Tháng 3-2020, một làn sóng Covid-19 mạnh mẽ bùng phát khắp Việt Nam. Đến đầu tháng 4-2020, Chính phủ Việt Nam quyết định thực hiện "cách ly toàn xã hội, giúp chặn đứng đợt bùng phát Covid-19 nhanh chóng. Nhưng cũng như các quốc gia khác, tác động từ đại dịch cộng với các biện pháp chống dịch quyết liệt luôn phải đánh đổi bằng thiệt hại kinh tế. Với nhiều người nghèo, "làm bữa nào ăn bữa đó", đó là thử thách lớn.

Chung tay cùng nhà nước giúp bà con nghèo vượt qua những ngày khó khăn, Ban Biên tập Báo Người Lao Động đã quyết định tạo ra "ATM thực phẩm miễn phí" từ ý tưởng "ATM gạo" đầu tiên của anh Hoàng Tuấn Anh (quận Tân Phú – TP HCM). Cây ATM thực phẩm miễn phí đầu tiên được khai trương ngay trước trụ sở Báo Người Lao Động (quận 3 - TP HCM) vào ngày 17-4-2020. Ngày 22-4, cây ATM thứ 2 ra mắt tại Khu di tích Vườn Cau đỏ (quận 12 – TP HCM), cây ATM thứ 3 xuất hiện trước Văn phòng đại diện Hà Nội của Báo Người Lao Động (quận Hoàn Kiếm – Hà Nội) vào ngày 26-4. 3 chiếc máy ATM độc đáo nhả ra hộp đựng vừa 1 kg gạo và một ít thực phẩm là do Công ty Adam (quận Tân Bình) tài trợ..

"Chúng ta mong rằng tất cả mọi người không ai bị bỏ lại phía sau, tất cả mọi người đều có được một bữa cơm ấm áp, có đầy đủ năng lượng để cùng nhau vượt qua đại dịch Covid-19" – ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, đã nói trong ngày khai trương cây ATM thực phẩm miễn phí thứ 2 ở Hà Nội. Đó cũng là lời giải thích cho việc túi quà từ ATM này không chỉ là gạo, mà còn có trứng, xúc xích, cá hộp, dầu ăn, nước tương, mì gói...

Kêu gọi đóng góp thực phẩm cho ATM tưởng không dễ dàng bởi đó là thời điểm chính những "người giàu" – như các doanh nghiệp – cũng điêu đứng vì dịch bệnh. Nhưng không, chỉ trong 1 tuần lễ, cao ốc 123 của Báo Người Lao Động đã biến thành kho thực phẩm dã chiến khổng lồ với vài chục tấn gạo, hàng ngàn thùng nước tương, nước mắm, xúc xích, đồ hộp, hàng trăm vỉ trứng được giao thêm mỗi ngày... Người đến ủng hộ đều thừa nhận mình cũng đang khó khăn, nhưng "thấy bà con cần cái ăn, mình không thể đứng nhìn", hoặc đơn giản "công ty tôi đóng cửa, tôi dư thời gian nên... đi làm từ thiện".

Làm chúng tôi nhớ nhiều là những túi đồ siêu thị do một người ẩn danh nào đó lặng lẽ đến góp, vài bao gạo shipper giao tới mà không để lại tên người gửi, vài gói xúc xích, đồ hộp mà một học sinh nhỏ nào đó "đập heo" mua đến góp... Có thể nói ATM thực phẩm của Báo Người Lao Động, theo một khía cạnh nào đó, cũng là của vạn người dân TP, là một trạm dừng chân ấm áp giữa tháng cách ly đầy căng thẳng, để cho và nhận yêu thương.

"Tôi muốn đến cám ơn các anh chị, còn quà nhường người khác... Tôi mất việc từ trước khi cách ly nên từng đến xin gạo. Tôi thấy xấu hổ lắm vì mình mới hơn 30 tuổi, đã tự nhủ người ta không cho thì mình về... Nhưng không những được cho đủ cơm, đủ trứng, xì dầu, mì... ăn mấy ngày, tôi còn nhận được nụ cười và câu động viên "ráng lên con" của chú bảo vệ lớn tuổi. Vậy là tôi có động lực để cố gắng, chưa xin được việc thì làm tình nguyện ở một quán phát cơm miễn phí. Họ nói mở cửa lại, họ nhận luôn, còn ứng lương" – anh Trần Văn Bình, ngụ tại Nhà Bè, nói trong buổi sáng cuối cùng ATM hoạt động.

