Thủ tướng Võ Văn Kiệt quyết tâm xây dựng đường dây 500 KV và ra "tối hậu thư" phải hoàn thành trong vòng 2 năm.

Đường dây 500KV đi qua địa bàn tỉnh Quảng Nam. Ảnh: TTXVN

Theo ông Trần Viết Ngãi - nguyên Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam, nguyên Phó trưởng Ban Chỉ đạo công trình đường dây 500 KV - đường dây 500 KV là công trình mang đậm dấu ấn của Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Bởi khi đó, trên thế giới chưa có nước nào làm đường dây truyền tải lớn như vậy, ngay từ ý tưởng đã cho thấy sự táo bạo của người đứng đầu Chính phủ.

Ông Trần Viết Ngãi - Phó Trưởng Ban chỉ đạo công trình đường dây 500 KV, Tổng Giám đốc Công ty Xây lắp điện 3 - giới thiệu về thiết bị an toàn lao động với Thủ tướng Võ Văn Kiệt trên công trường thi công. Ảnh: Tư liệu

Nhớ lại thời điểm đang giữ chức Tổng Giám đốc Công ty Xây lắp điện 3, ông Ngãi kể: Cuối năm 1991, ông cùng một số lãnh đạo chủ chốt của Bộ Năng lượng được Thủ tướng Võ Văn Kiệt mời cơm tại TP HCM, bàn về việc đưa điện từ miền Bắc vào Nam - khi đó miền Nam đang rất "khát" điện. Trong bữa cơm, Thủ tướng Võ Văn Kiệt bắt đầu bằng câu hỏi: "Miền Bắc thừa điện, các chú có cách nào đưa điện vào Nam được không?". Lúc đó, Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải trả lời Thủ tướng về việc chỉ có cách xây dựng đường dây siêu cao áp. Tuy nhiên, trên thế giới chưa có nước nào xây dựng đường dây dài 1.500 km, một số nước ở châu Âu có đường dây 400 KV nhưng cự ly ngắn hơn.

Ông Trần Viết Ngãi (bìa phải) giới thiệu các bức ảnh chụp cùng Thủ tướng Võ Văn Kiệt trên công trường. Ảnh: HỮU THẮNG

Nghe vậy, Thủ tướng yêu cầu các cán bộ chủ chốt của Bộ Năng lượng và ngành điện xem xét đề nghị nêu trên và trả lời trong thời gian sớm nhất. "Thủ tướng Võ Văn Kiệt nhấn mạnh đi nhấn mạnh lại là "làm càng sớm càng tốt" - ông Trần Viết Ngãi nhớ lại.

Trước yêu cầu của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải đã nhóm họp những cán bộ chủ chốt ngành điện, giao nhiệm vụ làm việc với một công ty tư vấn về thiết kế đường dây cao áp của Úc. Tuy nhiên, phía họ chỉ tham gia tư vấn trên "bản đồ" và cho biết có thể xây dựng đường dây siêu cao áp 500 KV với điều kiện phải đầu tư chi phí khá lớn để xây thêm các trạm bù áp từ Bắc vào Nam. Khi những vướng mắc về kỹ thuật được tháo gỡ phần nào, Thủ tướng Võ Văn Kiệt "lệnh" xây dựng bằng được đường dây 500 KV.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt thăm cán bộ và công nhân Công ty Xây lắp điện 3 đang thi công đường dây 500 KV Bắc - Nam tháng 5-1993. Ảnh: TTXVN

Ông Trần Viết Ngãi cho biết từ ý tưởng đến quyết định đi đến đầu tư dự án đã vấp phải nhiều ý kiến phản đối, ngay cả trong Bộ Chính trị khi đó. Nhưng với quyết tâm, sẵn sàng chịu trách nhiệm trước những quyết định của mình, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã yêu cầu thực hiện bằng được trong vòng 2 năm - một con số đủ để nói lên quyết tâm của người đứng đầu Chính phủ. "Giai đoạn đó, con số tổng mức đầu tư cũng khiến nhiều người phải "run" khi cần tới 5.700 tỉ đồng để hoàn thành đường dây theo dự toán" - ông Trần Viết Ngãi tâm sự. Ngày 5-4-1992, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã phát lệnh khởi công dự án này.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt với công nhân thi công đường dây 500KV Bắc - Nam. Ảnh: Tư liệu

Chiều 12-7-1994, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đến thăm, kiểm tra hoạt động của trạm biến áp 500KV đường dây cao thế Bắc-Nam ở cầu Đò (TP Đà Nẵng). Ảnh: TTXVN

