Tác phẩm tiêu biểu: - Văn học: Đêm sương muối (truyện ngắn đầu tay - giải nhì cuộc thi của Hội Nhà văn VN 1969). Năm hòa bình đầu tiên (giải thưởng truyện ngắn Báo Văn nghệ Giải phóng). Đứng trước biển (tiểu thuyết - giải thưởng Hội Nhà văn VN 1982). Những khoảng cách còn lại (tiểu thuyết - giải thưởng Tổng Công đoàn Lao động VN năm 1980). Cù lao tràm (1985). Yêu như là sống (1988), Phần hồn (1997)... - Kịch bản phim nhựa: Biển sáng, Xa và gần, Tình ngoài...
Có mặt trong hàng ngũ những người viết kịch bản phim truyền hình trong vài năm gần đây, Nguyễn Mạnh Tuấn không chỉ được đánh giá “nặng ký” bởi gốc gác nhà văn của mình với những tác phẩm gây sóng gió trong những năm của thập kỷ 80 vừa qua, mà còn bởi anh là một “đối thủ” đáng gờm của giới biên kịch trong cuộc đua đường trường những kịch bản phim nhiều tập. Không kể những bộ phim một vài tập thuộc loại “khúc dạo đầu” thăm dò như Cội nguồn (đạo diễn Lê Dân), Tội phạm (đạo diễn Trần Cảnh Đôn), Cô thư ký xinh đẹp (đạo diễn Châu Huế), Nguyễn Mạnh Tuấn đã bắt đầu “tăng ga” 13 tập với kịch bản Đồng tiền xương máu (đã phát sóng), 30 tập Người đàn bà yếu đuối (đang hậu kỳ) và 30 tập Blouse trắng (đang quay), chưa kể 7 tập Chuyện tình ở kênh phèn (đang phân cảnh)...
. Phóng viên: Có người cho rằng, nhà văn mà viết báo, viết kịch bản phim, nhất là phim truyền hình, thì những ‘’cây viết’’ ấy sẽ tiêu diệt nhà văn?
- Nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn: Những nhà văn giàu bản lĩnh và năng lực, luôn biết tận dụng cái lợi của việc viết báo, viết kịch bản phim, thậm chí, bốc vác, quét đường, cho việc viết văn và hạn chế chịu ảnh hưởng của những bất lợi từ những công việc đó. Một nhà báo, nhà biên kịch giỏi, “tiêu diệt’’ được nhà văn tầm tầm trong anh ta, sẽ chẳng có gì đáng tiếc. Tôi không bao giờ phân biệt, so sánh cái nào hơn trong việc viết văn, viết báo, viết kịch bản phim mà chỉ nghĩ, đã làm cái gì là làm hết mình, hết trách nhiệm để tạo nên những giá trị lao động hữu ích. Theo tôi, nhà văn nếu từ chối những lao động khác ngoài viết văn là tự rút ngắn đường đi của mình.
. Tác phẩm văn học cũng như kịch bản phim của anh thuộc nhiều đề tài khác nhau. Vậy anh viết bằng vốn sống hay bằng tư liệu?
- Tôi viết văn được, nhờ trong tố chất có sẵn năng lực phù hợp với việc bào chế vốn sống cũng như tư liệu khi thể hiện tác phẩm. Tôi có 14 năm làm thợ hết sức gian khổ, sau đó là những năm cầm bút ba chìm bảy nổi, tạo nên vốn sống phong phú và ý chí tốt trên đường văn chương. Những tác phẩm thiên về vốn sống, tôi thường viết rất thuận tay, rất nhanh. Nhưng tôi thích viết những tác phẩm ngoài phạm vi vốn sống hơn, vì viết nó, mình phải thâm nhập thực tế, phải đọc, phải học thêm rất nhiều, cho đến khi trong máu mình hình thành cảm hứng, câu chuyện, nhân vật, nhiều khi mất chục năm. Trước khi viết kịch bản phim Blouse trắng, thế giới bệnh viện hoàn toàn xa lạ với tôi. Khi được TFS đặt viết phim này, có bao nhiêu bạn bè, người quen làm bác sĩ, tôi lùng sục hết, và họ đã giúp tôi rất nhiều trong việc “học nghề’’, để viết ra bộ kịch bản mà chính các “thày’’, khi “bị’’ (vì tới 1.500 trang) tôi nhờ đọc để ‘’kiểm duyệt’’ về chuyên môn, đều thừa nhận: như của người trong cuộc. Tôi thích những thành công trong khó khăn vất vả hơn trong thuận lợi.
. Anh có thất bại không?
- Có. Đó là lần tôi ký hợp đồng viết truyện thiếu nhi nhiều tập Thanh tra Ca-ta-nhí với NXB Trẻ. Khi viết, tôi tin chắc mình không thể thua Nguyễn Nhật Ánh về thể loại này, nên dự tính sẽ viết tới 101 tập. Nhưng khi số lượng từ 15.000 ở tập đầu, tụt xuống 5.000 ở tập II, tôi phải xin bỏ cuộc. Biết thừa nhận thất bại và biết dừng lại đúng lúc cũng là điều cần thiết đối với một nhà văn.
. Anh hay nói về các hợp đồng. Một số người nói, Nguyễn Mạnh Tuấn chuyên viết theo đơn đặt hàng, như một sự hạ thấp, anh có tự ái không?
