Tệ sính bằng cấp

Rõ ràng là nạn bằng dỏm, bằng giả là chuyện không của riêng ai hay của một quốc gia nào nhưng việc xử sự, ngăn chặn không cho nó có đất sống và thao túng trong cơ quan công quyền lại là một chuyện khác đối với mỗi quốc gia.

Thật ra, việc sử dụng văn bằng, chứng chỉ mới chỉ là "giấy chứng nhận trình độ học vấn", còn năng lực của người có văn bằng, chứng chỉ đó là một việc có thể không tương ứng. Vì vậy, việc sử dụng văn bằng, chứng chỉ chỉ nên là điều kiện cần để xem xét tuyển chọn và phân công trách nhiệm ban đầu mà thôi. Trong thực tiễn, sau thời gian thử việc, bao giờ cũng có sự tuyển dụng hay phân công trách nhiệm lại, phù hợp với năng lực thực chất.

Qua nghiên cứu cho thấy, các năng lực cơ bản cần cho cán bộ, công chức, giúp họ có khả năng hoàn thành nhiệm vụ một cách chủ động và sáng tạo trong bối cảnh đầy thách thức hiện nay và tương lai. Có một số loại năng lực đòi hỏi một cán bộ, công chức phải có, như: năng lực tư duy, năng lực hành động (khả năng tổ chức thực hiện công việc hiệu quả, hoàn thành nhiệm vụ trong điều kiện thực tiễn phức tạp), năng lực quan hệ, giao tiếp, thuyết phục, lãnh đạo, làm việc với người khác… Tuy nhiên, đòi hỏi trên hết và đầu tiên là tính trung thực.

Tiếc là lâu nay ta chưa có một hệ thống tiến cử, tuyển chọn hiền tài công tâm, dân chủ và khoa học. Trong khi đó, tư duy trọng bằng cấp thái quá đã tạo điều kiện cho "tiến sĩ dỏm" leo cao. Khi Nhà nước có chủ trương trẻ hóa cán bộ, tiêu chuẩn hóa cán bộ, thường chủ yếu dựa vào bằng cấp, lập tức có hiện tượng khai sụt tuổi, bằng giả hoặc bằng thật học giả. Rất nhiều quan chức không bằng lòng với chức vị cao của mình, thích gắn thêm trước chức vụ học hàm, học vị PGS- TS để cho thêm phần trí tuệ dù ai cũng biết, cơ quan có trách nhiệm cũng biết năng lực thật sự của các vị này nhưng không ai làm gì cả! Đó mới là điều đáng lo ngại.

Đã đến lúc phải thay đổi tư duy về một nền công vụ quá đề cao bằng cấp mà không chú trọng thực chất năng lực. Có thay đổi mới mong có một đội ngũ công chức có đủ phẩm chất và năng lực thực sự chuyên nghiệp.