Đừng để người lao động "thiệt kép"

Cần có quy định hợp lý, chặt chẽ để người lao động lựa chọn nộp tiền bảo hiểm thất nghiệp doanh nghiệp nợ, để tránh rủi ro hai lần

Tháng 3-2025, chị Nguyễn Thị Kiều Loan, công nhân Công ty TNHH SX-TM-DV Vinh Thông (KCN Tân Bình, TP HCM), nghỉ việc do bị nợ lương, BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Thời điểm đó, chị đang mang thai tuần thứ 29 nên không thể tìm việc làm mới. Chị Loan có tham gia BHTN 7 năm, nhưng do công ty nợ đóng 33 tháng nên dù thất nghiệp chị cũng không được hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp.

Gánh rủi ro

Với lý do bảo đảm quyền lợi cho người lao động (NLĐ) thụ hưởng chính sách BHTN khi người sử dụng lao động (NSDLĐ) chậm đóng, trốn đóng BHTN, tại dự thảo nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Việc làm năm 2025 về BHTN, Bộ Nội vụ đề xuất trường hợp NSDLĐ không đóng đủ cho NLĐ thì NLĐ được lựa chọn nộp số tiền vào Quỹ BHTN để hưởng các chế độ. Ngay sau khi cơ quan BHXH thu hồi được khoản nợ BHTN từ NSDLĐ, sẽ hoàn trả lại cho NLĐ số tiền đã đóng, thời gian hoàn trả tối đa không quá 30 ngày.

Nhưng hiện đề xuất này gặp nhiều ý kiến trái chiều. Cụ thể, góp ý cho dự thảo nghị định, Tổng LĐLĐ Việt Nam đề nghị bỏ quy định này. Lý do vì Luật Việc làm 2025 quy định việc đóng BHTN là trách nhiệm của NLĐ và NSDLĐ; giao cho NSDLĐ hằng tháng trích từ tiền lương của NLĐ để đóng vào quỹ BHTN, nên NLĐ không được lựa chọn việc tự đóng BHTN của mình. Khi xảy ra việc NSDLĐ chậm đóng, trốn đóng hoặc không có khả năng đóng BHTN thì rủi ro đó NLĐ phải chịu và phải "lựa chọn nộp số tiền vào quỹ BHTN" mới được hưởng chính sách là không công bằng.

"NLĐ đã tuân thủ đúng quy định của pháp luật, nay bị thất nghiệp, họ phải được hưởng chế độ theo quy định. Rủi ro này cần phải tính vào chi phí quản lý quỹ để bù vào chi phí rủi ro chứ không thể để NLĐ đã mất việc làm lại còn chịu rủi ro do việc quản lý quỹ" - ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, nhấn mạnh. 

Quy định như dự thảo sẽ dẫn đến trường hợp nếu không thu hồi được số tiền chậm đóng, trốn đóng BHTN của NSDLĐ thì NLĐ sẽ phải đóng hai lần tiền thuộc trách nhiệm của mình mới được hưởng chế độ BHTN.

Tương tự, Bộ Tài chính cũng đề nghị bỏ đề xuất trên vì khoản 7 điều 33 Luật Việc làm 2025 quy định NSDLĐ có trách nhiệm bồi hoàn thiệt hại về BHTN cho NLĐ khi không đóng đủ, không quy định NLĐ được lựa chọn đóng bù. Bên cạnh đó, quy định này cũng không bảo đảm quyền lợi cho NLĐ vì đối với những đơn vị như giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn việc thu hồi tiền đóng BHTN hầu như rất khó.

Cân nhắc thấu đáo

Liên quan đến đề xuất trên, đại diện Sở Nội vụ tỉnh Gia Lai cho rằng dự thảo nghị định quy định trường hợp cơ quan BHXH thu hồi được số tiền chậm đóng, trốn đóng BHTN của NSDLĐ thì hoàn trả lại cho NLĐ khoản đã đóng thay.

Vậy trường hợp không thu hồi được hoặc thu hồi không đủ từ NSDLĐ thì sẽ xử lý như thế nào, trong khi pháp luật quy định việc đóng BHTN cho NLĐ là trách nhiệm của NSDLĐ? "Nhằm bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả của quy định, đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc, quy định chế tài xử lý đối với trường hợp NSDLĐ chậm đóng, trốn đóng BHTN để bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng của NLĐ" - đại diện Sở Nội vụ tỉnh Gia Lai kiến nghị.

Còn theo bà Lượng Thị Tới, Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP HCM, đề xuất NLĐ được lựa chọn nộp số tiền NSDLĐ nợ vào Quỹ BHTN tiềm ẩn rủi ro cho NLĐ, do vậy, nếu thực hiện phải bổ sung các cơ chế bảo vệ NLĐ chặt chẽ hơn. Cụ thể, cần quy định rõ trách nhiệm của cơ quan BHXH trong thực hiện truy thu từ NSDLĐ để hoàn trả cho NLĐ. 

Bên cạnh đó, quy định rõ thời hạn hoàn trả tiền cho NLĐ và có chế tài xử lý NSDLĐ trong trường hợp không thực hiện nghĩa vụ. Ngoài ra, cơ quan BHXH cần có cơ chế theo dõi riêng các trường hợp này để bảo đảm tính minh bạch, tránh NLĐ bị mất quyền lợi.

Vụ Pháp chế (Bộ Nội vụ) đề nghị Ban Soạn thảo làm rõ về căn cứ pháp lý, tính khả thi của chính sách nêu trên vì đây là nội dung hoàn toàn mới so với Nghị định số 28/2015/NĐ-CP, Nghị định số 61/2020/NĐ-CP và nội dung này không được Luật Việc làm 2025 giao Chính phủ quy định chi tiết.

Tại bản thuyết minh dự thảo về nội dung này có nêu: "Bổ sung điều này theo hướng quy định cụ thể trách nhiệm của NSDLĐ trong đóng BHTN để đồng bộ thực hiện với quy định hiện hành về đóng BHXH bắt buộc, bảo đảm quyền lợi cho NLĐ". Pháp luật về BHXH quy định rất chặt chẽ, trong khi đó quy định tại dự thảo rất chung chung, mang tính nguyên tắc nên khó có tính khả thi trên thực tế.