Sống đẹp nơi công cộng

Những ngày thời tiết ở TP HCM nóng nực, phố đi bộ Nguyễn Huệ là nơi được nhiều người lựa chọn bởi không gian thoáng đãng và có đài phun nước. Tuy nhiên, hình ảnh nhiều trẻ nhỏ lao mình vào giữa đài phun nước, được cha mẹ khuyến khích cởi quần áo để tắm như đang ở công viên nước đã gây ra nhiều tranh luận trái chiều.

Hành vi thể hiện tầm văn hóa

Bên cạnh một số ý kiến cho rằng đây là chuyện bình thường, rất nhiều ý kiến phản đối, bởi từ những chuyện tưởng chừng nhỏ nhưng nếu không uốn nắn, giáo dục ý thức tôn trọng không gian chung của cộng đồng sẽ nảy sinh những chuyện lớn hơn sau này.

Nơi công cộng là một nơi đặc biệt, giống như một căn phòng chung vậy, khi một người khạc nhổ, xì mũi là lập tức làm "ô nhiễm" không gian của rất nhiều người. Do đó, khi bước vào không gian ấy, người ta cần học cách tiết chế sự tự do của mình để khỏi ảnh hưởng đến mọi người, khả năng tiết chế càng tốt, văn hóa thể hiện càng cao. Một "hot-boy" với hàng nghìn người hâm mộ, đăng một dòng "rác" ngôn từ lên mạng xã hội, liệu bao nhiêu người sẽ vỗ tay khen? "Xả rác cá nhân" giống như nắm một nắm bùn ném ra nơi công cộng, người dơ tay đầu tiên chắc chắn sẽ là người ném.

Văn hóa ứng xử nơi công cộng thể hiện qua từng hành vi rất nhỏ. Mỗi hành vi đó là biểu hiện của cả một "nền ý thức" được hình thành một cách lâu dài bên trong mỗi con người, mỗi dân tộc. Chính "nền ý thức" ấy giúp một dân tộc biết tôn trọng kỷ luật, tôn trọng người khác, giúp xã hội luôn trật tự và ổn định dù bất cứ hoàn cảnh nào. Thế giới luôn ngưỡng mộ người Nhật Bản biết tôn trọng cái chung, kiên nhẫn xếp hàng, luôn luôn trật tự... trong thời bình. Lối cư xử ấy đã giúp họ giữ được an ninh, cư xử vẫn rất văn minh khi xảy ra trận động đất sóng thần tàn khốc vài năm trước, không hề có một vụ cướp bóc xảy ra. Thế cho nên, hành vi ý thức nhỏ thường ngày mà thể hiện cả một văn hóa lớn.

Bên cạnh đó, ý thức cộng đồng sẽ không bao giờ trở thành thói quen chung nếu không được 100% tuân thủ, hoặc ít ra là 80%-90%. Nếu không, ý tưởng "họ làm được thì tôi cũng làm được" sẽ nảy sinh ngay lập tức. Bảy người đến đúng giờ phải ngồi chờ 3 người đến trễ, lần sau 7 người kia cũng sẽ đến trễ để khỏi phí thời gian chờ đợi của mình. Do đó, nếu vài người thiếu ý thức khơi mào, sẽ kéo theo hàng loạt những hành vi bắt chước khác.

Trẻ nhỏ được cha mẹ cởi quần ảo tắm ở đài phun nước phố đi bộ Nguyễn Huệ tự nhiên như ở công viên nước Ảnh: Hoàng Triều

Không thỏa hiệp với hành vi thiếu văn minh

Hễ nhắc đến giải pháp cho thói quen ứng xử nơi công cộng, hầu như ai cũng nghĩ đến 2 từ "ý thức". Tôi nghĩ, nếu cứ trông mong vào ý thức của mọi người, thì không thể. Tốt nhất tự mỗi người nên chủ động khêu gợi ý thức đã bị chôn vùi đâu đấy trong sâu thẳm bằng cách kiên quyết đấu tranh với những hành vi lệch chuẩn. Giả sử vào siêu thị xếp hàng thanh toán, một người chen ngang vào, bạn không dám nhắc nhở thì kiên quyết không mua hàng nữa nếu nhân viên thu ngân không tuân theo thứ tự trước sau. Đấy là hành động chứng tỏ bạn không thỏa hiệp với hành vi phá hàng thiếu văn minh ấy.

Dù nói trực tiếp hay bằng phản ứng, điều quan trọng là phải biết lên tiếng vì quyền lợi chính đáng của mình và những người xung quanh. Còn những nhà quản lý công sở, những người bán hàng, phải quyết liệt trong việc bài trừ bằng việc không phục vụ cho những thành phần thiếu lịch sự. Một cửa hàng kiên quyết không bán nếu khách không chịu xếp hàng, lãnh đạo công ty kiên quyết trách phạt nhân viên hay trễ họp... thì chắc chắn ý thức cá nhân buộc phải được nâng lên.

Ngoài ra, ở nhiều nước, pháp luật quy định những khoản phạt rất nặng cho các hành vi vi phạm văn hóa, xâm hại đến quyền lợi của người khác và cộng đồng. Việc xử phạt các vi phạm sẽ góp phần tạo ra thói quen sống có nền nếp, tôn trọng người khác, vì ít ra nhiều người cũng còn sợ luật. Hơn nữa, các băng-rôn biểu ngữ thay vì để những câu sáo rỗng, hãy thay bằng những hướng dẫn cụ thể và hình vẽ minh họa định hướng cho lối sống văn minh.