Những bài học quý trong xây dựng chính quyền

Sau khi đọc bản Tuyên ngôn Độc lập ngày 2-9-1945, thành lập Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 23-11-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký ban hành Sắc lệnh 63 SL về tổ chức chính quyền địa phương. Theo đó, HĐND do dân bầu ra theo lối phổ thông và trực tiếp đầu phiếu, là cơ quan thay mặt cho dân; ủy ban hành chính do các HĐND bầu ra, là cơ quan hành chính vừa thay mặt cho dân vừa đại diện cho Chính phủ.

Chính quyền công bộc của dân

Sắc lệnh 63 SL là văn bản pháp lý đầu tiên trong lịch sử lập pháp nước ta về chính quyền địa phương, để hiện thực hóa các giá trị của nền dân chủ cộng hòa vào đời sống chính trị - xã hội ở cơ sở.

Khẳng định "Chính phủ là công bộc của dân", Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Các công việc của Chính phủ làm phải nhằm vào mục đích duy nhất là mưu cầu tự do, hạnh phúc cho mọi người. Cho nên, Chính phủ nhân dân bao giờ cũng phải đặt quyền lợi dân lên trên hết thảy. Việc gì có lợi cho dân thì làm. Việc gì có hại cho dân thì phải tránh" (Báo Cứu quốc ngày 19-9-1945); "Phải chú ý giải quyết hết các vấn đề dầu khó đến đâu mặc lòng, những vấn đề quan hệ tới đời sống của dân. Phải chấp đơn, phải xử kiện cho dân mỗi khi người ta đem tới"(Báo Cứu quốc, 12-10-1945).

Ngày nay, đất nước hòa bình, đổi mới, hội nhập và phát triển, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, bài học xây dựng chính quyền công bộc của dân vẫn còn nguyên giá trị. Đặc biệt, hoạt động của các cơ quan thuộc chính quyền địa phương phải bám sát, phục vụ lợi ích của nhân dân.

Đáng tiếc, trong quá trình thực thi chính sách, có không ít vấn đề cử tri và nhân dân còn bức xúc, khiếu nại, tố cáo nhưng giải quyết của cấp ủy, chính quyền một số địa phương chưa kịp thời, chưa thể hiện đầy đủ tính chất "công bộc của dân". Điều này cho thấy cơ chế phát huy quyền dân chủ của nhân dân và thực hiện dân chủ ở cơ sở cần được thực hiện hiệu quả hơn.

Cảnh báo về "quan cách mạng"

Đối lập với những "công bộc của dân" là những "quan cách mạng".

Trước cuộc tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, khi đến Việt Nam học xá (nay là Đại học Bách khoa Hà Nội) dự lễ ra mắt các ứng cử viên trước toàn thể nhân dân thủ đô, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: "Làm việc nước bây giờ là hy sinh, là phấn đấu, quên lợi riêng mà nghĩ lợi chung. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không nên bầu".

Đó cũng là lời cảnh báo sớm đối với một số cán bộ, công chức trong bộ máy không làm tròn bổn phận đầy tớ, công bộc của dân.

Thực tiễn công tác cán bộ hiện nay là vấn đề được người dân quan tâm nhưng còn không ít bất cập. Người dân không biết hoặc ít biết về những "công bộc" sẽ được đề bạt để làm "đày tớ" cho mình, trong khi cán bộ lại có vai trò rất quan trọng đến đời sống của từng người dân. Tai mắt nhân dân ở mọi nơi, nếu có cơ chế đề cao vai trò của người dân trong công tác đánh giá, "chấm điểm" cán bộ, công chức thì chắc chắn chính quyền địa phương sẽ ngày càng trong sạch, vững mạnh, phục vụ nhân dân tốt hơn; góp phần đẩy lùi được nạn "chạy chức, chạy quyền", lạm dụng quyền lực trong bộ máy nhà nước.

Đây cũng là nguyên nhân chủ yếu làm cho quyền lực chân chính của nhân dân chuyển hóa thành quyền lực không chân chính; biến thành quyền lực của một số ít người nắm quyền làm hại nhân dân. Thực tiễn thời gian qua tại một số địa phương trong cả nước đã cho chúng ta những bài học thấm thía về điều đó.

Kiểm tra, giám sát như "ngọn đèn pha"

Đảng ta đã ban hành nhiều quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên; về kiểm tra, giám sát. Pháp luật cũng không ngừng hoàn thiện. Công tác kiểm tra của Đảng và hoạt động giám sát, thanh tra, kiểm tra của các cơ quan chức năng thời gian qua phát huy khá hiệu quả.

Tuy vậy, tệ quan liêu, tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, vô trách nhiệm, lạm dụng quyền lực... đã biến một bộ phận cán bộ, công chức thành hủ bại, thành "giặc nội xâm", vi phạm pháp luật rất nghiêm trọng, song một số trường hợp chậm bị phát hiện.

Một trong các nguyên nhân chính là do công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra chưa hiệu quả; hoặc do những "nhóm lợi ích" đã vô hiệu hóa việc thanh tra, kiểm tra, thủ tiêu đấu tranh dưới vỏ bọc "tập thể hình thức", nhằm hợp thức hóa sự độc đoán, lộng quyền, biến quyền lực được nhân dân trao cho mình thành quyền lực cá nhân để trục lợi.

Điều đó cho thấy bài học về công tác kiểm tra, giám sát nhằm giữ nghiêm kỷ cương, pháp luật, nhất là kiểm tra, giám sát ngay từ cơ sở, cần được tăng cường hơn nữa.

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát được Người ví như "ngọn đèn pha'', vừa để giúp cho việc lãnh đạo đúng đắn vừa ngăn chặn sự lạm dụng quyền lực. Khi đã có chính sách đúng thì sự thành công hoặc thất bại của chính sách đó là do nơi tổ chức thực hiện công việc, nơi lựa chọn cán bộ và do nơi kiểm tra, giám sát. Nếu ba điều ấy sơ sài thì chính sách đúng mấy cũng vô ích.