Dự kiến năm 2019 sẽ hoàn thành, thế nhưng dự án Metro Bến Thành - Suối Tiên hiện chỉ hoàn thành hơn 56% khối lượng thi công và có nguy cơ bị tạm dừng vì thiếu nợ.

heo Kiểm toán Nhà nước  (KTNN), UBND TP HCM phê duyệt điều chỉnh dự án là chưa đúng giá trị, chưa tuân thủ trình tự thủ tục và chưa đúng thẩm quyền. Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư (TMĐT) tại Quyết định 4880 năm 2011 lên 47.325 tỉ đồng (lớn hơn 35.000 tỉ đồng) là không đúng với Nghị quyết 49/2010 của Quốc hội, bởi với quy mô vốn như vậy thì dự án phải trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Cơ quan kiểm toán khẳng định UBND TP đã thực hiện quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án này khi chưa có báo cáo đánh giá hiệu quả đầu tư và chưa rõ về nguồn vốn. Trong đó, thư của JICA (Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản) chỉ xác nhận việc sẽ tính đến việc bổ sung vốn, chưa xác nhận về cho vay. Đối với quyết định phê duyệt TMĐT điều chỉnh, KTNN cũng chỉ ra nhiều sai phạm. Cụ thể, giá trị TMĐT được lập với 2 loại tiền, với mỗi loại tiền lại được tính toán trượt giá khác nhau (tiền đồng là 10,6%/năm, tiền yen là 2,4%/năm). "Giá trị phê duyệt 236.626 triệu yen chỉ là giá trị tương đương tại thời điểm lập tháng 10-2009. Trường hợp phê duyệt chi bằng một loại tiền yen thì tất cả trượt giá phải được tính theo tiền yen và giá trị TMĐT điều chỉnh chi là 206.126 triệu yen, giảm 30.500 triệu yen" - cơ quan kiểm toán nêu rõ.

KTNN cũng cho rằng việc điều chỉnh thời gian thực hiện dự án từ năm 2017 sang năm 2019 là không tuân thủ trình tự và thẩm quyền. Đối với các dự án quan trọng quốc gia khi kéo dài thời gian thực hiện từ 1 năm trở lên phải để Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Đặc biệt, KTNN nhận định ông Hoàng Như Cương, Phó trưởng Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị (QLĐSĐT) TP, đã ký quyết định điều chỉnh dự án tại Quyết định số 178/QĐ-BQLĐSĐT ngày 7-7-2014 là trái thẩm quyền, bởi ông Cương chỉ có vai trò là phó trưởng Ban QLĐSĐT TP. Cơ quan kiểm toán cho rằng với vai trò là phó trưởng ban mà ông Cương lại ký quyết định điều chỉnh TMĐT và quy mô của dự án quan trọng quốc gia.

Việc "vượt quyền" của ông Cương được thể hiện rõ trong quyết định điều chỉnh dự án số 178. Theo đó, quy mô đầu tư theo Quyết định 4480/QĐ-UBND TP thì quy mô nhà ga Bến Thành là 2 tầng diện tích sàn 12.720 m2 với chức năng ga trung tâm. Tuy nhiên, nhà ga này đã được điều chỉnh 4 lần với diện tích tăng lên đến hơn 30.000 m2. Quyết định số 178 còn điều chỉnh 310 m kết cấu hầm với kết cấu vòm sang kết cấu hộp kết hợp tường vây.

Ngoài ra, KTNN còn cho biết TMĐT của dự án được xác định theo thiết kế cơ sở, trong khi đó hồ sơ thiết kế của dự án lại không thể hiện đầy đủ nội dung, các hạng mục, một số phần công việc được tư vấn xác định chi phí trong tổng mức đầu tư nhưng không xác định được khối lượng công việc cụ thể.

heo KTNN, dự án metro Bến Thành - Suối Tiên áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật hệ thống đường sắt đô thị châu Á - Strasya. Tuy nhiên trên thực tế, một số chỉ tiêu lại bị "ăn bớt", không tuân thủ đúng chỉ dẫn như sử dụng loại ray, tải trọng trục.