ATM thực phẩm miễn phí còn là "điểm hẹn" của nhiều người khuyết tật. Trong những ngày đầu vận hành, chúng tôi phát hiện một vài người đi xe lăn, xe lắc tay lặng lẽ đứng quan sát từ xa, không kịp xếp vào hàng như người lành lặn. Đội vận hành đã lập tức bố trí người để đưa trực tiếp quà ra tận nơi. Vậy là những ngày sau luôn có vài chiếc xe đặc biệt đứng chờ lặng lẽ, trật tự bên lề đường. "Hôm đó chú định leo lên thì có cô bé cản lại, sợ lề dốc, mưa trơn trượt. Rồi một người đàn ông, cũng tuổi trung niên, ra tận nơi tặng quà chú mà rất lễ phép, đưa hai tay. Chú cảm động lắm, không nghĩ mình đi xin quà mà được đối xử như vậy. Hôm nay chú xin một gói cuối thôi nhé, ngày mốt vé số bán lại rồi" – ông Nguyễn Văn Nhỏ, 69 tuổi, một người bán vé số bằng xe lắc tay, xúc động nói.

ATM thực phẩm miễn phí còn là cơ hội để chính chúng tôi trải nghiệm cách người Việt yêu thương nhau giữa hoạn nạn. Nhằm tiết kiệm tối đa chi phí vận động được, Báo Người Lao Động đã huy động toàn bộ CB-CNV tham gia đội vận hành: nam giới thì lo khuân vác gạo, thực phẩm, nữ thì lo đong gạo, xếp quà, rồi chia nhau phát sốt, phát quà, hướng dẫn bà con.

Cũng từ một thói quen rất thuần Việt, "bỏ phí thực phẩm là mang tội", mỗi buổi chiều, đội tạp vụ và bảo vệ - những tình nguyện viên tích cực của ATM, lại ngồi nhặt ra những quả trứng bị nứt do vận chuyển, những gói mì bị rách... để ăn tối, rồi đổi những quả trứng nguyên, món đồ lành lặn vào túi quà của bà con, để những gì trao đi phải là bữa cơm trọn vẹn và trân trọng. Đó chính là một trong những câu chuyện phía sau, góp phần vào túi quà "chu đáo và rất đẹp", như lời ông Lê Trương Hải Hiếu, Chủ tịch UBND Quận 12, nhận định khi ATM đến với địa phương này.

Những ngày ATM thực phẩm miễn phí vận hành, Ban Biên tập Báo Người Lao Động đã băn khoăn: làm sao để tấm lòng của bao người gửi gắm đến được cả với những người không đủ sức khỏe, điều kiện để tự đến nhận, vẫn còn gặp khó khăn sau giai đoạn cách ly. Đó chính là những đứa trẻ mồ côi, người già neo đơn, người tàn tật, người bệnh đang phải nương nhờ các trung tâm bảo trợ. Vậy là sau khi 3 cây ATM thực phẩm miễn phí dừng hoạt động, Báo Người Lao Động tiếp tục cho ra đời chương trình "Hậu ATM thực phẩm miễn phí".

Trung tâm Nuôi dưỡng – bảo trợ trẻ tàn tật mồ côi Thị Nghè, Trung tâm Điều Dưỡng tâm thần Tân Định, Trung tâm Nuôi dưỡng bảo trợ người bại liệt Thạnh Lộc (TP HCM), Trung tâm Nuôi dạy trẻ khuyết tật tỉnh Đồng Nai, Mái ấm Phúc Lâm (Đồng Nai), "Xóm chạy thận" ở quận Hai Bà Trưng – Hà Nội... là những cái tên trong danh sách dài mà chương trình đã đi tới.

Chưa kể trong quá trình vận hành, không ít chuyến hàng từ ATM của Báo Người Lao Động đã "tiếp lửa" cho các ATM và điểm phát quà miễn phí khác, như của MTTQ quận 9, MTTQ phường Cát Lái – quận 2, chùa Long Thạnh (Long An)...

Có thể nói trong ngày đầu triển khai sáng kiến "ATM thực phẩm miễn phí", Ban Biên tập Báo Người Lao Động không thể ngờ người dân khắp nơi lại trao gửi về nhiều yêu thương đến thế. Chương trình thành công ngoài mong đợi, kéo dài hơn dự kiến, là nhờ người Việt nhân hậu và luôn nghĩ đến nhau.