Cải thiện chính sách cho vay tạo việc làm

Các chính sách hỗ trợ vay vốn được đề xuất sửa đổi theo hướng đúng đối tượng, góp phần duy trì và mở rộng cơ hội việc làm cho người lao động

Bộ Nội vụ vừa trình Bộ Tư pháp thẩm định dự thảo nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm 2025 về chính sách hỗ trợ tạo việc làm. Điểm mới đáng chú ý của dự thảo nghị định này là các chính sách hỗ trợ vay vốn để người lao động (NLĐ) duy trì, tạo việc làm hay đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.

Nâng mức vay, hỗ trợ học nghề

Theo đề xuất của Bộ Nội vụ, NLĐ được cho vay không quá 300 triệu đồng/người. Đối với doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa được cho vay mức tối đa 10 tỉ đồng và không quá 300 triệu đồng/NLĐ; hợp tác xã (HTX), liên hiệp HTX, tổ hợp tác, hộ kinh doanh, mức vay tối đa là 5 tỉ đồng và không quá 300 triệu đồng/NLĐ được hỗ trợ tạo việc làm, duy trì, mở rộng việc làm. Trường hợp NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng sẽ được hỗ trợ mức vay tối đa bằng 100% tổng chi phí phải trả trước khi đi theo hợp đồng ký kết giữa NLĐ và DN dịch vụ, đơn vị sự nghiệp.

Mức vay, thời gian vay cụ thể sẽ do Ngân hàng Chính sách Xã hội xem xét căn cứ vào nguồn vốn, khả năng trả nợ của đối tượng vay vốn để thỏa thuận với đối tượng vay vốn, nhưng thời hạn vay tối đa là 120 tháng. Riêng NLĐ đi làm việc ở nước ngoài, thời hạn vay tối đa bằng thời hạn hợp đồng đưa đi làm việc (không bao gồm thời gian gia hạn hợp đồng).

Đặc biệt, ngoài hỗ trợ vốn vay, NLĐ đi làm việc ở nước ngoài còn được hưởng các chính sách hỗ trợ chi phí học giáo dục định hướng; đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề, ngoại ngữ trước khi đi theo chi phí thực tế. Đồng thời, NLĐ còn được hỗ trợ lệ phí làm hộ chiếu, cấp phiếu lý lịch tư pháp, khám sức khỏe…

Theo Bộ Nội vụ, từ năm 2021 đến 6 tháng đầu năm 2025, đã có 3.163.535 lượt NLĐ được hưởng chính sách hỗ trợ vốn vay, qua đó tự tạo, duy trì, mở rộng việc làm cho bản thân và cộng đồng. Nhưng thực tế cho thấy trình tự thủ tục cho vay giải quyết việc làm còn một số hạn chế.

Cụ thể, mức vay vốn còn thấp (tối đa 100 triệu đồng/NLĐ, 2 tỉ đồng/dự án cơ sở sản xuất - kinh doanh) chưa đáp ứng nhu cầu sản xuất - kinh doanh tạo việc làm, nhất là trong bối cảnh kinh tế có nhiều biến động, chi phí đầu vào tăng cao; thẩm quyền thẩm định hồ sơ vay vốn giao Ngân hàng Chính sách Xã hội nhưng thẩm quyền phê duyệt hồ sơ lại giao UBND cấp huyện (cũ) hoặc thủ trưởng cơ quan cấp tỉnh của tổ chức thực hiện chương trình dẫn đến thời gian thẩm định, phê duyệt hồ sơ vay vốn bị kéo dài.

Bên cạnh đó, Quỹ Quốc gia về việc làm chưa được bổ sung nguồn vốn để cho vay đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; hợp đồng đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài ký giữa DN và NLĐ thiếu thông tin về các khoản chi phí trước khi đi, khiến ngân hàng không đủ căn cứ để giải ngân vốn vay, gây khó khăn cho NLĐ… Dự thảo nghị định lần này đã được điều chỉnh, bổ sung theo hướng khắc phục các thực trạng nêu trên.

Cần đơn giản thủ tục

Là NLĐ, chị Trần Thị Phương Thanh (ngụ phường Bình Thạnh, TP HCM) cho biết đề xuất hỗ trợ cho NLĐ vay vốn tạo, duy trì, mở rộng việc làm phù hợp với nguyện vọng của chị nói riêng và NLĐ nói chung, nhất là NLĐ mất việc có kế hoạch muốn khởi nghiệp, buôn bán.

Nhưng theo chị Thanh, điều NLĐ quan tâm không kém là việc đơn giản hóa thủ tục vay vốn, đồng thời kéo dài thời hạn vay để họ mạnh dạn xây dựng kế hoạch khả thi để phát triển nghề nghiệp bản thân đồng thời bảo đảm thời gian hoàn trả nợ vay. Vậy nên, song song với việc tăng hạn mức vay, ban soạn thảo cần lưu ý thêm về các vấn đề này.

Ông Huỳnh Anh Khoa, đại diện một HTX (có gần 500 lao động) tại TP HCM, cho rằng nếu được thông qua, các HTX sẽ có điều kiện tiếp cận nguồn vốn vay với lãi suất ưu đãi để mở rộng quy mô hoạt động, tạo thêm việc làm và giảm áp lực tài chính ngắn hạn. Nhưng cơ chế vay tính theo từng lao động và yêu cầu bảo đảm tiền vay có thể trở thành rào cản đối với các HTX quy mô nhỏ hoặc mới thành lập, vốn chưa có tài sản bảo đảm.

"Thực tế, việc thiếu tài sản bảo đảm là vấn đề phổ biến, hơn nữa nhiều HTX gặp khó khăn do đặc thù ngành nghề, lao động. Đơn cử như HTX của chúng tôi, phần đông NLĐ đã lớn tuổi và là lao động địa phương nên thường xuyên biến động, khó kiểm soát và xác định số lượng" - ông Khoa nói. 

Do vậy, để chính sách thực sự phát huy hiệu quả trong thực tiễn, ông Khoa cho rằng cần xây dựng cơ chế linh hoạt về yêu cầu bảo đảm vay và đơn giản hóa thủ tục vay vốn. Đồng thời, nên thiết kế phương án hỗ trợ riêng cho các HTX có đặc thù lao động để vừa bảo đảm hiệu quả vốn vay vừa giảm rủi ro nợ xấu.

Còn ông Nguyễn Văn Trường Vi, Giám đốc Công ty CP Đầu tư Thương mại Quốc tế Sài Gòn Thiên Vương (TP HCM), cho biết có khá nhiều NLĐ đã được tuyển chọn sang Nhật Bản, Hàn Quốc… làm việc nhưng phải bỏ cuộc vì không xoay kịp chi phí. Trong khi đó, thủ tục vay vốn hiện nay phải qua nhiều vòng xác nhận, mất thời gian cả tháng mới xong, trong khi hợp đồng chỉ chờ vài tuần là hết hạn.

Mặt khác, dù được Chính phủ chỉ định cho vay tín chấp nhưng nhiều nơi vẫn yêu cầu thế chấp tài sản hoặc xác minh từ chính quyền cơ sở; đối tượng vay bó hẹp trong hộ nghèo, cận nghèo, gia đình chính sách… trong khi có rất nhiều NLĐ không thuộc diện này nhưng vẫn rất khó khăn, cuối cùng họ đành vay nóng bên ngoài với lãi suất cao và gây ra nhiều hệ lụy khó lường. Vậy nên, ông Vi đề xuất cần khắc phục các tồn tại trên và mở rộng đối tượng vay để nhiều NLĐ được tiếp cận với chính sách.