Nếu nhân vật chính là tấm gương giúp người nghệ sĩ soi rọi mỗi bước tiến trước công chúng, thì cặp đôi Minh Chí – Ánh Hoa luôn xem vai phụ là niềm hạnh phúc.

Bà thường tâm sự sau khi ông đột ngột qua đời, mỗi lần gặp gỡ các nghệ sĩ thế hệ vàng, bà nhắc: "Một đời nghệ sĩ có biết bao lần đứng trước gương nhưng để thấy và khắc phục được những khuyết điểm của mình. Đó không phải là chuyện dễ. Tôi may mắn có được "tấm gương" từ ông ấy, người cho tôi niềm tin, lý trí và trên hết là niềm hạnh phúc để song hành cùng ông, sống trọn vẹn nghĩa tình với sàn diễn".

Bài học từ nhân vật được bà chia sẻ bằng cái nhìn thấu đáo của người nghệ sĩ công dân trước một vai diễn phụ được giao. Ở đó có những trăn trở, vui buồn, những day dứt về cách thâm nhập và đúc kết kinh nghiệm để được sống với vai diễn.

Nghệ sĩ Ánh Hoa sinh năm 1941 tại Mỏ Cày, Bến Tre, bà xuất thân trong gia đình có truyền thống cải lương, mà thế hệ đầu tiên trong gia đình gắn bó với truyền thống hát bội. Bà là con của cặp nghệ sĩ cải lương Văn Danh - Ánh Nguyệt.

Năm lên bảy tuổi, bà được cho lên sân khấu thể hiện vai giả trai Na Tra trong vở "Na Tra lóc thịt" của gánh hát Tỷ Phượng.

Đến năm 15 tuổi, bà trở thành đào chánh hội tụ cả thanh và sắc. Nhưng giai đoạn làm đào chánh không lâu, vì một năm sau bà kết duyên với nghệ sĩ cải lương Minh Chí (ông sinh 1924, mất năm 1995 do bệnh xơ gan). Ông có biệt danh "Vua xàng xê", nhờ làn hơi khỏe, trầm ấm, cách xử lý dấu trong bài ca và sắp câu, nhịp rất chắc, nên ông thể hiện bài bản này được giới thầy tuồng và báo chí ca ngợi đạt đỉnh cao, khiến không ai sánh bằng ông khi ca bài bản này.

Từ khi bà lấy ông, từ đào chánh bà bắt đầu nghiệp làm bầu gánh. Lo phụ chồng điều hành gánh hát Minh Chí. Và để có thời gian lo mọi việc hậu cần, bà lùi lại đóng các vai dàn bao trong một vở tuồng, chấp nhận diễn các nhân vật phụ có tính cách: độc, lẵng, mụ…yểm trợ cho cặp đào kép chánh.

Đoàn Minh Chí lưu diễn khắp nơi, bà đồng hành cùng ông, giữ vai phụ để đẩy các đào kép chánh nổi danh thời đó như: Thanh Tú – Trang Bích Liễu; Bạch Tuyết – Hùng Cường; Phương Bình – Bích Hạnh; Minh Phụng – Mỹ Châu…

Sau khi cải lương gặp nhiều khó khăn, gánh hát cũng tan rã, bà chuyển sang bán cơm tấm để nuôi gia đình.

Nghệ sĩ Ánh Hoa có bốn người con đều qua đời do bệnh nặng. Con gái đầu mất lúc 10 tuổi, con thứ hai mất năm 2016 do bệnh tim; còn con trai thứ ba qua đời năm 50 tuổi và con út mất lúc 24 tuổi đều bị bệnh nan y.

Trả lời câu hỏi của tôi, khi đến thăm bà cùng nghệ sĩ Phượng Liên: "Bà có đặt ra cho mình nguyên tắc sống của tuổi già? Bà cười: "Có chứ, không ăn mỡ, ăn mặn. Mỗi sáng đi bộ 8 vòng. Muốn tuổi già phát triển ổn định, có được sự đề kháng thì bản thân phải có những "miên mật": miên mật là đều đặn, điều độ, kiên khổ, dứt khoát không chiều bản thân, không tự thưởng dù chỉ một ngày".

Rồi bà cho biết, trong kinh nhật tụng mỗi ngày, bà học hai chữ "Kệ thôi" để sống. Theo bà hạnh phúc chỉ đến với đời người một giai đoạn ngắn, thậm chí với nhiều người không bao giờ là thứ có thật trên đời. Bà đã có được hạnh phúc của hôn nhân, của người được làm mẹ dù các con ra đi trước bà và trên hết là được làm người nghệ sĩ.

Rồi bà đã nhắc đến hai câu thơ: " Ngoảnh nhìn lại cuộc đời như giấc mộng. Được, mất, bại, thành bỗng chốc hoá hư không"...

