Thành phố sa mạc phía Bắc Ấn Độ Jaisalmer (còn gọi là "thành phố Vàng") được biết đến với kiến trúc được làm từ đá sa thạch màu vàng và nhiệt độ có thể lên tới khoảng 49 độ C vào thời gian cao điểm trong mùa hè.

Ngôi trường được xây hình bầu dục có ý nghĩa về mặt kiến trúc và văn hóa Ảnh: Dezeen

Ở đây, những tòa nhà từ lâu đã được thiết kế để thích ứng với sự nóng bức của thời tiết. Lấy cảm hứng từ xu hướng kiến trúc này, kiến trúc sư người New York (Mỹ) - bà Diana Kellogg - đã thiết kế trường học dành cho nữ giới có tên gọi Trường Rajkumari Ratnavati.

Dự án này khuyến khích cơ hội trao quyền cho phụ nữ và trẻ em gái thông qua giáo dục ở khu vực có tỉ lệ nữ giới biết chữ rất thấp ở Ấn Độ - chưa đến 32%, theo ArchDaily. Ngôi trường được ủy quyền bởi CITTA, tổ chức phi lợi nhuận nhằm hỗ trợ kinh tế và giáo dục cho phụ nữ trong những cộng đồng xa xôi về mặt địa lý hoặc bị thiệt thòi trên thế giới.

Từng nhận giải thưởng "Tòa nhà của năm" của tạp chí Architectural Digest India vào năm 2020, ngôi trường bằng đá sa thạch thân thiện với môi trường chính thức hoạt động vào tháng 11-2021 và hiện có 120 nữ sinh trong độ tuổi từ 5-16 theo học.

Ngôi trường được xây hình bầu dục có ý nghĩa về mặt kiến trúc và văn hóa Ảnh: knocksense.com

Thiết kế không gian học tập thoải mái ở vị trí trung tâm của sa mạc Thar là một thách thức lớn, trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang làm cho hạn hán kéo dài và khốc liệt hơn. Kiến trúc sư Kellogg trước đó thường thiết kế các dự án khu dân cư cao cấp nhưng sau chuyến đi đến Jaisalmer hồi năm 2014, bà muốn thiết kế một tòa nhà biểu tượng cho sự hy vọng và thể hiện năng lực phục hồi của sa mạc bằng cách kết hợp giữa kiến trúc Jaisalmer truyền thống và hiện đại.

Kiến trúc sư Kellogg nói với đài CNN: "Nhiều phương pháp làm mát không gian học tập đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ. Điều tôi làm là kết hợp chúng lại với nhau thật hiệu quả". Bà Kellogg nói thêm rằng nhiệt độ trong phòng học tại trường Rajkumari Ratnavati thấp hơn khoảng 20-30 độ so với ngoài trời.

Toàn bộ ngôi trường được xây bằng đá sa thạch Ảnh: Diana Kellogg Architects

Với công trình này, bà Kellogg chọn sử dụng đá sa thạch có nguồn gốc địa phương, một loại vật liệu chống chịu tốt với khí hậu được sử dụng từ lâu cho các tòa nhà trong khu vực như pháo đài Jaisalmer được Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa Liên Hiệp quốc (UNESCO) công nhận là di sản thế giới.

Theo bà Kellogg, "vùng này có rất nhiều đá hợp lý về giá cả. Những người thợ đá cực kỳ tài năng, giống như đang làm ảo thuật với đá vậy. Đá cũng giúp giữ nhiệt và làm mát vào ban đêm".

Trong số các kỹ thuật truyền thống mà bà Kellogg kết hợp sử dụng là xây các bức tường bên trong bằng vữa vôi, một vật liệu làm mát tự nhiên và xốp giúp giải phóng hơi ẩm bên trong.

Kiến trúc sư Diana Kellogg muốn tạo ra một tòa nhà nhiều ánh sáng Ảnh: Dezeen

Thêm vào đó, lấy cảm hứng từ các tòa nhà khác trong khu vực, bà Kellogg cũng thiết kế một bức tường jali – một lưới đá sa thạch cho phép gió di chuyển vào làm mát không gian sân bên trong, đồng thời tạo bóng râm.

Việc sử dụng vật liệu địa phương để xây dựng trường học làm giảm năng lượng khí thải và làm mát cho học sinh khi phải học giữa sa mạc Ảnh: Dezeen

Trần nhà cao và cửa sổ sẽ giải phóng nhiệt trong các lớp học, còn các lỗ thoáng khí trên tường cũng giúp lọc cát và thoát nhiệt. Trên mái nhà, đội ngũ thi công lắp đặt loạt pin mặt trời để cung cấp điện, đồng thời làm mái che cho học sinh tập thể dục, vui chơi. Bên cạnh đó, trường còn có hệ thống thu và tái chế nước mưa, theo trang Dezeen.  

Ngôi trường được thiết kế theo hướng gió, có hình dạng elip giúp đón gió và lưu thông không khí mát mẻ. Ngoài ra, hình ảnh này còn biểu trưng cho sự nữ tính, phù hợp với đặc điểm của dự án. Kiến trúc sư Kellogg gọi đó là "cái ôm thật chặt và bao trùm".

Bà Kellogg cho biết dù về nguyên tắc, nhiều kỹ thuật làm mát được sử dụng ở ngôi trường này cũng có thể áp dụng ở nơi khác, nhưng tính hiệu quả và bền vững sẽ khác nhau tùy theo từng địa điểm. Chẳng hạn như hướng gió và các loại đá cát khác nhau sẽ điều chỉnh nhiệt độ khác so vật liệu được tìm thấy và sử dụng ở Jaisalmer.

Trường Rajkumari Ratnavati được xây dựng nhằm phục vụ nữ sinh ở Jaisalmer Ảnh: Diana Kellogg Architects

Công trình này hoàn toàn không có điều hòa không khí. Bằng cách áp dụng các cơ chế làm mát truyền thống và tự nhiên quen thuộc, bà Kellogg tin rằng học sinh có thể cảm nhận được sự thoải mái từ môi trường xung quanh. Bà Kellogg cảm thấy công trình giống như một cô gái từ vẻ bề ngoài nhút nhát đến khi cảm thấy tự tin tỏa sáng hơn.