Ngõ lỗ thủng - Chuyện buồn quá khứ

Tùng Dương (vai Xoay) và Vũ Khang (vai bà Còng) trong phim. Ảnh: VFC

Hai tiểu thuyết từng gây tiếng vang lớn của nhà văn Trung Trung Đỉnh: Ngõ lỗ thủng và Tiễn biệt những ngày buồn đã được chuyển thể thành bộ phim dài 29 tập Ngõ lỗ thủng phát trên sóng VTV1 bắt đầu từ 20 giờ hôm nay, 2-2. Bộ phim lấy bối cảnh giai đoạn chuyển tiếp từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường với những vấn đề mang tính triết luận sâu sắc: lỗ thủng xã hội, lỗ thủng nhân cách, lỗ thủng văn hóa...

Một cái ngõ mang tính khái quát

Lời ca khúc Tiễn biệt những ngày buồn "Cõi người ta/Cõi người ta/ Niềm vui thì ít xót xa thì nhiều/ Nỗi buồn níu giữ tình yêu/Cái nông nổi giữa trăm chiều dở dang/Em ơi chiều xuống nắng vàng/Cớ sao mưa đổ cắt ngang đường về... Ngỡ rằng sau cuộc chiến chinh/Vai anh trĩu nặng mối tình của em/ Ngỡ rằng đời sẽ lên men/Cò, vạc nay hết bon chen đầm lầy/Sắc - không quay tít tháng ngày/ Bánh phu - thê có làm say cõi lòng/ Bao giờ hết gió mùa đông/Thì buồn em mới dám không buồn người...”.

Ngõ lỗ thủng cũng chỉ là một cái ngõ thông thường như bao cái ngõ quanh co của TP Hà Nội. Nhưng ở cái ngõ đó, cuộc sống của những người công nhân, trí thức, thợ thủ công, lao động tự do được bộc lộ một cách đặc trưng nhất. Ở đó, có Bình, biên tập viên báo Hạnh Phúc, nhưng lại gặp nhiều bất hạnh trong cuộc sống riêng; Xoay, một nhà văn độc thân chỉ biết mê mải làm nghề và luôn chân thành, chân chất, thật thà trong tình yêu với Sương mà không hề biết đến những toan tính cùng cách sống thực dụng của cô. Sự va chạm giữa hai lối sống thực dụng, cơ hội với chân thật, hồn nhiên ẩn dưới những câu chuyện tưởng chừng hài hước nhưng không thiếu bi kịch. Trong cái ngõ ấy còn có bà cụ Điếc, đi đâu cũng khư khư giấu cái túi vải đựng đôi khuyên tai, ngờ đâu cuối đời mới phát hiện nó là vàng giả. Một bà Mão, quanh năm hương khói thờ thần Phật nhưng suốt đời vẫn phải sống dựa người khác, bị đuổi ra khỏi chính ngôi nhà của mình. Một Ron, suốt đời cúc cung tận tụy cho sự nghiệp, cứ nghĩ các “bậc trên” đã nói là phải đúng, đã đúng là phải làm, đã làm quyết không sai, rốt cuộc ra về tay trắng, hóa thành một anh ngớ ngẩn, nhìn con chết mà bất lực.

Tất cả họ, kẻ ít người nhiều, đều bị “trấn lột”, bị đánh cắp, cả về tinh thần lẫn thể xác. Uất quá thì cùng lắm  ra sinh sự với ông bán vé số như Ron, vì cứ nghĩ ông ta là căn nguyên sự cùng quẫn bi đát của cuộc đời mình: “Sao suốt năm năm trời mua vé số mà không trúng được lấy một đồng?”.  Nhưng trong cái ngõ đấy có sự lạc quan, niềm tin và mơ ước được sống, biết yêu và được yêu của Gù, người có cái lưng gù và mặt nham nhở sẹo. Ẩn sâu trong con người xấu xí ấy là một trái tim biết đập những nhịp đập mạnh mẽ, một tình yêu đơn phương, vô vọng trong ước muốn được người mình yêu đáp lại. Có bà tổ trưởng dân phố tên Còng phụ trách một khu tập thể nghèo, đông đúc và phức tạp. Bà luôn hăng hái trong việc vá lấp cái lỗ thủng nơi bức tường ngăn khu tập thể với công viên mà bọn thanh niên vẫn lấy làm lối sang công viên câu cá trộm hay rình mò các đôi tình nhân. Bà Còng cứ thả sức xây bịt nhưng chỉ được hôm trước, hôm sau - đúng chỗ đó, bức tường lại ngoác miệng như cũ...

Quá khứ - hiện tại

Kết hợp giữa hai tiểu thuyết nổi tiếng, đạo diễn Trần Quốc Trọng đã khéo léo đi vào khắc họa tính cách từng nhân vật, để thông qua đó miêu tả chi tiết hơn cuộc sống. Anh thực sự bị cuốn hút bởi Ngõ lỗ thủng của nhà văn Trung Trung Đỉnh. Lần đầu tiên, nhà văn này đã giúp độc giả hiểu được một cách rõ ràng cuộc sống của chúng ta đang có quá nhiều lỗ thủng. Lỗ thủng đâu phải là cái lỗ đục tường làm nơi qua lại công viên, lỗ thủng nằm ngay trong từng con người sống ở cái ngõ đó. Như ông tiến sĩ thất đi làm nhà báo cũng có thể coi là một lỗ thủng của tri thức, học vấn, một sự dối trá, bịp bợm. Thực tế là chúng ta đã quá nhiều năm sống mà không dám nhìn thẳng vào sự thật, nhất là cái sự thật trớ trêu và khắc nghiệt. Chính cái sự không thật, không trung thực đó đã gây tai họa khôn lường cho xã hội. Dù có thể đau lòng khi nhắc đến quá khứ, nhưng vẫn cần nhìn lại để nhắc nhau nhiều điều. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nhân cách con người vẫn luôn phải được đặt lên hàng đầu. Tiễn biệt những ngày buồn, để sống tốt hơn, tử tế với nhau hơn.

Ngõ lỗ thủng khởi quay đúng vào đợt rét khủng khiếp đầu năm 2008, kinh phí làm phim hạn hẹp, nhưng những người làm phim vẫn đôn đáo đi khắp Thái Nguyên, Yên Bái, Sơn Tây để chọn được bối cảnh ưng ý nhất. Đạo diễn Quốc Trọng cũng hứa hẹn, khán giả không chỉ được xem những hình ảnh “tử tế nhất có thể” mà còn được nghe phần âm nhạc đặc biệt của phim (do nhạc sĩ Trọng Đài sáng tác). Phần lời của ca khúc này được chính nhà văn Trung Trung Đỉnh viết.