Bóng đá Việt Nam cần tư duy và chiến lược mới

Năm 2025 đánh dấu một cột mốc rực rỡ của bóng đá Việt Nam ở đấu trường khu vực

Đầu năm 2025, đội tuyển quốc gia vô địch ASEAN Cup, giữa năm đội U23 vô địch Đông Nam Á và cuối năm, đội U22 đoạt huy chương vàng (HCV) SEA Games 33. Đây là chuỗi thành tích khiến người hâm mộ nức lòng, khi bóng đá Việt Nam (BĐVN) khẳng định vị thế số 1 Đông Nam Á.

Những cơ hội bị bỏ lỡ

Năm 1995, đội tuyển Việt Nam có được tấm huy chương bạc (HCB) tại SEA Games 18 đã thắp lên hy vọng cho BĐVN sau thời gian dài ngủ quên. Thế nhưng, cột mốc này đã không được tận dụng tốt nhất, hệ thống các giải đấu quốc nội và đào tạo trẻ chưa được đầu tư đúng mức, khiến "cơn sốt" HCB mà như HCV của BĐVN nhanh chóng lắng xuống.

Năm 2008, với chức vô địch AFF Cup (nay là ASEAN Cup) đầu tiên trong lịch sử, thêm một cơ hội mở ra chu kỳ phát triển mới cho BĐVN. Nhưng gần một thập kỷ tiếp theo, BĐVN vẫn loay hoay, thiếu định hướng và tụt hậu ngay trong khu vực. Danh hiệu vô địch AFF Cup 2018 dưới thời HLV Park Hang-seo cũng chưa được tận dụng trọn vẹn để tạo ra một cuộc cải tổ toàn diện nền bóng đá. Thành công ấy dần trôi qua, để lại nhiều tiếc nuối.

Không thể phủ nhận vai trò và dấu ấn của HLV Kim Sang-sik trong năm 2025. Ba danh hiệu trong một năm là thành tích rất đáng ghi nhận, cho thấy sự ổn định, bản lĩnh và hiệu quả của ông trong điều hành đội tuyển. Tuy nhiên, nếu đặt lên bàn cân lịch sử, chúng tôi cho rằng thành công năm 2025 vẫn chưa thể so sánh với những thành công trong năm 2018 nói riêng trong chu kỳ hoàng kim dưới thời HLV Park Hang-seo.

Năm 2018, BĐVN gây chấn động châu lục với: Á quân giải U23 châu Á, vào bán kết Á vận hội, vô địch AFF Cup. Tiếp theo, năm 2019, BĐVN vào tứ kết Asian Cup, đoạt HCV bóng đá nam SEA Games lần đầu tiên sau 60 năm (1959-2019). Cuối cùng, đỉnh cao thành tích của BĐVN thời HLV Park là vào đến vòng loại thứ 3 World Cup 2022 khu vực châu Á.

Những chiến tích của BĐVN thời HLV Park Hang-seo không chỉ là danh hiệu mà còn nâng tầm vị thế Việt Nam trên bản đồ bóng đá châu Á. So với giai đoạn ấy, thành công năm 2025 chủ yếu dừng lại ở phạm vi khu vực Đông Nam Á.

Cần phát triển bền vững

Hạn chế mang tính cốt lõi của BĐVN nhiều năm qua nằm ở sự phát triển lệch chuẩn của hệ thống bóng đá chuyên nghiệp. Trong khi các nền bóng đá phát triển theo mô hình kim tự tháp xuôi - đáy rộng, đỉnh hẹp thì tại Việt Nam lại là kim tự tháp ngược, khi số đội V-League nhiều hơn Giải Hạng nhất, các hạng đấu thấp thì còn thiếu cả số lượng lẫn chất lượng.

Cần phải sớm thay đổi mô hình kim tự tháp ngược hiện nay, vì nó không tạo ra nền tảng cạnh tranh đủ rộng, làm suy yếu khả năng đào thải tự nhiên, hạn chế sự phát triển lâu dài của cầu thủ cũng như CLB. Thành công của đội tuyển quốc gia phần nhiều vẫn dựa vào những nỗ lực ngắn hạn, chưa phản ánh đầy đủ sức mạnh của cả hệ thống. Giải bóng đá trong nước nhiều năm qua chưa "sản sinh" ra cầu thủ nào đủ năng lực thi đấu thành công ở nước ngoài. Hiện nay, tất cả cầu thủ Việt Nam đều thi đấu các giải trong nước, không có cầu thủ nào thử sức ở nước ngoài, trong khi Thái Lan, Malaysia, Hàn Quốc, Nhật Bản… có nhiều.

Bên cạnh đó, vẫn còn tư duy nặng thành tích thể hiện qua việc V-League và Giải Hạng nhất thường xuyên bị gián đoạn kéo dài để phục vụ các giải trẻ, ảnh hưởng đến chất lượng chuyên môn, tính liên tục của giải đấu. Ở các nước có nền bóng đá chuyên nghiệp, giải bóng đá quốc gia là linh hồn; đội tuyển phải vận hành theo giải quốc gia, chứ không thể đảo ngược vai trò thành giải quốc gia chạy theo đội tuyển, thậm chí theo cả các đội tuyển trẻ như bao năm qua ở Việt Nam.

Để những thành công trong năm 2025 thực sự trở thành động lực cho một giai đoạn phát triển mới, BĐVN cần nhanh chóng tiến hành cải tổ một cách căn cơ, có lộ trình và tầm nhìn dài hạn. Điều chỉnh lại cấu trúc các giải đấu theo mô hình kim tự tháp hợp lý: tinh gọn V-League để nâng cao chất lượng, đồng thời mở rộng và củng cố các giải hạng dưới nhằm tạo nền tảng phát triển bền vững.

Cần xác lập rõ vai trò trung tâm của giải quốc gia, bảo đảm tính ổn định và liên tục của hệ thống thi đấu. Công tác quản trị và tài chính của CLB phải được chuẩn hóa, gắn chặt với tiêu chí cấp phép và nghĩa vụ đào tạo trẻ, hướng đến nền bóng đá thật sự chuyên nghiệp. Quan trọng hơn, BĐVN cần chuyển dịch tư duy phát triển: từ ưu tiên thành tích ngắn hạn sang xây dựng nền móng dài hạn. Thành công của đội tuyển quốc gia chỉ thực sự có ý nghĩa khi phản ánh sự trưởng thành đồng bộ của toàn hệ thống.

Chỉ có sự phát triển căn cơ, bền vững, BĐVN mới có thể đưa chiến thắng hôm nay thành nền tảng vững chắc cho bước tiến xa hơn trong tương lai.