Ông Trần Viết Ngãi nhớ lại với đặc thù địa hình rừng núi, đặc biệt là khu vực miền Trung, trong khi đó trình độ kỹ thuật, máy móc còn khá nghèo nàn nên một cuộc "tổng tiến công" trên các công trường từ Bắc vào Nam đã diễn ra. Theo ông Ngãi, nếu không làm cùng lúc, triển khai chia nhỏ thì khó hoàn thành đúng tiến độ 2 năm như Thủ tướng Võ Văn Kiệt đề ra. Về vị "thủ trưởng" của dự án này, ông Ngãi cho biết Thủ tướng Võ Văn Kiệt là người rất sát sao, dù bận rộn với công việc của Chính phủ nhưng Thủ tướng vẫn thường xuyên đi thị sát công trường, trực tiếp chỉ đạo. Nơi nào gặp khó là Thủ tướng Võ Văn Kiệt có mặt để tháo gỡ.

Nhớ lại thời điểm dự án bước vào giai đoạn thi công, ở một số nơi tại miền Trung, người dân chưa đồng thuận, Thủ tướng đã đến tận nơi, trao đổi tận tình với họ. "Thủ tướng nói đây là công trình nhằm phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước, phục vụ đời sống người dân. Thủ tướng nói có tình, có lý, gần dân nên được người dân ủng hộ, đồng tình, sau đó nhiều người còn chung tay giúp các tổ, đội thi công" - ông Ngãi hồi tưởng.

Thời điểm đó, một số nhà khoa học nêu ý kiến cho rằng dự án không khả thi, khó thực hiện và lo ngại về chất lượng công trình bởi chúng ta còn hạn chế về kỹ thuật, máy móc thi công. Để chứng minh "làm thật, làm tốt", Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã mời các nhà khoa học đến một số vị trí đào móng, đúc móng, dựng cột ở huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh để "mục sở thị" và chính các nhà khoa học đã nói: "Anh em thi công đúc móng, dựng cột như vậy thì quá tốt rồi".

Thủ tướng Võ Văn Kiệt thị sát công trường thi công đường dây 500KV Bắc - Nam. Ảnh: Tư liệu

Thủ tướng Võ Văn Kiệt kiểm tra công trường xây dựng trạm biến áp 500KV Hòa Bình tháng 3-1994. Ảnh TTXVN

Một kỷ niệm mà ông Trần Viết Ngãi không thể quên trong quá trình xây dựng đường dây 500 KV là nhận lệnh cấp tốc đi Nhật Bản từ Thủ tướng Võ Văn Kiệt để làm việc với đối tác về nhập dây cáp quang, bởi khi đó việc nhập hàng đứng trước nguy cơ bị chậm 6 tháng do vấn đề hợp đồng từ phía ta. Tại Nhật, sau khi làm việc với các đối tác, doanh nghiệp nước bạn đã đồng ý cấp dây cáp quang cho Việt Nam. "Trước tin vui này, tôi gọi điện về báo cho Thủ tướng Võ Văn Kiệt, ở đầu dây bên kia, Thủ tướng như trút bỏ gánh nặng" - ông Ngãi nhớ lại.

Nói về việc đường dây 500 KV gặp không ít rào cản, nghi ngờ dự án thất bại, lãng phí ngân sách, ông Ngãi nhớ mãi chuyện Thủ tướng Võ Văn Kiệt thể hiện quyết tâm và nhấn mạnh đến trách nhiệm của cá nhân - "Nếu công trình mà thất bại thì tôi sẽ từ chức". Tinh thần mạnh dạn, dám làm dám chịu, vì cái chung của Thủ tướng là một trong những yếu tố quan trọng góp nên thành công của công trình vĩ đại này.

Đúng 19 giờ 6 phút ngày 27-5- 1994, tại Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã phát lệnh hòa hệ thống điện miền Nam với 4 tổ máy của Nhà máy Thủy điện Hòa Bình tại Trạm biến áp 500 KV Đà Nẵng qua đường dây 500 KV, chính thức đưa đường dây 500 KV đầu tiên của nước ta vào vận hành, đánh dấu cột mốc lịch sử.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt chụp hình kỷ niệm cùng cán bộ, kỹ sư, công nhân thi công đường dây 500KV Bắc - Nam. Ảnh: Tư liệu

Kỳ tới: Đặt nền móng xây dựng đường Hồ Chí Minh