"Bệnh nhân người Anh" là tiểu thuyết, tác phẩm điện ảnh nổi tiếng, xuất sắc giành được 11 giải Oscar, giành Giải Quả cầu vàng và Giải BAFTA cho phim hay nhất vào năm 1997. Hơn 23 năm sau, "bệnh nhân người Anh" lại là một từ khoá hot tại Việt Nam với hơn 201 triệu lượt tìm kiếm trên Google. 

Hành trình hơn 76 ngày đưa bệnh nhân (BN) trở về từ cửa tử của đội ngũ y BS Việt Nam còn ngoạn mục, thót tim hơn cả những bộ phim nổi tiếng về y khoa.

3 tháng trước, BN 91 (43 tuổi) là phi công của hãng hàng không quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines). Anh dự một buổi tiệc thu hút đông người tại quán ăn Thái ở phường Thảo Điền, quận 2, TP HCM.

Quán ăn nơi phi công người Anh dự một buổi tiệc thu hút đông người

Ngày 18-3, BN 91 được chuyển đến Bệnh viện (BV) Bệnh Nhiệt đới TP HCM trong tình trạng sức khỏe bình thường. Sau khi có kết quả dương tính lần đầu với Covid-19, phi công người Anh sốt cao liên tục; suy hô hấp tăng dần. Kết quả X-quang phổi cho thấy tổn thương mô kẽ, phế nang lan tỏa 2 phế trường diễn tiến ngày càng xấu hơn.

Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM

BV đã điều trị hỗ trợ hô hấp từ thở oxy mũi đến thở oxy qua mask, đến thở CPAP - thở không xâm lấn. Ngày 5-4, BN chuyển qua thở máy xâm lấn (đặt nội khí quản thở máy).

 Sáng 6-4, trong cuộc hội chẩn liên viện giữa BV Bệnh Nhiệt đới TP HCM với Khoa Hồi sức cấp cứu BV Chợ Rẫy, các bác sĩ (BS) quyết định chỉ định cho BN sử dụng kỹ thuật ECMO (biện pháp thay thế tim phổi) do tình trạng phổi bị tổn thương nặng.

Các bác sĩ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM hội chẩn trực tuyến về ca bệnh 91 với Tiểu ban điều trị, Ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch COVID-19

Những ngày sau đó, BN rối loạn đông máu, tràn khí màng phổi, kết quả xét nghiệm SARS-CoV-2 đảo chiều liên tục. BV Bệnh nhiệt đới TP HCM cho biết nhiều thời điểm BN rơi vào tình trạng nguy kịch, sử dụng máy thở không còn hiệu quả, buộc phải lọc máu, phụ thuộc hoàn toàn vào ECMO. Cả hai phổi đều đông đặc, nếu tình trạng này kéo dài sẽ khiến phổi trở thành ổ vi khuẩn sinh sôi mạnh trong cơ thể.

Đến nay, ở Việt Nam chưa có BN nào phải thay nhiều màng lọc ECMO đến vậy. Bên trong phòng cách ly áp lực âm, hầu như 24/24 giờ đều có người túc trực, sẵn sàng xử trí các tình huống, sự cố bất ngờ xảy ra. "Trong tuần đầu tiên chạy ECMO, chúng tôi gần như thức trắng liên tục, thỉnh thoảng chợp mắt một lúc cũng choàng tỉnh dậy bởi mơ thấy BN gặp sự cố"- một BS chia sẻ.

BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Giám đốc BV Bệnh nhiệt đới TP HCM, cho biết BN 91 có thể trạng béo phì khi cao 1,81 m, nặng 100 kg, đây là những nguy cơ cao khi mắc Covid-19. Trong quá trình điều trị, hệ miễn dịch của BN đã phản ứng quá mức với SARS-CoV-2 khiến cơ thể tiết ra nhiều chất cytokine chống lại cả những tế bào khỏe mạnh, ảnh hưởng đến phủ tạng. Không những thế, BN 91 còn bị rối loạn đông máu, mắc thêm hội chứng HIT (giảm tiểu cầu do dị ứng với thuốc chống đông heparin được dùng khi chạy ECMO).

Quán ăn Thái bị phong tỏa sau đó

Thời điểm này, các phác đồ điều trị Covid-19 trên thế giới cũng chưa thống nhất. Do đó, các y BS phải vừa điều trị vừa mày mò tìm tòi các phương án tiếp theo. Một nhóm BS, dược sĩ online của BV Bệnh nhiệt đới, BV Chợ Rẫy được thành lập, quy tụ những chuyên gia hàng đầu về chuyên ngành hồi sức, truyền nhiễm, huyết học, hô hấp, vi sinh lâm sàng, dược lâm sàng... Tình hình BN được cập nhật, thảo luận liên tục 24/7.

Các điểm cầu tham gia buổi hội chẩn về sức khỏe của BN 91

Tình trạng tổn thương phổi của BN vẫn nghiêm trọng, có thời điểm 2 phổi đông đặc, chỉ còn 10% hoạt động. Các BS đã tìm mọi cách điều trị để nâng chức năng hoạt động của phổi lên được 20%. Khi đó, phương án ghép phổi cũng được tính đến và việc ghép phổi phải ghép toàn bộ phổi mới có thể cứu được BN.

Kết thúc 65 ngày điều trị tại BV Bệnh nhiệt đới TP HCM, bệnh nhân không còn virus SARS-CoV-2. Để chuẩn bị cho việc ghép phổi, chiều tối 22-5, BN 91 đã được chuyển sang BV Chợ Rẫy (để điều trị chuyên sâu hồi sức tích cực).

