Euro 2024: Đỉnh cao của sơ đồ chiến thuật bóng đá hiện đại

Sơ đồ chiến thuật 4-2-3-1 gồm 4 hậu vệ, 2 tiền vệ phòng ngự, 3 tiền vệ tấn công và 1 tiền đạo, tạo ra sự cân bằng giữa công và thủ. Việc áp dụng sơ đồ này mang đến sự chủ động cho đội bóng nhưng muốn vận hành thành công thì từng cầu thủ cần phát huy đúng sở trường ở mỗi vị trí trên sân.

"Sơ đồ 4-2-3-1 đang được nhiều đội bóng trên thế giới áp dụng và là đấu pháp chiến thuật bóng đá hiện đại bậc nhất hiện nay. Tại Euro 2024, Tây Ban Nha và Đức là 2 đội bóng sử dụng thành thạo sơ đồ này cũng như biết cách hoán chuyển linh hoạt từ tấn công sang phòng thủ và ngược lại" - chuyên gia bóng đá Đoàn Minh Xương phân tích.

Theo ông Đoàn Minh Xương, mấu chốt trong việc vận hành sơ đồ này là ở sự linh động của dàn tiền vệ. Có thể thấy rõ vai trò của bộ ba tiền vệ trong đội hình Tây Ban Nha, gồm: Rodri đóng vai trò tiền vệ phòng ngự; Fabian Ruiz vừa hỗ trợ tấn công lẫn phòng ngự vừa làm nhiệm vụ điều tiết, cầm trịch tuyến giữa; còn Dani Olmo thiên về tấn công. Họ kết hợp cùng 2 tiền vệ cánh Lamine Yamal, Nico Williams và tiền đạo Alvaro Morata để khoét vào 2 nách đối phương. Miếng đánh này mang lại hiệu quả cao, dễ phá vỡ hệ thống phòng ngự 2 tầng của đối thủ.

"Sơ đồ 4-2-3-1 cũng dễ dàng được chuyển sang 4-3-3, 4-1-4-1 hoặc 3-4-1-2…, tùy diễn biến trên sân và trình độ của đối phương. Tuyển Anh là đội bóng có khả năng biến chuyển đa dạng sơ đồ chiến thuật hợp lý và giành được những trận thắng ngược kịch tính ở Euro kỳ này" - ông Đoàn Minh Xương dẫn chứng.

Thực tế, đội Tây Ban Nha và Đức mang đến những trận cầu mãn nhãn nhờ khả năng pressing tầm cao, kiểm soát bóng, ban bật nhanh và tấn công đa dạng. Thống kê 6 trận đấu trước trận chung kết cho thấy "La Roja" tung ra 108 cú sút với 37 lần đưa bóng trúng mục tiêu, ghi được 13 bàn thắng cùng tỉ lệ chuyền bóng chuẩn xác đến 90%. Đoàn quân của HLV Luis de la Fuente cũng đạt hiệu quả cao trong phòng ngự, với 255 lần đánh chặn, thu hồi bóng thành công và để lọt lưới chỉ 3 lần.

Trong khi đó, chỉ số thống kê của tuyển Đức cũng tương đồng với Tây Ban Nha - ghi được 11 bàn thắng, có 4 bàn thua, đạt tỉ lệ chuyền bóng chuẩn xác đến 91,2%... Nếu không rơi vào nhánh đấu khó từ vòng đấu loại trực tiếp và sớm phải so tài với Tây Ban Nha ở tứ kết, chủ nhà Đức đã có thể tiến sâu vào Euro 2024 nhờ vận dụng sơ đồ chiến thuật 4-2-3-1 hoán chuyển thành 4-3-3.

Nói về sự hiệu quả khi sử dụng sơ đồ 4-2-3-1, HLV Nguyễn Tuấn Phong đánh giá tuyển Đức và Tây Ban Nha có cách vận hành khác nhau. Hai tiền vệ cánh của Tây Ban Nha là Yamal và Williams có xu hướng tấn công rộng ra hai biên, không co cụm như Musiala của Đức. Ngoài ra, Tây Ban Nha có lợi thế hơn tuyển Đức khi sở hữu các tiền vệ trung tâm Rodri, Ruiz và Olmo trẻ và sung sức hơn các "lão tướng" Toni Kroos, Ilkay Gundogan...

Ông Nguyễn Tuấn Phong nhận xét: "HLV Julian Nagelsmann cũng phạm sai lầm khi tung Leroy Sane vào đội hình xuất phát. Vị trí này chính là điểm yếu khiến tuyển Đức không thể giữ cự ly đội hình hợp lý. So với Sane, tiền vệ Florian Wirtz nhiệt huyết, di chuyển linh hoạt và đạt hiệu quả cao hơn khi tấn công biên".

HLV Nguyễn Tuấn Phong cho rằng điểm mạnh của Tây Ban Nha khi sử dụng sơ đồ chiến thuật 4-2-3-1 là cách chuyển đổi trạng thái nhạy bén, đẩy nhanh tốc độ tấn công khiến đối phương bất ngờ, không kịp dựng hàng rào phòng thủ. Olmo và Ruiz là những cầu thủ có kỹ thuật cá nhân tốt, xử lý bóng tinh tế trong phạm vi hẹp, trong khi Yamal và Williams sở hữu tốc độ cao, dễ dàng thắng đối mặt ở hành lang cánh. Bộ tứ tiền vệ này cũng biết cách giữ cự ly đội hình hợp lý, hỗ trợ nhau để tạo nên những tình huống tấn công đa dạng.

Trong khi đó, HLV Lưu Ngọc Hùng nhấn mạnh sơ đồ 4-2-3-1 có lợi thế về tấn công nhưng cũng gây hại nếu không biết cách phân bổ cầu thủ đúng vị trí sở trường: Trong sơ đồ 4-2-3-1, hai tiền vệ phòng ngự sẽ giải phóng áp lực cho 3 tiền vệ công.

"Mỗi vị trí ở dàn tiền vệ đều có nhiệm vụ riêng biệt. Chỉ cần 1 tiền vệ chơi trái sở trường, không đáp ứng yêu cầu chuyên môn thì sơ đồ 4-2-3-1 sẽ không thể hoán chuyển trạng thái hợp lý, dẫn đến sơ hở khi tấn công lẫn phòng ngự" - ông Lưu Ngọc Hùng nhận định.