- Trước hết, được “đặt hàng’’ cũng là thể hiện sự tín nhiệm đối với một nhà văn. Sau nữa, một nhà văn chuyên nghiệp theo đúng nghĩa cần phải biết viết theo đơn đặt hàng. Gốc rễ ở đây là cảm hứng để viết? Có tác phẩm viết từ cảm hứng tự phát và có tác phẩm viết từ cảm hứng điều kiện, trong đó có ‘’đơn đặt hàng’’. Tác phẩm viết theo đơn đặt hàng có thể dở hay ẩu là do năng lực và tinh thần trách nhiệm của nhà văn, chứ không phải do anh ta bị “đơn đặt hàng’’ kìm hãm cảm hứng, bởi vì những nhà văn chuyên nghiệp, không đủ sức, không có hứng, họ từ chối dứt khoát, khác với các nhà văn nghiệp dư không có sức nhưng hứng nổi danh hay hứng chơi, cũng vẫn viết.
. Nhưng hàng đặt nào cũng có điều kiện? Và như vậy rõ ràng sẽ có hạn chế tự do và sáng tạo của nhà văn?
- Hạn chế tự do và sáng tạo do đơn đặt hàng lớn đến đâu, vẫn nhỏ hơn rất nhiều hạn chế do năng lực, bản lãnh và quan niệm thủ cựu của nhà văn. Chưa bao giờ tôi thấy mình muốn viết điều gì mà không viết được trong các đơn đặt hàng ấy. Vấn đề là viết như thế nào mà thôi. Là nhà văn sống bằng ngòi bút và nguyện phục vụ tối đa cho người đọc, nhất là người lao động, nên tôi rất thực tế. Cuốn tiểu thuyết chỉ in 1.000 bản với chừng đó người đọc, và một phim truyền hình phát lên sóng có hàng triệu người xem; cuốn tiểu thuyết 300 trang, viết một năm, nhuận bút 2 triệu đồng, với một kịch bản phim 30 trang, viết nửa tháng, nhuận bút 5 triệu đồng, mà bảo coi thường những đơn đặt hàng làm phim, tôi e mình mắc bệnh “con cáo và chùm nho”.
. Có quan niệm cho rằng văn chương viết theo trí tưởng tượng mới là văn chương đích thực. Việc viết văn dựa vào đi thực tế và theo định hướng đề tài, thí dụ, như anh, được đánh giá là cây bút chuyên về đề tài công nghiệp, là viết theo “chính sách”?
- Làm gì có trí tưởng tượng nào không dựa trên vốn sống và kiến thức của nhà văn? Có đủ, anh cứ việc ngồi nhà tưởng tượng mà viết. Nếu thiếu, muốn tưởng tượng, anh phải đi thâm nhập thực tế, phải đọc thêm, học thêm. Bản chất là giống nhau. Không việc gì phải hơn thua. Việc xếp tác phẩm hay nhà văn theo đề tài này, đề tài khác chỉ là cách nói, nhà văn đừng lệ thuộc vào điều đó. Rất đáng tiếc mấy năm vừa qua, không ít nhà văn yếu bóng vía với lời những “bình’’ này, đã bỏ lối viết sở trường, và đi đến kết quả... bế tắc .
Trong các tác phẩm của mình, tôi viết rất nhiều đến những “chính sách’’, không phải do đơn đặt hàng, mà do tôi thích đụng đến nó. Tôi thích đưa các vấn đề kinh tế, chính trị vào tác phẩm, đơn giản vì đó cũng là một thứ tự do. Và, vì chưa bao giờ những vấn đề chính trị, kinh tế lại chi phối vào tình cảm, đạo đức, niềm tin, sự nghiệp của con người, gia đình, xã hội như hơn hai chục năm qua ở đất nước ta. Nhìn thẳng vào hiện thực nghiệt ngã và sôi động này, để trình bày và mổ xẻ, tôi coi là trách nhiệm của nhà văn.
. Còn việc người ta bảo anh được viết quá nhiều cho TFS là do “mối quan hệ đặc biệt?”
- (Cười) Mối “quan hệ đặc biệt’’ ấy, nếu có, có lẽ nằm ở chất lượng kịch bản. Những tác giả có kịch bản chất lượng tốt đều được lãnh đạo TFS “quan hệ đặc biệt’’ như với tôi. Tôi đánh giá cao và kính trọng các anh ấy không phải ở chỗ ký nhiều đơn đặt hàng với mình, vì ngoài TFS, tôi cũng cộng tác nhiều với các hãng khác. Người nghệ sĩ, nhiều khi chỉ từ sự tín nhiệm nhỏ cũng đủ cảm hứng làm nên việc lớn. Nếu phải đi gõ cửa các nơi để xin việc, văn chương của tôi có khi ít mạnh mẽ hơn.
. Những năm 80, anh từng được coi là cây bút trẻ nổi bật. Nay, anh đánh giá thế nào về các cây bút trẻ hiện nay và có lời khuyên gì?
- Tôi chỉ muốn với các bạn ấy, đường viết văn dài lắm. Hôm nay, viết được cái gì, và định nói cái gì, thì nên nghĩ đến ngày mai của mình. Tôi đã từng làm rất nhiều nghề khổ cực trước khi viết văn, và ngày nay, tuy đã thành danh và sống tương đối khá bằng nghề viết, tôi vẫn phải nói, lao động nhà văn là nghề cực nhọc hơn tất cả mọi nghề, chớ nói đó là sân chơi, cuộc chơi (dù để khiêm tốn hay ngạo mạn), nếu như bạn muốn gắn mình với nó.
và quét mã QR
Bình luận (0)