Thành phố bừng sáng

Gần 3 thập niên đổi mới, TP HCM đang bắt đầu bước dần vào làn sóng phát triển đô thị thứ ba, sau 2 giai đoạn 1990-1997 và 2000-2008. Những năm gần đây, đặc biệt là năm 2014, việc khởi động nhiều công trình trọng điểm - như: dự án phát triển metro, mạng lưới đường cao tốc, ngầm hóa mạng lưới điện... - sẽ tạo ảnh hưởng quan trọng đến sự phát triển của TP HCM trong tương lai.

Ảnh: LÊ HỮU DŨNG

Chúng ta có thể kỳ vọng vào sự bắt đầu chu kỳ phát triển đô thị thứ ba vào năm 2015, theo hướng bền vững, không còn chủ yếu quanh quẩn trong việc cố gắng cao tầng hóa các khu đô thị hiện hữu đã ổn định mà đặt trọng tâm vào việc khai phá tiềm năng các khu vực mới với bản sắc mới, đóng góp cho sự đa dạng về bản sắc của một thành phố có trên 300 năm lịch sử.

Sau đây là vài gợi mở về tiềm năng phát triển một số khu vực mới với bản sắc đặc biệt, có thể đặc trưng cho giai đoạn phát triển thế kỷ XXI của TP HCM.

***

Khu Đô thị mới Nam Sài Gòn - từng được vinh danh bởi nhiều giải thưởng quốc tế và quốc gia - được xem là đô thị kiểu mẫu xanh và hiện đại nhưng Nam Sài Gòn vẫn cần phát huy thêm các ưu điểm mới để trở thành một khu đô thị ổn định, phát triển toàn diện.

Tuyến đường sắt Nam Sài Gòn - Khu Trung tâm Thủ Thiêm - Khu Trung tâm Bờ Tây được hình thành, phối hợp cùng hệ thống xe buýt giúp Nam Sài Gòn phát triển, nối kết tốt hơn với khu trung tâm TP HCM và các khu vực trọng điểm được tiếp tục xây dựng dọc 17 km đường Nguyễn Văn Linh theo mô hình tiên tiến của thế giới. Khu trung tâm tài chính ngày càng phát triển với nhiều công trình cao tầng trống chân, tạo điều kiện cho không gian xanh lan tỏa vào không gian đô thị.

Các cơ sở tôn giáo, hạ tầng xã hội ngày càng phát triển, giúp thắt chặt mối quan hệ cộng đồng cho người dân địa phương. Cách biệt giàu nghèo của Nam Sài Gòn với khu lân cận giảm đi do cơ hội làm việc và đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày càng tốt hơn.

Khu phố đi bộ Nhiêu Lộc - Thị Nghè - hệ thống kênh rạch Nhiêu Lộc - Thị Nghè - Cầu Bông - Xuyên tâm, các hồ điều tiết và không gian xanh bao bọc được nối kết xuyên suốt. Điều này vừa giải quyết tích cực vấn đề thoát nước cho một nơi thường xuyên ngập lụt vừa giúp biến đổi khu vực thành tuyến không gian xanh và không gian nước dẫn gió mát, cải thiện môi trường và vi khí hậu.

Các tuyến phố đi bộ dần hình thành và phát triển ở hai bên bờ kênh trong xanh, với những cây cầu nối mang đậm bản sắc địa phương. Người dân có thể đi bộ, đạp xe, sử dụng các tuyến xe buýt điện mini hoặc xích lô chạy dọc kênh để khám phá những đoạn phố với các hoạt động đa dạng. Tối tối, khu vực sáng rực ánh đèn, lấp lánh bên dòng nước với dòng người di chuyển bằng thuyền hoặc tản bộ và mua sắm tại các khu chợ đêm.

Khu công viên bờ sông Sài Gòn - dải công viên văn hóa, giải trí và các công trình công cộng dọc hai bên bờ sông từ cầu Sài Gòn đến cầu Tân Thuận dần được hình thành, giúp tái lập hình ảnh khu trung tâm của một thành phố xanh như Sài Gòn ngày trước.

Khu vực này không phát triển nhiều công trình to lớn mà chủ yếu dành cho cây xanh và một số công trình công cộng thấp tầng, tạo nên không gian công cộng và giao tiếp xanh mát. Các hoạt động đa dạng dọc bờ sông phục vụ người dân đem lại bộ mặt mới cho một thành phố sông nước đặc trưng của Nam Bộ, sau nhiều năm phát triển quay lưng lại với bờ sông.

