Lo cá sấu Xiêm tiệt nòi

Sáng 29-9, một người câu cá tại xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh - Phú Yên phát hiện xác một con cá sấu dài 3,2 m, nặng khoảng 150 kg. Ngay trong đêm, các nhà khoa học của Viện Sinh thái học Miền Nam đã đến xã Ea Lâm và xác định đây là một trong số rất ít cá sấu Xiêm còn sót lại ở Việt Nam cũng như thế giới.

Chỉ còn 1 con?

Theo TS Vũ Ngọc Long, Viện trưởng Viện Sinh thái học Miền Nam, cá sấu Xiêm sống trong môi trường nhiều bèo, lục bình và cỏ vốn có rất nhiều ở bàu Hà Lầm, xã Ea Lâm. Tuy nhiên, khi thủy điện Sông Ba Hạ tích nước, cỏ bị ngập, bèo và lục bình bị trôi ra hồ thì nơi ở của chúng không còn phù hợp. Ông Đặng Đình Toại, Chủ tịch UBND huyện Sông Hinh, khẳng định việc xây dựng hồ thủy điện đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi sinh của loài cá sấu quý hiếm này.

Năm 2006, sau khi phát hiện dấu vết ít nhất 2 con cá sấu Xiêm ở bàu Hà Lầm, các nhà khoa học của Viện Sinh học nhiệt đới (nay là Viện Sinh thái học Miền Nam) đã lập đội xung kích bảo vệ chúng. Viện cũng lập dự án xin kinh phí di chuyển số cá sấu này ra hồ Krông Trai để không bị nước hồ thủy điện dâng ngập.

Tuy nhiên, đến năm 2008, hồ thủy điện Sông Ba Hạ tích nước, dự án phải hủy bỏ, số phận của những con cá sấu Xiêm bị thả nổi. “Nếu tuân thủ đúng quy định bảo vệ môi trường, bảo vệ sinh thái, Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ chưa được phép xây dựng trước khi có phương án bảo vệ loài cá sấu này vì đây là nguồn gien cực kỳ quý hiếm” - TS Long nhìn nhận.

Nạn săn bắt trộm cũng như dùng xung điện càng đẩy loài cá sấu quý hiếm này đến gần nguy cơ tuyệt chủng. TS Vũ Ngọc Long cho biết năm 2006, ông phát hiện một con cá sấu Xiêm nặng 85 kg, dài 2,5 m được người dân huyện Sông Hinh dùng xung điện bắt và mang đi bán. Từ đó đến nay, không ai phát hiện thêm con cá sấu Xiêm nào nữa ở hồ thủy điện Sông Hinh cũng như thượng nguồn sông này.

Theo ông Lê Văn Hiền, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Ea Lâm, người dân địa phương khẳng định bàu Hà Lầm từng có 4 con cá sấu nhưng từ đầu năm đến nay, 2 con trưởng thành đã bị bắt trộm. “Thêm con cá sấu vừa chết thì bàu Hà Lầm chỉ còn một con cụt đuôi. Đây có thể là con cuối cùng ở bàu này” - ông Hiền nhận định. TS Long cho rằng chưa thể khẳng định còn bao nhiêu cá sấu Xiêm ở bàu Hà Lầm nhưng chắc chắn là không nhiều.

Dù muộn vẫn phải bảo tồn

Làm việc với các cơ quan chức năng tỉnh Phú Yên ngày 30-9, TS Long cho rằng dù muộn vẫn phải bảo tồn cá sấu Xiêm. Theo ông, trên thế giới chỉ còn rất ít cá sấu Xiêm. “Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới xếp cá sấu Xiêm vào danh sách những loài cực kỳ nguy cấp nên chúng ta phải bảo tồn” - TS Long nói.

Xác con cá sấu Xiêm ở bàu Hà Lầm đã được Viện Sinh thái học Miền Nam lấy mẫu để xét nghiệm ADN. Theo TS Long, sắp tới, ông sẽ khảo sát môi trường sinh cảnh và xác định còn bao nhiêu cá sấu Xiêm ở bàu Hà Lầm. Sau đó, viện sẽ gửi báo cáo, lập dự án kêu gọi Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới hỗ trợ bảo tồn. Trong trường hợp hồ Hà Lầm chỉ còn một vài cá thể, viện sẽ đưa thêm một số con cá sấu Xiêm từ Lào hoặc Thái Lan về để phát triển.

Ông Đặng Đình Toại cho biết sẽ chỉ đạo UBND xã Ea Lâm tăng cường kiểm tra để bảo vệ cá sấu Xiêm còn lại ở bàu Hà Lầm, cấm tuyệt đối việc dùng xung điện đánh bắt ở vùng cá sấu sinh sống. “Chúng tôi sẽ có văn bản gửi UBND tỉnh Phú Yên, Sở NN-PTNT cũng như Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ để cùng bảo vệ loài cá sấu này” - ông Toại nói.