Chuyển BN 91 sang Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh BV Chợ Rẫy

Trong đêm 22-3, các BS đã hội chẩn đánh giá BN vẫn còn thở máy, phụ thuộc hoàn toàn vào ECMO. Các BS tiếp tục điều trị nội khoa, kiểm soát nhiễm khuẩn và các bệnh lý nền để tiến đến ghép phổi khi đủ điều kiện.

Sau đó, sức khoẻ BN có nhiều tín hiệu đáng mừng. Kết quả chẩn đoán hình ảnh phổi lần 2 ngày 22-5 cho thấy phần phổi phục hồi đã chiếm 20%-30%. BN cũng đã trải qua 46 ngày can thiệp ECMO. Với sự nỗ lực của các y BS BV Chợ Rẫy và các chuyên gia cùng Tiểu ban điều trị và áp dụng các phương án điều trị theo tinh thần hội chẩn, tình trạng sức khỏe BN 91 đã có nhiều cải thiện. Sau khi giảm dần thuốc an thần, BN tỉnh táo hoàn toàn, có thể tiếp xúc, thực hiện được đầy đủ các y lệnh của nhân viên y tế.

Hội đồng chuyên môn Bệnh viện Chợ Rẫy hội chẩn điều trị phi công người Anh mắc Covid-19.

Ngày 2-6, lần đầu tiên, nam phi công Vietnam Airlines đã mỉm cười. Hình ảnh tổn thương phổi trên X-quang cho thấy hơn 1/2 của phổi bên trái đã cải thiện gần như hoàn toàn, phổi phải cũng bắt đầu có cải thiện về mặt chức năng hô hấp. Đây là bước tiến dài trong khả năng phục hồi phổi của nam BN.

Sau 58 ngày, BN đã được ngừng thiết bị ECMO. Điều này đồng nghĩa chức năng tim và phổi của BN đang hồi phục tốt, không cần thiết bị thay thế. Tuy vậy, các chuyên gia thận trọng nhận định "vẫn chưa thể nói trước điều gì với BN này".

 Đáng lưu ý, trong quá trình điều trị, BN 91 bị viêm phổi do khuẩn Burkholderia cenocepacia - một loại khuẩn rất khó điều trị, tác nhân gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm, làm suy yếu hệ miễn dịch.

PGS-TS Lương Ngọc Khuê - Phó trưởng tiểu ban điều trị, Ban chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch Covid-19 - khẳng định: "Mặc dù đã được ngưng sử dụng ECMO nhưng tình trạng của nam phi công người Anh vẫn còn nặng, cần được chăm sóc, theo dõi sát các chỉ số và tình trạng nhiễm trùng nặng, kháng thuốc. BN còn cần nhiều tuần để cai máy thở và phục hồi chức năng vận động và các chức năng khác".

Sau thời gian được các y, bác sĩ cứu chữa, phi công người Anh đã hồi phục một cách phi thường.

Ở thời điểm ấy, BN tiếp tục tập vật lý trị liệu tích cực để sớm phục hồi cải thiện về sức cơ cũng như chức năng hô hấp; dinh dưỡng cũng phải bảo đảm để đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng cho BN trong giai đoạn hồi phục.

Với các BS trực tiếp điều trị cho BN 91, đây có lẽ là ca bệnh "cân não" nhất khi diễn biến về sức khoẻ của BN này không chỉ được Việt Nam mà cả thế giới quan tâm theo dõi.

Sự cố gắng ấy đã được đền đáp. Đến sáng 9-6 (sau 6 ngày cai ECMO), nam phi công tỉnh, tiếp xúc tốt, có thể ngồi dậy, thực hiện y lệnh của nhân viên y tế, đung đưa cả hai chân. Đồng thời, anh đã tự viết vào bảng và tự bấm nút điều chỉnh độ cao của giường bệnh. Vùng phổi hoạt động được của BN đã lên 60%, tăng 50% so với thời điểm cách đây 3 tuần.

Ngỡ ngàng trước sự tiến triển nhanh chóng của bệnh nhân 91 là cảm xúc của nhiều chuyên gia hàng đầu Việt Nam khi xem những hình ảnh này do các BS BV Chợ Rẫy chia sẻ.

Truyền thông quốc tế luôn theo dõi sát sao tình hình sức khỏe của phi công người Anh tại Việt Nam. Ảnh: chụp màn hình.

PGS-TS Lương Ngọc Khuê thừa nhận chúng ta đã có những lúc bi quan, nhưng giờ đây những tiến triển kỳ diệu của BN 91 như một lời động viên, khích lệ các thầy thuốc.

 Thành công trong điều trị chính từ sự phối hợp, sự tư vấn, trao đổi chuyên môn trong điều trị của Hội đồng chuyên môn, của Tiểu ban điều trị; đồng thời là sự nỗ lực, cố gắng, tận tuỵ của BV Bệnh Nhiệt đới TPHCM, BV Chợ Rẫy trong việc huy động lực lượng tinh tuý nhất về tri thức, phương tiện, trang thiết bị phục vụ điều trị.

Ngày 21-5-2020, ông Ian Gibbons MBE - Tổng Lãnh sự Anh tại TPHCM đã gửi Thư cảm ơn đến các cơ quan chức năng, đơn vị đã chăm sóc và hỗ trợ các công dân Anh trong 12 tuần qua.

Ảnh: Bệnh viện Chợ Rẫy.