Nhập tịch cầu thủ thiếu định hướng: Tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Xu hướng nhập tịch cầu thủ ngày càng phổ biến tại các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam

Việc bổ sung những "ngoại binh" có chất lượng chuyên môn cao được xem là cách nhanh nhất để nâng tầm sức mạnh đội tuyển quốc gia. Tuy nhiên, đằng sau lợi ích ngắn hạn, là hàng loạt nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của bóng đá nước nhà.

Hệ lụy từ "gian lận" cầu thủ

FIFA đã công bố chi tiết lý do phạt LĐBĐ Malaysia (FAM) vào ngày 6-10-2025, liên quan đến vụ gian lận giấy tờ của nhóm cầu thủ nhập tịch trong đội tuyển Malaysia. Theo kết luận của FIFA, FAM bị phát hiện làm giả hồ sơ nhập tịch cho 7 cầu thủ mang dòng máu Malaysia, gồm: Gabriel Felipe Arrocha, Facundo Tomas Garces, Rodrigo Julian Holgado, Imanol Javier Machuca, Joao Vitor Brandao Figueiredo, Jon Irazabal Iraurgi và Hector Alejandro Hevel Serrano.

Nếu FAM không nộp đơn kháng cáo đúng hạn, vụ việc sẽ được FIFA chuyển cho Liên đoàn Bóng đá châu Á (AFC) xem xét và áp dụng hình thức kỷ luật tiếp theo. FIFA nhấn mạnh: "Mọi vi phạm liên quan đến tính hợp lệ của cầu thủ trong trận Malaysia gặp Việt Nam thuộc thẩm quyền của AFC. Cơ quan kỷ luật của AFC có quyền xác định hậu quả từ việc sử dụng cầu thủ không đủ điều kiện".

Tổng Thư ký AFC, ông Datuk Seri Windsor John, cho biết FAM và các đội bóng liên quan có thể chịu thêm án phạt từ AFC nếu FIFA xác định có cầu thủ "không hợp lệ" từng thi đấu trong các giải thuộc thẩm quyền AFC. Theo đó, 2 giải đấu bị ảnh hưởng là vòng loại Asian Cup 2027 và AFC Champions League Elite, nơi 3 cầu thủ nhập tịch Hector Hevel, Joao Figueiredo, Jon Irazabal đang khoác áo CLB Johor Darul Takzim.

Điều này đồng nghĩa, đội tuyển Malaysia có thể bị AFC xử thua 0-3 trong trận thắng tuyển Việt Nam ở lượt trận thứ 2 bảng F vòng loại Asian Cup 2027 hôm 10-6-2025. Tuy nhiên, kết luận của AFC chỉ được công bố sau khi FAM hoàn tất quá trình kháng cáo.

Mất bản sắc đội tuyển quốc gia

Việc nhập tịch cầu thủ tràn lan dễ làm mất đi bản sắc của đội tuyển quốc gia. Bóng đá là niềm tự hào dân tộc, nơi hội tụ những cầu thủ thi đấu với khát khao cống hiến vì "màu cờ sắc áo". Nếu đội tuyển có quá nhiều cầu thủ gốc ngoại, yếu tố dân tộc sẽ bị phai nhạt. Hơn nữa, không phải cầu thủ nhập tịch nào cũng thật sự gắn bó hay có tinh thần cống hiến dài lâu. Một số trường hợp chỉ xem việc khoác áo đội tuyển quốc gia là cơ hội để nâng cao danh tiếng hoặc gia tăng giá trị chuyển nhượng/thương mại.

Bên cạnh đó, việc sử dụng quá nhiều cầu thủ nhập tịch có thể kìm hãm sự phát triển của cầu thủ nội. Khi vị trí chính thức bị chiếm bởi những gương mặt nhập tịch, cơ hội ra sân cho cầu thủ trẻ bị thu hẹp, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình đào tạo và kế thừa lực lượng.

Bài học từ một số quốc gia Đông Nam Á như Malaysia hay Indonesia cho thấy khi quá phụ thuộc vào cầu thủ nhập tịch, họ phải đối mặt với việc đội tuyển thiếu ổn định và không tạo được lớp cầu thủ bản địa kế cận đủ chất lượng.

Về khía cạnh pháp lý và xã hội, việc nhập tịch ồ ạt còn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Quá trình xét duyệt quốc tịch, xác minh nguồn gốc hay kiểm tra hồ sơ cá nhân cần minh bạch, tránh tình trạng "chạy" thủ tục. Nếu không kiểm soát tốt, nguy cơ phát sinh tranh cãi, thậm chí kiện tụng quốc tế rồi án phạt là điều có thể xảy ra.

Chuyên gia bóng đá Đoàn Minh Xương phân tích: "Những năm gần đây, nhiều cầu thủ ngoại quốc đã chứng minh năng lực tại V-League như Nguyễn Xuân Son, Hendrio hay Geovane Magno, Patrik Lê Giang... Việc họ được xem xét nhập tịch, trên lý thuyết, có thể giúp đội tuyển Việt Nam gia tăng sức mạnh ở những vị trí vốn thiếu hụt. Tuy nhiên, nếu quá lạm dụng, bóng đá Việt Nam có nguy cơ đi chệch hướng khi thành tích ngắn hạn được đặt cao hơn giá trị bản sắc và phát triển bền vững".

Thay vì chạy theo thành tích ngắn hạn, Việt Nam cần một chiến lược nhập tịch có chọn lọc và định hướng rõ ràng (VFF đang đi theo hướng này). Việc xét duyệt nên dựa trên các tiêu chí cụ thể: cầu thủ có thời gian thi đấu lâu dài ở V-League, hòa nhập văn hóa và thực sự mong muốn cống hiến cho đội tuyển quốc gia. "Việc đầu tư mạnh mẽ cho đào tạo trẻ vẫn là con đường căn cơ nhất. Khi nguồn cầu thủ nội đủ mạnh, việc sử dụng cầu thủ nhập tịch chỉ là sự bổ sung chiến thuật chứ không phải là mục tiêu chính" - ông Đoàn Minh Xương nhấn mạnh.

HLV Phạm Minh Đức bày tỏ: "Nếu các CLB ưu tiên cầu thủ nhập tịch ở những vị trí then chốt trong đội hình, cầu thủ Việt Nam sẽ khó có cơ hội phát triển. Từ đó, đội bóng sẽ phụ thuộc vào nguồn ngoại binh và đánh mất năng lực tự chủ. Do vậy cần dung hòa giữa việc sử dụng cầu thủ nhập tịch và cầu thủ nội để giữ bản sắc bóng đá Việt Nam".