Hai đầu mút bờ Tây tại Tân Cảng và khu gần cầu Tân Thuận bố trí một số công trình cao tầng đa chức năng - các tầng dưới là dịch vụ và thương mai hoặc công cộng, các tầng trên là khách sạn hoặc khu ở - nhằm tạo điểm nhấn cho khu vực cổng vào trung tâm TP HCM.

Hai bờ Đông Tây được kết nối tốt bởi các cây cầu, nhờ đó Thủ Thiêm phát triển rất nhanh. Vào giờ cao điểm, các cầu này ưu tiên cho phương tiện công cộng và người đi bộ qua lại, giúp kết nối tốt hai bờ Đông - Tây và chuyển áp lực giao thông từ khu trung tâm cũ ở bờ Tây sang khu trung tâm mới bên bờ Đông.

Khu đô thị mới Thủ Thiêm - sau một thời kỳ dài đóng băng, việc đổi mới chính sách, chiến lược giúp Thủ Thiêm phát triển nhanh thành khu trung tâm tài chính và dịch vụ văn phòng đa chức năng, cao tầng và hiện đại của TP HCM. Bộ mặt chung của Thủ Thiêm đã mang dáng dấp Phố Đông Thượng Hải - Trung Quốc nhưng có những tiến bộ ưu việt hơn về môi trường và không gian công cộng.

Thủ Thiêm sẽ là một khu đô thị xanh với các kiến trúc bền vững theo tiêu chí xanh. Trong đó, cao độ nền đường được tính toán cao hơn nền khu đô thị hiện hữu, phần nền đất cây xanh tự nhiên phù hợp với sự bảo tồn sinh thái và lưu thông của nước, bảo đảm ứng phó được với các kịch bản ngập lụt có thể xảy ra. Hệ thống hồ và kênh rạch được tính toán giúp kiểm soát tình trạng triều cường, bảo đảm điều hòa mực nước sông rạch của Thủ Thiêm và khu vực lân cận.

Thủ Thiêm được phát triển như một khu đô thị cao tầng giữa rừng cây. Diện tích xanh trên đầu người ở Thủ Thiêm và hai dải công viên dọc bờ sông Sài Gòn được phát triển theo hướng bù trừ cho khu vực bờ Tây, giúp TP HCM - đặc biệt là khu trung tâm - đạt tiêu chuẩn xanh tương đương các thành phố nổi tiếng trên thế giới như Paris hay San Francisco.

Trục đô thị xa lộ Hà Nội - nhờ hệ thống xa lộ và đường metro Bến Thành - Suối Tiên đang được xây dựng, kết nối trung tâm TP với khu vực đô thị ở phía Bắc, xa lộ Hà Nội với tuyến metro sẽ trở thành trục đô thị cao tầng quan trọng nhất của TP.

Để phát triển các khu đất rộng dọc tuyến, TP HCM có thể áp dụng cách thường làm ở các nước tiên tiến là đăng cai tổ chức giải Olympic châu Á, tổ chức hội chợ và những sự kiện quốc tế khác, sau đó giữ lại hoặc chuyển đổi công năng để phục vụ Làng Đại học Quốc gia và các khu dân cư. Các khu đô thị trọng điểm với nhiều chức năng đa dạng dọc tuyến này cũng sẽ là nguồn thu hút lực lượng lao động, tạo điều kiện cho người dân sinh sống, làm việc, vui chơi, giải trí…

***

Trên đây là một số dự án tiềm năng có thể góp phần xây dựng những khu vực kinh tế mang bản sắc mới của TP HCM thế kỷ XXI. TP HCM sẽ là một TP hiện đại, văn minh nhưng lại có những nét độc đáo, hoàn toàn khác biệt Thượng Hải, Đài Bắc, Seoul..., nhờ giữ được giá trị bản sắc 300 năm lịch sử trong các khu đô thị hiện hữu vừa phát triển hoặc tái phát triển các khu đô thị mới với bản sắc mới.

Bản sắc mới đó là bản sắc Việt hiện đại của thế kỷ XXI. Trong đó, chúng ta không nhất thiết phải sao chép những gì tiền nhân đã làm mà tiếp tục phát triển, phong phú hóa trên nền tảng giá trị bản sắc truyền thống trong mối quan hệ kế thừa và tiếp nối trên cơ sở tham khảo nhu cầu sống và mong ước của người dân TP HCM cũng như bài học kinh nghiệm phát triển đô thị của các nước phát triển.