Xu hướng nhân lực toàn cầu và gợi mở cho Việt Nam trong kỷ nguyên AI

(NLĐO) - AI và tự động hoá đang định hình lại việc làm toàn cầu; quốc gia chậm nâng kỹ năng lao động sẽ mất lợi thế cạnh tranh, Việt Nam cũng không ngoại lệ

Trong bối cảnh công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hoá, đang thay đổi mạnh mẽ thế giới việc làm, nhiều báo cáo quốc tế mới đây đã đưa ra những dự báo và khuyến nghị đáng chú ý cho các quốc gia đang phát triển – trong đó có Việt Nam.

Theo Báo cáo Tương lai việc làm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), có tới 85% doanh nghiệp dự kiến sẽ đầu tư mạnh cho chương trình đào tạo lại và nâng cao kỹ năng (upskilling, reskilling) cho người lao động. Bên cạnh đó, hơn 40% công việc hiện nay có thể bị ảnh hưởng bởi tự động hóa trong vòng 5 năm tới.

Đào tạo lại – chìa khóa để thích ứng với thay đổi

Điểm chung của các nghiên cứu từ WEF, Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) hay McKinsey đều khẳng định: để không bị bỏ lại phía sau, các nền kinh tế cần coi trọng chiến lược đào tạo suốt đời. Khi công nghệ thay đổi nhanh chóng, kỹ năng cũ nhanh chóng lỗi thời và chỉ những lao động chủ động học tập, thích nghi mới có thể giữ vững vị thế việc làm.

Ở Việt Nam, dù lực lượng lao động dồi dào và trẻ, nhưng tỉ lệ được đào tạo bài bản vẫn còn thấp. Việc triển khai các chương trình đào tạo lại – đặc biệt trong các lĩnh vực sản xuất, dịch vụ, công nghệ – sẽ là chìa khóa giúp người lao động thích ứng tốt hơn với làn sóng AI.

Cân bằng giữa tự động hoá và con người

Một điểm thú vị từ các nghiên cứu gần đây là: AI không chỉ "thay thế", mà còn có thể "bổ trợ" con người. Khi được thiết kế và áp dụng đúng cách, AI giúp tăng năng suất, giảm sai sót và giải phóng con người khỏi những công việc lặp lại.

Thách thức đặt ra cho các doanh nghiệp Việt Nam là tìm được điểm cân bằng – ứng dụng công nghệ mà không đánh mất giá trị sáng tạo và kỹ năng mềm của con người.

Sức khỏe tinh thần và phúc lợi ngày càng quan trọng

Các báo cáo của Gartner và OECD nhấn mạnh rằng trong "cuộc đua giữ chân nhân tài", yếu tố phúc lợi và tinh thần (well-being) trở thành ưu tiên hàng đầu. Người lao động ngày nay không chỉ quan tâm đến lương, mà còn chú trọng môi trường làm việc linh hoạt, tôn trọng sự đa dạng, có cơ hội phát triển cá nhân.

Ở Việt Nam, đây cũng là xu hướng ngày càng rõ rệt trong giới trẻ – nhóm chiếm tỉ trọng lớn của lực lượng lao động. Những doanh nghiệp biết lắng nghe và tạo không gian làm việc lành mạnh sẽ có lợi thế cạnh tranh bền vững hơn.

Nguy cơ phân hoá kỹ năng và bất bình đẳng lao động

Một thách thức lớn khác là phân hoá theo kỹ năng. Các nền kinh tế đang phát triển, như Việt Nam, dễ rơi vào tình trạng "hai tầng nhân lực": nhóm có kỹ năng cao được hưởng lợi từ công nghệ mới, trong khi nhóm kỹ năng thấp bị đẩy ra ngoài thị trường.

Do đó, chính sách việc làm cần hướng đến thu hẹp khoảng cách kỹ năng, hỗ trợ người lao động dễ bị tổn thương – thông qua đào tạo nghề, tư vấn chuyển đổi việc làm, và chính sách an sinh thích ứng.

Cần chính sách dài hạn để giữ lợi thế "dân số vàng"

Việt Nam hiện vẫn đang trong thời kỳ "dân số vàng" – với hơn 52 triệu người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, lợi thế này sẽ sớm phai nhạt nếu không có chiến lược phát triển nhân lực phù hợp với thời đại số.

Thay vì chỉ tập trung tạo việc làm mới, Việt Nam cần chú trọng nâng cao chất lượng việc làm, đầu tư vào đào tạo kỹ năng số, và xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời. Đó không chỉ là cách để người lao động thích ứng với AI, mà còn là chìa khóa để nền kinh tế Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên công nghệ.