Khi xem tranh và lòng "nhẹ lại"….

(NLĐO)- Không cầu kỳ, không màu sắc nhưng mỗi bức tranh của họa sĩ Trầm Kim Hòa lại khiến cho người xem thấy "nức nở và nhẹ lòng".

Tuyệt sắc ý niệm thiền trong tranh

. Phóng viên: Sau 15 năm mới trở về và làm triển lãm tại Việt Nam, lần này anh sẽ mang đến những gì?

- Họa sĩ Trầm Kim Hòa:- Tranh lần này, nhìn chung thì không khác lắm so với 15 năm trước, nhưng nói về cách vẽ hoặc cách diễn đạt thì có thể thay đổi trong tương lai, nhưng về nghệ thuật thiền trong tác phẩm thì không thay đổi, vì tác phẩm của tôi trụ trên ý thiền.

Tác phẩm của tôi chủ là biểu đạt đời sống qua góc nhìn của thiền, nhưng không để tâm của người xem dừng trụ ở cảm quan hay tình tự, mà nó đưa tâm của người ngắm nhận thức và xuyên qua những cảm xúc đó để trở về với sự thanh tịnh của nội tâm. 

Là một họa sĩ sẽ không tránh được những tháng ngày cô tịch, làm bạn với giấy, bút, mực, sự yên tịnh và trầm tư. Đây là thời gian cần thiết cho tâm cảnh của một họa sĩ trong quá trình sáng tác, để tâm có thể dung hợp vào ý cảnh của tác phẩm một cách trọn vẹn, nhất là nghệ thuật về thiền họa và thư pháp. Tôi cho rằng tranh thiền chủ về ý cảnh, hình thức là thứ yếu.

. Quan niệm "thiền" trong tranh của anh có gì khác trước?

- Không, không thay đổi! Vì tác phẩm của tôi chủ yếu là trụ trên tư tưởng thiền, hàng ngày tôi vẫn thường quán chiếu về thiên nhiên và đời sống qua góc nhìn của thiền.

Trong sự đa dạng của thế giới nghệ thuật, nghệ thuật thiền, đặc biệt là hội họa thiền và thư pháp thiền, sở hữu một phương thức biểu đạt độc đáo với một phong cách nghệ thuật riêng biệt. Chủ yếu sử dụng mực và nước, với những nét vẽ đơn giản để diễn tả về sự thể nghiệm của nội tâm trong thiền và cuộc sống.

Thư pháp cũng vậy, chủ là để biểu đạt sự thức tỉnh và trạng thái thanh tịnh của nội tâm. Do đó, trong quá trình sáng tác, trước tiên ta phải để tâm yên tịnh, kế đến hợp nhất với tay, gọi là tâm thủ hợp nhất, trong lúc thể hiện, ý tượng và đường nét sẽ được lưu lộ một cách tự nhiên.

Phong cách thiền thư họa của tôi nhờ nhiều năm tháng suy nghiệm mà thành. Thường thì viết thư pháp chưa chắc vẽ tranh, họa sĩ vẽ tranh cũng chưa chắc viết thư pháp, tôi thì kiêm cả hai, một điểm đặc biệt hơn nữa là tôi có thời gian dài nghiên cứu và học hỏi về thiền, ba yếu tố này nhập lại thành phong cách thiền thư họa Trầm Kim Hòa.

Xem tranh mà thấy nhẹ lòng

. Để hiểu hoặc xem tranh thiền của anh thì nên bắt đầu từ đâu?

- Tranh của tôi, nếu có chút kiến thức và hiểu biết căn bản về thiền thì sẽ thấy dễ hiểu và dễ hòa nhập hơn. Ngoài nội dung nói về thiền, tranh tôi cũng có một hình thức độc đáo, với bố cục đơn giản, nghệ thuật nhiều khoảng trống, cộng với đường nét đơn sơ, thanh thoát, tạo cho người ngắm một cảm giác thanh tịnh trong tâm.

Tranh của tôi không giống ai không những ở Việt Nam mà cả trên thế giới cũng vậy. Chưa có một trường phái nào mà tranh lại có hình thức đơn giản, nghệ thuật và một nội dung lại đậm chất thiền như tranh của tôi. Hoặc cũng có thể có ở đâu đó, mà tôi chưa biết.

. Giám tuyển về nghệ thuật Á châu tại Nhà trưng bày nghệ thuật Victoria, Úc, TS Mae Anna Pang từng nhận định: "Tranh và thư pháp của tác giả Trầm Kim Hòa cho thấy sự minh triết, giản dị và hóm hỉnh của thiền tông" và giờ vẫn thế sau 20 năm?

- "Sự minh triết, giản dị và hóm hỉnh" vẫn là tinh thần và phong cách chủ đạo mà Trầm Kim Hòa theo đuổi trong thiền họa - thư pháp. Thế nhưng, sau khi đi qua những biến động bên ngoài như Covid-19 và những biến chuyển bên trong của vòng tròn "lục thập hoa giáp" thì tác phẩm ngày càng tự tại, thoải mái và bay bổng hơn. 

Trong mỗi tác phẩm đều phản ánh những suy tư và trải nghiệm nội tâm về thiền trong cuộc sống. Về thư pháp, tôi thích chọn một chữ hoặc một câu có ý nghĩa thiền,… Trong sáng tác, tôi thường chọn lối viết thảo thư, vì đường nét và cấu trúc của thảo thư rất thư thái, phóng khoáng, phù hợp với yêu cầu sáng tác của tôi. Đầu tiên, anh chọn một chữ hoặc một câu viết bằng thảo thư, quan sát hình dáng và ý nghĩa của chữ, sau đó hình dung, biến đổi đường nét và sắp xếp bố cục để tượng hình chữ viết đó, hầu để chữ viết đó thăng hoa thành một tác phẩm nghệ thuật, như ta thường nghe thư trung hữu họa.

Tuyệt sắc tranh Trần Kim Hòa

. Cuộc sống của một họa sĩ như anh, có dễ thở ở định nghĩa "cơm áo gạo tiền"?

- Theo như tôi biết qua sự thống kê, thì chỉ có 15% họa sĩ tại Úc có thể sống trên tranh vẽ của mình, ngoài ra 85% kia thì phải làm thêm việc để trang trải chi phí cuộc sống. Thử nghĩ xem, ở Úc thường thì họa sĩ triển lãm một năm một lần, nhưng không có nghĩa là lần nào cũng thành công mỹ mãn cả, thế thì việc gì kế đến phải làm thì các bạn hiểu rồi. Còn tôi thì chưa được may mắn lọt vào cái 15% đó, chỉ gần gần đâu đó mà thôi.

Ở triển lãm lần này, tôi cũng mong tranh mình được mua. Thật tình mà nói thì họa sĩ nào lại không muốn bán được tranh, hơn nữa, ngoài việc trang trải chi phí triển lãm ra cũng cần có chi phí cho cuộc sống để tiếp tục sáng tác chứ, nếu không thì căng lắm. Nhưng cũng không nên quá bận tâm, lo lắng và trụ chắc chắn vào điều gì cả.