Đánh giá kỹ hơn về chủ trương một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa

Chiều 14-8, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 25, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) xem xét cho ý kiến về tiến hành giám sát chuyên đề "Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của QH về đổi mới chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông’’.

Chiết khấu gần 30%

Trình bày báo cáo tóm tắt tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh, Phó trưởng đoàn Thường trực Đoàn Giám sát chuyên đề, cho biết bên cạnh nhiều kết quả đạt được, việc thực hiện đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông vẫn nhiều tồn tại, hạn chế.

Quy định về môn học lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông mới gây bức xúc trong nhân dân và các chuyên gia, nhà khoa học; QH khóa XIII và khóa XV đã phải thảo luận, 2 lần ra nghị quyết về nội dung này vào năm 2015 và 2022. Nội dung kiến thức của một số môn học, bài học chưa thật sự tinh giản, vẫn gây áp lực đối với học sinh; thiết kế nội dung các môn học tích hợp ở cấp THCS chưa hợp lý.

Việc biên soạn, thực nghiệm, thẩm định SGK còn nhiều bất cập. Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) không tổ chức biên soạn được một bộ SGK theo quy định của Nghị quyết số 88/2014/QH13; chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm của nhà nước, nhất là việc quản lý, phát triển nội dung giáo dục phổ thông; quản lý, điều tiết giá SGK; thực hiện chính sách xã hội với một số đối tượng và địa bàn. Việc thực nghiệm SGK chưa bảo đảm yêu cầu về quy mô và chất lượng; thẩm định, tiếp thu, chỉnh sửa SGK chưa chặt chẽ, dẫn tới sai sót về nội dung ở 18 cuốn SGK.

Cung ứng, phát hành SGK còn nhiều bất cập. Tại Nhà Xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam đã xảy ra sai phạm trong in ấn, xuất bản SGK; một số tổ chức, cá nhân bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Quy định về lựa chọn SGK chưa chặt chẽ, dẫn tới cách thức triển khai không thống nhất giữa các địa phương; tạo ra kẽ hở để trục lợi, cạnh tranh không lành mạnh…

Giá bộ SGK theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 tăng gấp 2-4 lần giá bộ SGK theo chương trình giáo dục phổ thông 2006.

Số đầu SGK tăng, tình trạng bán SGK kèm sách bài tập, sách tham khảo dẫn đến tăng chi phí mua sách. Chi phí phát hành SGK cao, chưa hợp lý đối với loại hình sách phát hành số lượng lớn, người học bắt buộc phải mua. Mức chi phí phát hành (chiết khấu) tối đa đối với SGK phục vụ năm học 2020-2021, 2021-2022 của NXB Giáo dục Việt Nam là 29% giá bìa, sách bài tập là 33%; năm học 2022-2023, đối với SGK là 28,5% giá bìa, sách bài tập là 35%.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì phiên họp. Ảnh: QUOCHOI.VN

Sách giáo khoa là học liệu?

Phát biểu tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng cho biết SGK không thuộc danh mục mặt hàng do nhà nước định giá, bình ổn giá. Tuy nhiên, theo Luật Giá (sửa đổi) hiệu lực từ ngày 1-7-2024, SGK sẽ được nhà nước quy định giá tối đa. Đến nay, các doanh nghiệp, NXB tự quy định giá, căn cứ vào đăng ký giá của các NXB, tỉ lệ chiết khấu của các NXB này có giảm dần theo thời gian. Đến năm 2022, 2023, tỉ lệ chiết khấu chỉ ở mức 21% - 22,5% chi phí.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn đề nghị đoàn giám sát và UBTVQH hết sức cân nhắc và bỏ nội dung "nghiên cứu, trình QH tại kỳ họp thứ 6 (khóa XV) xem xét, quyết định chủ trương về việc giao Bộ GD-ĐT chuẩn bị nội dung một bộ SGK của nhà nước" khỏi nội dung nghị quyết.

Lý giải, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho biết nhà nước nắm và trông coi chương trình thống nhất toàn quốc, đó là nội dung lõi của giáo dục, là pháp lệnh, còn SGK là học liệu, là công cụ, là cái hỗ trợ giáo viên để chuyển tải chương trình, thực hiện các yêu cầu của môn học. Chương trình là duy nhất, thống nhất, học liệu là đa dạng và linh hoạt. Vậy có cần một bộ SGK - tức một bộ học liệu của nhà nước hay không?

Ông Nguyễn Kim Sơn cho rằng việc này không chỉ ảnh hưởng lớn tới chủ trương xã hội hóa trong việc biên soạn và phát hành SGK mà còn hệ trọng hơn, có thể tác động tới tinh thần đổi mới mà toàn ngành đang hướng đến về mặt phương pháp.

Cần đánh giá kỹ hơn

Đoàn giám sát kiến nghị QH, UBTVQH xem xét chuyển cơ quan chức năng thanh tra, điều tra toàn diện việc xác định, sử dụng chi phí phát hành (chiết khấu) SGK theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Kiến nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, trình QH tại kỳ họp thứ 6 (khóa XV) xem xét, quyết định chủ trương về việc giao Bộ GD-ĐT chuẩn bị nội dung một bộ SGK của nhà nước, đồng thời khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn SGK. Bộ GD-ĐT khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn về phương pháp định giá SGK, bảo đảm kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất, tiết giảm chi phí trung gian, giảm tỉ lệ chiết khấu để giảm giá sách

Chủ trì phiên họp, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ thống nhất cao với việc đánh giá của đoàn giám sát và cho rằng báo cáo giám sát đã cung cấp bức tranh tổng thể toàn diện và sâu sắc về tình hình đổi mới giáo dục phổ thông, có nhiều nội dung, giải pháp kiến nghị có giá trị cả về lý luận và thực tiễn. Đây là chuyên đề quan trọng nên UBTVQH đã rất thận trọng và kỹ lưỡng trong chỉ đạo xây dựng đề cương và kế hoạch chi tiết, tổ chức nghiên cứu, tổng hợp, khảo sát thực tế.

Về những hạn chế nêu trong báo cáo, Chủ tịch QH cho rằng ý kiến của đoàn giám sát là có cơ sở và đề nghị cần đánh giá kỹ hơn về chủ trương một chương trình nhiều bộ SGK, kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn triển khai. Chủ trương xã hội hóa biên soạn SGK là chủ trương đúng, tuy nhiên cần phải đánh giá kỹ cách hiểu về Nghị quyết số 88/2014/QH13. 

Theo đó, xã hội hóa trong lĩnh vực giáo dục nhưng vẫn phải bảo đảm nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển sự nghiệp giáo dục. Tinh thần của Nghị quyết số 88/2014/QH13 là Bộ GD-ĐT phải tổ chức biên soạn một bộ SGK đầy đủ từ lớp 1 đến lớp 12. Các tổ chức, cá nhân khác được khuyến khích tham gia biên soạn SGK, một hoặc một số đầu sách theo khả năng, không nhất thiết phải biên soạn đầy đủ một bộ SGK. Do đó, Chủ tịch QH đề nghị lưu ý thực trạng mà đoàn giám sát đã chỉ ra.