KTNN còn phát hiện dự án điều chỉnh dầm từ loại Super T sang dầm chữ U của đoạn đi trên cao, việc thay đổi này dẫn đến giá trị hợp đồng công trình tăng lên bất hợp lý 1.420 tỉ đồng. Ngoài ra việc điều chỉnh thước nhịp từ 33m xuống còn 30m làm phát sinh 54 trụ so với ban đầu (thiết kế cơ sở ban đầu là 467 trụ tăng lên 519 trụ).

Để việc điều chỉnh về thiết kế này được chấp thuận, Ban QLĐSĐT đã không báo cáo đầy đủ lên UBND TP. Theo đó, đơn vị này chỉ báo cáo phần ưu điểm mà không nêu rõ việc tăng giá thành do thay đổi kết cấu. Đáng chú ý, Ban Quản lý dự án cũng "phớt lờ" góp ý của Cục Đường sắt Việt Nam (Bộ Giao thông Vận tải - GTVT).

Ngoài ra, công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự án tại gói thầu CP1a (đoạn ga Bến Thành - ga Nhà hát TP) còn thiếu sót trong công tác xác định đơn giá và tính toán giá trị là gia tăng giá trị dự toán hơn 1.600 tỉ đồng. Trong đó, sai đơn giá 1.560 tỉ đồng. Cơ quan này cũng phát hiện giá trị dự toán tính toán lại sau khi loại bỏ các sai sót thấp hơn giá trị trúng thầu 486 tỉ đồng. "Ban QLĐSĐT phê duyệt kết quả thẩm định dự toán là không đúng thẩm quyền" - báo cáo kiểm toán nêu rõ.

Công tác đàm phán, ký kết hợp đồng thực hiện hợp đồng gói thầu CP1a cũng có những điểm không phù hợp. Cụ thể, không có biên bản đàm phán hợp đồng CP1a giữa đoàn đàm phán với liên danh nhà thầu Sumitomo Mitsui-Cienco4; trưởng Ban QLĐSĐT không có trong danh sách đàm phán nhưng vẫn đàm phán là "không phù hợp", kết quả đàm phán không báo cáo kịp thời là chưa đúng chỉ đạo của UBND TP.

Công tác quản lý tài chính, vốn đầu tư, thanh toán chưa chặt chẽ, có nguy cơ gây thất thoát ngân sách nhà nước. Tiến độ thi công của các gói thầu thực hiện chậm so với thời gian được phê duyệt, gây phát sinh chi phí đầu tư, khó có khả năng hoàn thành dự án theo kế hoạch vào năm 2020. Cơ quan kiểm toán cũng phát hiện một số tồn tại, vi phạm trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng của dự án.

gày 25-12, Phó giám đốc Sở GTVT TP HCM Nguyễn Văn Tám cho biết Thanh tra TP vừa thanh tra việc thực hiện dự án tuyến metro số 1, đoạn hầm ngầm từ ga Bến Thành đến ga Nhà hát thành phố. Đường hầm Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) từ ga Bến Thành đến ga Nhà hát thành phố đã có sự thay đổi về thiết kế về chiều dày tường vây mà chưa được sự đồng ý của cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Theo đó độ dày tường vây theo thiết kế ban đầu từ 2m, tuy nhiên trong quá trình triển khai thiết kế được điều chỉnh giảm xuống còn 1,5m. Việc thay này vừa qua Thanh tra TP HCM đã chỉ ra trong quá trình thực hiện gói hầy CP1a (đoạn hầm ngầm từ ga Bến Thành đến ga Nhà hát TP) thuộc dự án tuyến Metro số 1, Ban QLĐSĐT TP đã có những sai sót khi điều chỉnh thiết kế kỹ thuật mà chưa được sự đồng ý của cơ quan chức năng có thẩm quyền phê duyệt.

