thị trường, với mẫu mã, giá cả và nguồn gốc khó kiểm chứng.

Theo TS Hà Đăng Sơn, chuyên gia năng lượng, điện mặt trời mái nhà hiện được chia làm 2 nhóm: doanh nghiệp - khu công nghiệp và hộ gia đình. Với nhóm doanh nghiệp, do vốn đầu tư lớn và mục tiêu dài hạn, họ thường chọn thiết bị và nhà thầu uy tín, bảo đảm hiệu suất và tuổi thọ hệ thống. Tuy nhiên, với hộ gia đình, vấn đề sẽ phức tạp hơn. Bởi, lĩnh vực này còn thiếu quản lý chặt chẽ, chưa có bộ tiêu chuẩn thiết bị và quy định kỹ thuật cụ thể, khiến thiết bị trôi nổi và nhà thầu thiếu kinh nghiệm xuất hiện tràn lan. Điều này không chỉ gây nguy cơ cháy nổ, rò điện, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn sinh hoạt và uy tín của chương trình điện mặt trời mái nhà.

TS Hà Đăng Sơn nhấn mạnh đã đến lúc cần chuẩn hóa thiết bị và dịch vụ lắp đặt. Ông đề xuất các hộ dân khi lắp đặt phải đăng ký, thông báo với Bộ Công Thương hoặc cơ quan chuyên trách, nhằm hình thành hệ thống dữ liệu quản lý thống nhất, giúp giám sát, kiểm tra, xử lý sự cố và bảo đảm quyền lợi người sử dụng.