Bà cho rằng người nghệ sĩ có dự cảm luôn sợ đối diện với những được – mất. Riêng bà đã sẵn sàng phải chia tay thế giới này.

"Tiền bạc, danh vọng, quyền lực… tất cả với tôi cuối cùng trở thành vô nghĩa. Có ý nghĩa chăng là những gì tôi sẽ để lại với thế giới màn nhung. Nếu Được – Mất là những thứ mang theo bên mình, thì tôi mãn nguyện vì đã được sống hạnh phúc bên ông nhà tôi, chết chắc chắn tôi sẽ theo về với ngôi nhà mà ổng đã dựng cho tôi ở một nơi không còn đau khổ" – bà cười nhân hậu.

Nghệ sĩ Ánh Hoa không chỉ là diễn viên sân khấu cải lương, làm bầu gánh hát mà còn là diễn viên điện ảnh. Vai diễn phụ trong phim "Người tình" làm nhân vật tạo cú đột phá để bà bén duyên với điện ảnh và ghi dấu trong lòng khán giả qua các vai diễn sau này trong các phim: "Mùa len trâu", "Người đẹp Tây Đô", "Đồng tiền xương máu"…

Sau mỗi lần làm phim, bà vẫn thường tìm gặp các đồng nghiệp bên sân khấu, hỏi có xem và lắng nghe ý kiến. Bà nói đó là cách đúc kết cho mình thêm nhiều bài học.

Trên sân khấu cải lương bà diễn vai đào mụ, nổi tiếng với: bà lão ("Kiều Nguyệt Nga"), bà Hậu ("Qua cầu cay đắng"), bà Năm ("Mẹ vẫn sống trong đời"), Bà tư bán trầu ("Đêm tuyệt mệnh"), Bà Lưu ("Kiếp cầm ca"), Phu Nhân họ Trần ("Lưu gia trang nhuộm máu")… nhưng khi qua phim ảnh, bà biết nếu diễn để lộ rõ tính cách quen thuộc mà bà đã từng đúc kết sở trường đào mụ từ sàn diễn cải lương, thì sẽ khó được chấp nhận, nên bà lân la hỏi các nghệ sĩ đồng nghiệp và cả các diễn viên trẻ của điện ảnh, để có được "bí kiếp" cân bằng tâm lý.

Bà thường khoe mỗi khi gặp tôi, "Má thương vai bà già trong phim "Mùa len trâu", bởi đi đâu má cũng được khen. Nhân vật đó đã cho má một bài học sâu sắc: "Gieo hạt lành sẽ gặt trái ngọt" – Tôi nhớ mãi nụ cười nhân hậu khi bà nói điều này.

Trọng chữ nghề để thăng tiến trên con đường nghệ thuật chông gai, nghệ sĩ Ánh Hoa luôn nhớ lời căn dặn của nghệ sĩ Minh Chí. Dù diễn vai phụ vẫn luôn xem sân khấu là thánh đường và vai diễn dù là vai phụ vẫn như một viên ngọc quý, phải mài dũa để độ sáng của ngọc càng lấp lánh, rực rỡ trước sự chiêm ngưỡng của công chúng.

Với bà, từ khi ông mất đi, cứ mỗi lần được mời diễn cải lương, quay phim, quay MV ca nhạc với các ca sĩ trẻ, bà vẫn thường khấn nguyện ông. "Không phải mấy ai cũng có đủ bản lĩnh để chế ngự cái tôi đầy tự ái mà dường như tạo hóa bắt buộc người nghệ sĩ phải chuốc lấy cá tính đó như một thử thách khi muốn chạm tới "Ngọc nghề" – bà khẳng khái nói về sự nghiệp nghệ thuật của mình khi may mắn có ông bên cạnh.

Sau đợt tai biến mạch máu não khiến bà không thể vượt qua, gia đình buộc đưa bà về nhà – ngôi nhà bà thuê để tá túc cùng người bà con trong những ngày cuối đời.

Bà ra đi trong niềm thương tiếc của giới sân khấu, điện ảnh và ca nhạc. NSND Kim Cương đã khóc: "Thêm một pho tự điển sống về cải lương ra đi. Thương tiếc chị Ánh Hoa! Lần gặp sau cùng là chương trình "Nghệ sĩ tri âm" hồi đầu năm tổ chức tại trụ sở Hội Bảo trợ bệnh nhân nghèo và trẻ em mồ côi TP HCM, chị đến nhận quà, rồi cầm tay tôi nói nhỏ: "Tôi còn có thể bươn chải, năm sau dành phần này cho chị em khác còn khổ hơn tôi". Vậy đó, hôm nay chị đã về với anh Minh Chí ở suối vàng, "Nghệ sĩ tri âm" đã mất thêm một đồng nghiệp đáng kính" – NSND Kim Cương òa khóc.