Tuổi trung niên: Khi mọi thứ lung lay

Nhiều người bước vào tuổi trung niên với gia đình và công việc ổn định, nhưng bên trong, họ lại chao đảo, hoang mang và mất phương hướng

Một buổi tối cuối tuần, tại quán cà phê nhỏ trên đường Nguyễn Thị Minh Khai, TP HCM, chị H.H (45 tuổi) ngồi lặng nhìn dòng xe qua lại. Trước mặt chị là ly nước đã tan đá, điện thoại úp trên bàn. "Không phải tôi buồn vì chuyện gì. Chỉ là… cảm giác trống rỗng. Nhìn mình trong gương, tôi không nhận ra nữa…" - chị nói, giọng đều đều.

Đánh mất chính mình

Ở cái tuổi mà nhiều người cho là đã ổn định, chị H. lại cảm thấy mệt mỏi, dễ cáu gắt với chồng con, chán công việc từng gắn bó hơn 20 năm. Chị không hiểu điều gì đang xảy ra với mình, chỉ biết mỗi sáng thức dậy, cảm giác nặng nề luôn chực sẵn.

Từng là trụ cột kinh tế của gia đình, khi ngân hàng tái cơ cấu, anh T.V.T (50 tuổi) bị điều chuyển sang vị trí ít quan trọng hơn. "Tôi vẫn có việc làm, thu nhập giảm một chút, song không ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống gia đình nhưng cảm giác bản thân không còn giá trị khiến tôi mất ngủ, né tránh các buổi họp mặt bạn bè, cáu gắt vô cớ với vợ con" - anh T. tâm sự.

Tương tự, chị M.A (49 tuổi, giám đốc công ty tư nhân chuyên sản xuất thực phẩm sạch ở TP HCM) chia sẻ: "Gần đây, tôi cảm nhận mình đang già đi, nhiều lúc hụt hơi, áp lực nhưng không dám nói mình mệt. 

Là người đứng đầu công ty, chị cả trong gia đình lớn và trụ cột của gia đình nhỏ, tôi phải mạnh, phải ổn. Có lẽ vì kìm nén nên tôi thường đau đầu, tâm trạng thất thường, có lúc chỉ muốn buông bỏ tất cả".

Chị H., chị A. hay anh T. không phải trường hợp cá biệt. Cuộc sống hiện đại với guồng quay nhanh và nhiều áp lực, khiến ngày càng nhiều người tuổi trung niên rơi vào khủng hoảng, với những biến động trong đời sống tinh thần. 

Đôi khi không vì biến cố lớn, mà vì những thay đổi nhỏ tích tụ: con cái dần trưởng thành, cha mẹ già yếu, cơ thể không còn dẻo dai, công việc không còn là nơi khẳng định bản thân... 

Những câu hỏi từng bị trì hoãn nay quay lại: Tôi là ai, đã sống đúng chưa, và những năm còn lại sẽ ra sao?Điểm đặc biệt của khủng hoảng tuổi trung niên là nó thường bị che giấu. Do phải mang trên vai nhiều vai trò, trách nhiệm, họ không cho phép mình yếu đuối, than thở hay tìm kiếm sự hỗ trợ.

Chính áp lực "phải ổn" khiến nhiều người bị trầm cảm, rối loạn lo âu, hoặc có những hành vi bột phát như chi tiêu vô độ, ngoại tình, bỏ việc đột ngột… Khi đó, gia đình là nơi bị tác động mạnh mẽ, dễ tổn thương nhất. Nhiều cuộc hôn nhân rạn nứt cũng bắt đầu từ đây.

Như anh Q. (55 tuổi, kỹ sư xây dựng) thừa nhận: "Tôi thấy mình vô hình trong chính gia đình. Vợ bận, con bận. Không ai hỏi tôi có ổn không. Cảm giác bị bỏ quên khiến tôi tìm đến các mối quan hệ bên ngoài để được lắng nghe, được công nhận. Cuộc hôn nhân có nguy cơ đổ vỡ, may mà cuối cùng, vợ chồng tôi đã bình tâm nhìn lại" - anh Q. kể.

Nói không với kỳ vọng quá sức

Theo các nhà tâm lý, khủng hoảng tuổi trung niên không phân biệt nam hay nữ và là một giai đoạn tự nhiên. Khi con người bắt đầu đối diện với giới hạn về sức khỏe, thời gian, cơ hội và cả vai trò xã hội, cảm giác mất phương hướng rất dễ xuất hiện. Điều nguy hiểm là khủng hoảng tuổi trung niên không bùng phát dữ dội, mà âm thầm tích tụ qua năm tháng. "Nhiều người không nhận ra mình đang khủng hoảng, mà chỉ nghĩ đó là mệt mỏi nhất thời, stress công việc hay tuổi tác" - chuyên gia tâm lý Trần Hiền Mai nói.

Chuyên gia xã hội học Phạm Thu Hà phân tích khác với khủng hoảng tuổi trẻ, khi con người còn nhiều thời gian để sửa sai, khủng hoảng tuổi trung niên đi kèm nỗi sợ muộn màng: sợ không kịp thay đổi, sợ đánh mất những gì đã gây dựng, sợ bị đánh giá là thất bại... Thêm vào đó, xã hội vẫn quen nhìn người trung niên như những trụ cột vững chắc. Vì thế, nhiều người chọn cách chịu đựng.

Các chuyên gia nhấn mạnh vượt qua khủng hoảng tuổi trung niên không đồng nghĩa với việc phá bỏ tất cả để làm lại. Điều quan trọng là điều chỉnh cách sống, cách nhìn về bản thân, chăm sóc sức khỏe, duy trì sở thích cá nhân.

"Có thể bắt đầu học một môn thể dục hoặc một kỹ năng mới, hay đơn giản là học cách nói "không" với những kỳ vọng quá sức. Đặc biệt, gia đình đóng vai trò quan trọng trong quá trình này. Sự lắng nghe, chia sẻ từ người bạn đời, con cái có thể trở thành điểm tựa giúp người trung niên không cảm thấy đơn độc" - bà Trần Hiền Mai gợi mở.