Chiều 26-12, ông Lê Nguyễn Minh Quang, Trưởng Ban Quản lý Đường sắt đô thị, đã thừa nhận việc thay đổi thiết kế tường vây là sai quy trình. Theo ông Quang, từ ngày 8-12-2015, UBND TP đã ủy quyền cho Ban QLĐSĐT chịu trách nhiệm chủ trì, tổ chức thẩm định thiết kế kỹ thuật các hạng mục.

"Nhưng anh em từ thời điểm đó trở đi như anh Bùi Xuân Cường (trước là Trưởng Ban QLĐSĐT - PV) cũng ký, tôi cũng ký khi về công tác tại ban từ tháng 6-2016 mà không biết. Ngoài ra, từ ngày 1-6-2017, nội dung ủy quyền của TP không còn phù hợp với Nghị định 42/2017 của Chính phủ và việc thẩm định thiết kế kỹ thuật, dự toán công trình tuyến metro số 1 thuộc thẩm quyền Sở GTVT. Trước tình hình đó, UBND TP mới quyết định kể từ ngày 8-12-2015 đến ngày 1-6-2017 những hồ sơ nào đã ký đưa về Sở GTVT tập hợp, báo cáo UBND TP. Từ ngày 1-6-2017 cho đến sau này thì chuyển cho Sở GTVT rà soát lại. Thành ra chỗ này mình làm chưa đúng quy trình" - ông Quang tiếp tục thừa nhận.

Tuy thừa nhận điều chỉnh thiết kế không đúng quy trình nhưng ông Quang lại cho rằng việc điều chỉnh về yếu tố kỹ thuật là bảo đảm và giúp tiết kiệm được 93 tỉ đồng cùng giảm 5 tháng thi công. Trước lo ngại tường vây bị "bóp lại" sẽ đẩy các chi phí bảo dưỡng lên cao nên không thể gọi là tiết kiệm, đó là chưa kể độ chịu lực không đúng thiết kế gây biến dạng với tổng thể công trình có thể gây sụp, lún, nguy hiểm, Trưởng Ban QLĐSĐT cho biết ngoài Ban QLĐSĐT còn tư vấn của Nhật Bản, tư vấn độc lập của Việt Nam khẳng định việc thay đổi từ 2 m xuống 1,5 m hoàn toàn không ảnh hưởng gì đến chất lượng công trình.

Ngoài ra, ông Quang còn thông tin để đánh giá khách quan độ an toàn của tường vây, UBND TP đã giao Sở GTVT mời Tổng Công ty Tư vấn thiết kế giao thông vận tải (TEDI, thuộc Bộ GTVT) thẩm tra độc lập, kết quả cũng tương tự.

TS-KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng vì việc thay đổi thiết kế làm sai quy trình nên nhất thiết để bảo đảm chất lượng thì phải thẩm định thêm bởi một đơn vị độc lập, các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực xây dựng công trình ngầm do UBND TP mời và lập chứ không phải do Ban QLĐSĐT mời.

Trước lập luận của ông Quang, một kỹ sư tham gia nhiều công trình trọng điểm quốc gia trong lĩnh vực cầu đường (đề nghị không nêu tên) cho rằng độ dày tường vây tùy thuộc vào biện pháp thi công miễn sao cho thuận tiện nhưng vẫn bảo đảm khả năng chịu lực. Tuy nhiên, nếu giảm bề dày từ 2 m xuống 1,5 m thì mác thép và mác bê-tông phải tăng lên để bảo đảm khả năng chịu lực như thiết kế ban đầu. "Mác thép và mác bê-tông càng cao thì chi phí càng lớn. Do đó, dù khối lượng bê-tông và thép giảm xuống nhưng chi phí cho mác thép và mác bê-tông tăng lên nên cũng phải đối chiếu lại thì mới xác định là chi phí có giảm như ông Quang nói hay không" - vị này thông tin.

