Ngành du lịch đối diện thách thức về nhân lực

Với những tín hiệu khởi sắc trong quý I, ngành du lịch Việt Nam kỳ vọng năm 2024 sẽ bứt phá mạnh mẽ với mục tiêu đón khoảng 18 triệu lượt khách quốc tế và phục vụ khoảng 110 triệu lượt khách nội địa. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng ngành du lịch đang đối mặt với thách thức lớn là nguồn nhân lực.

Đào tạo lại

Số liệu của Cục Du lịch quốc gia Việt Nam (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) cho thấy tổng số nhân lực du lịch đã được đào tạo từ sơ cấp trở lên chiếm khoảng 23% tổng số nguồn nhân lực toàn ngành. Nếu tính thêm số nhân lực được đào tạo truyền nghề dưới 3 tháng thì nguồn nhân lực du lịch được đào tạo mới đạt 42%.

Hiện ngành du lịch cần khoảng 485.000 lao động trong cơ sở lưu trú du lịch cho công suất trên 70%. Dự báo đến năm 2025, khối cơ sở lưu trú du lịch cần khoảng hơn 800.000 lao động, năm 2030 là hơn 1 triệu người, trung bình cần bổ sung 60.000 lao động mỗi năm. Tuy vậy, hằng năm các trường chỉ đào tạo khoảng 20.000 sinh viên (SV). Nhiều chuyên gia cho biết dịch COVID-19 đã làm đứt gãy về cung - cầu du lịch trong gần 3 năm khiến chất lượng và số lượng nhân lực du lịch bị ảnh hưởng nghiêm trọng, cần thời gian để phục hồi.

Bà Bùi Thị Ngọc Hiếu, Phó Giám đốc Sở Du lịch TP HCM, đánh giá khó khăn nhất của ngành là tuyển dụng không được những nhân sự có thâm niên, kinh nghiệm, do phần đông những người lành nghề đã chuyển dịch sang ngành nghề khác trong giai đoạn dịch bệnh, không quay trở lại. Phần lớn lao động hiện nay đều là những SV mới ra trường, doanh nghiệp (DN) tuyển dụng phải đầu tư để đào tạo lại mới đáp ứng được công việc.

Giám đốc nhân sự Công ty CP Du lịch và Tiếp thị giao thông vận tải Việt Nam (Vietravel) Trần Thị Việt Hương, cho rằng khoảng cách giữa nhu cầu DN và thực tế chất lượng đào tạo của các trường khá lớn. Tại Vietravel, 90% nhân sự mới tốt nghiệp cần phải đào tạo thêm để thích ứng với công việc. Đáng chú ý, kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống và khả năng sử dụng ngoại ngữ của ứng viên còn nhiều hạn chế. Khi phỏng vấn, dù đã đưa ra các câu hỏi gợi mở nhưng nhiều bạn trẻ vẫn không thể trả lời. DN sàng lọc kỹ qua nhiều vòng mới tuyển được người.

Theo ông Trần Thanh Vũ, Tổng Giám đốc Công ty CP Du lịch quốc tế Vinagroup (Vinagroup Travel), DN đang có nhu cầu tuyển 50 nhân sự, với mức lương khá cạnh tranh. Nhưng các vị trí cần có kinh nghiệm xử lý vấn đề tour tuyến, visa cho khách hàng rất khó tuyển. "Đặc điểm của nhân sự ngành du lịch là tính ứng dụng linh hoạt trong thực tế công việc. Vì vậy, người lao động vừa có chuyên môn vừa có kinh nghiệm sâu mới trở thành nhân lực chất lượng cao. Nhưng thực tế thị trường lao động ngành đang rất thiếu đội ngũ nhân lực này" - ông Vũ nói.

Liên kết chặt chẽ

Ông Nguyễn Lê Phúc, Phó Cục trưởng Cục Du lịch quốc gia Việt Nam, nhấn mạnh nhân lực du lịch là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng dịch vụ, khả năng cạnh tranh và sự phát triển bền vững của ngành. Mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, du lịch thật sự là ngành kinh tế mũi nhọn, đưa Việt Nam thuộc nhóm 30 quốc gia có năng lực cạnh tranh du lịch hàng đầu thế giới, đáp ứng yêu cầu và mục tiêu phát triển bền vững.

Để đạt được mục tiêu này, một trong những yếu tố quan trọng nhất cần quan tâm đầu tư là nguồn nhân lực du lịch. "So với các nước trong khu vực, nhân lực du lịch Việt Nam còn hạn chế về kỹ năng mềm, khả năng ngoại ngữ, kinh nghiệm, năng suất lao động và tính chuyên nghiệp" - ông Phúc đánh giá. 

Hiện cả nước có khoảng 200 cơ sở đào tạo du lịch, trong đó có 62 trường đại học có khoa du lịch, 55 trường cao đẳng, 71 trường trung cấp, 4 trung tâm về dạy nghề. Theo ông Phúc, nhiều DN trong ngành phản ánh các chương trình đào tạo chưa sát với thực tế, SV ra trường vẫn khó tìm được việc làm phù hợp. Điều đó đòi hỏi việc xây dựng chương trình đào tạo phải được xem lại, các trường phải phối hợp chặt chẽ với DN để cùng đào tạo theo nhu cầu.

Theo TS Đỗ Thị Thanh Hoa, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (ITDR), Việt Nam còn thiếu nhân lực có tay nghề cao, kinh nghiệm làm việc trong môi trường quốc tế; nhân lực trẻ ngành du lịch bị hạn chế về ngoại ngữ và công nghệ. Năng lực lãnh đạo, quản lý, quản trị, marketing tiếp cận thị trường, công nghệ mới trong lĩnh vực du lịch cũng còn yếu.

Nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch Việt Nam, ITDR đề xuất cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào đào tạo du lịch, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong phát triển du lịch. Bên cạnh đó, phải tăng cường đào tạo ngoại ngữ, kỹ năng mềm cho SV ngành du lịch.

Ngoài ra, các cơ sở đào tạo cần nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên cho ngành; đổi mới chương trình đào tạo, phương pháp dạy và học; tăng thời lượng thực hành, kiến tập, cọ xát với thực tế công việc nhiều hơn.

"Để có lực lượng nhân lực du lịch đạt chất lượng, việc liên kết giữa nhà trường và DN là rất cần thiết, đẩy mạnh đào tạo tại chỗ theo nhu cầu của DN. DN phải tạo điều kiện để SV thực hành, thực tập tại đơn vị, cũng như hỗ trợ đào tạo để chuẩn bị nguồn nhân lực cho đơn vị mình" - TS Hoa đề xuất.