Về biện pháp thi công, vị kỹ sư này cho hay trong quá trình thi công tường vây, chủ đầu tư thường khảo sát xem các nhà thầu thi công hiện đang dùng loại gàu nào và điều chỉnh cho phù hợp nhằm rút ngắn thời gian. Hiện các nhà thầu ở Việt Nam không có gàu kích thước 2 m mà thường chỉ từ 1,5 m trở xuống. "Ngoài ra, theo thông tin từ Sở GTVT TP, để bảo đảm an toàn cho công trình và công trình lân cận thì giải pháp được đưa ra là phải tăng cường khung chống tường vây, việc khắc phục đã được thực hiện xong. Như vậy, việc giảm 4 triệu USD đã trừ chi phí thi công phần khung chống tường vây hay chưa cũng cần được làm rõ thì mới có thể khẳng định là giảm chi phí" - kỹ sư này đặt vấn đề.

Theo PGS-TS Nguyễn Lê Ninh, Ủy viên Hội đồng Tư vấn khoa học - kỹ thuật - môi trường (thuộc Ủy ban MTTQ TP HCM), chưa nói đến vấn đề tường vây metro số 1 giảm độ dày từ 2 m xuống 1,5 m ảnh hưởng đến chất lượng công trình như thế nào nhưng cho thấy ngay từ khâu ban đầu, việc thiết kế, thẩm định và kiểm tra đã thiếu chặt chẽ. Theo lý giải từ chủ đầu tư, việc thay đổi thiết kế như vậy giúp tiết kiệm chi phí và thời gian thi công. Tuy nhiên, với một công trình như metro thì yếu tố an toàn phải đặt lên hàng đầu. "Trong thiết kế ban đầu, không phải ngẫu nhiên mà đoạn này được thiết kế độ dày 2 m, vì vậy các yếu tố kỹ thuật cần phải đánh giá lại kỹ lưỡng, có sự thẩm định của những đơn vị bảo đảm năng lực" - ông Ninh khuyến cáo.

Những sai sót của Ban QLĐSĐT TP HCM được chỉ ra trong bối cảnh cơ quan này đang có những lùm xùm về nhân sự.

Ông Hoàng Như Cương là Phó trưởng Ban QLĐSĐT TP HCM đã đi nước ngoài với lí do đi chữa bệnh tuy nhiên chưa được sự cho phép của cấp thẩm quyền. Ông Cương đã đi nước ngoài vào 9-12. Một ngày sau đó ông nhờ người gửi đơn nghỉ đột xuất đến cấp quản lý.

UBND TP HCM cũng đã có chỉ thị yêu cầu từ nay đến Tết, các cơ quan, đơn vị không đi công tác, tham quan, học tập… ở nước ngoài, các trường hợp đặc biệt do Chủ tịch UBND TP quyết định.

Cũng liên quan đến lãnh đạo Ban Quản lý đường sắt đô thị, ông Lê Nguyễn Minh Quang, Trưởng Ban đã 2 lần nộp đơn xin thôi việc vì lý do cá nhân nhưng chưa được UBND TP phê duyệt nên vẫn đang làm việc bình thường. Ông Lê Nguyễn Minh Quang nộp đơn xin nghỉ việc từ tháng 7-2018.

Ngoài ra, ông Dương Hữu Hòa - Chủ tịch Công đoàn Ban QLĐSĐT TP HCM, Giám đốc Ban Quản lý dự án 1 (tuyến metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên)  - cũng đã nộp đơn xin nghỉ việc với lý do sức khỏe kém, muốn đi chữa bệnh.

Ban QLĐSĐT TP.HCM được thành lập ngày 13-9-2007, thuộc UBND TP, có chức năng, nhiệm vụ là Chủ đầu tư các dự án đường sắt đô thị thành phố.