Băn khoăn về rút BHXH một lần

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, thời gian gần đây, số người lao động (NLĐ) nhận BHXH một lần liên tục giảm. Tính lũy kế đến hết tháng 3-2025, cả nước có 267.493 NLĐ hưởng BHXH một lần (giảm gần 70.000 người so với cùng kỳ năm 2024). Trước đó, năm 2024, số người rút BHXH một lần là gần 1,1 triệu người (giảm 1,6% so với năm 2023).

Nhiều chính sách nổi trội

Tại TP HCM, số người rút BHXH một lần năm 2024 là 9.922 người, giảm thấp nhất trong 5 năm qua và lần đầu tiên trong 5 năm liên tiếp số người rút BHXH một lần ở thành phố dưới 100.000 người. Không còn cảnh NLĐ xếp hàng xuyên đêm tại BHXH quận, huyện để chờ làm thủ tục rút BHXH một lần.

Lý giải nguyên nhân, ông Đỗ Ngọc Thọ, Trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam), cho rằng do Luật BHXH 2024 (hiệu lực từ ngày 1-7-2025) có nhiều quy định mới nổi trội. Cụ thể, luật đã quy định rõ phương án hưởng BHXH một lần, nhất là bảo đảm quyền hưởng chế độ đối với những người tham gia BHXH trước ngày có hiệu lực thi hành nên NLĐ yên tâm hơn về chính sách này, hạn chế suy nghĩ rút BHXH một lần để "né" quy định mới.

Bên cạnh đó, luật mới cũng đã mở rộng nhiều quyền lợi cho người tham gia như: giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm còn 15 năm; bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng nếu NLĐ đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không rút BHXH một lần; bổ sung chế độ trợ cấp thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện.

Bên cạnh đó, tình hình kinh tế - xã hội thời gian qua cũng có nhiều chuyển biến tích cực, thu nhập của NLĐ được cải thiện hơn, nên họ không nghĩ tới việc rút BHXH một lần. Công tác truyền thông cũng giúp nhiều người hiểu được bất lợi khi rút BHXH một lần và lợi ích lâu dài khi bảo lưu thời gian đóng BHXH để hưởng các chính sách an sinh sau này.

Theo ông Phạm Trường Giang, Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ Nội vụ), việc giảm đáng kể NLĐ rút BHXH một lần là tín hiệu rất đáng mừng. "Mặc dù ngày 1-7-2025, Luật BHXH sửa đổi mới chính thức có hiệu lực nhưng NLĐ đã sớm nắm bắt thông tin về những chính sách ưu việt của Luật BHXH mới, từ đó quyết định ở lại hệ thống để có cơ hội hưởng lương hưu, thay vì nhận BHXH một lần. Điều này cho thấy Luật BHXH 2024 đã cơ bản đi vào cuộc sống và tạo sự yên tâm, gắn bó với hệ thống an sinh của NLĐ" - ông Giang nhận định.

Còn bỡ ngỡ

Ngoài chính sách ưu việt, hiện NLĐ vẫn còn một số băn khoăn tại khoản 1 điều 70 Luật BHXH 2024 quy định NLĐ đã chấm dứt tham gia BHXH được hưởng BHXH một lần.

Một cán bộ Công đoàn tại Công ty TNHH Nidec Việt Nam Corporation (TP Thủ Đức, TP HCM) cho biết theo quy định của Luật BHXH cũ và mới, NLĐ có đủ số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu thì không được hưởng BHXH một lần. Tại luật mới, thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu đã được điều chỉnh giảm từ 20 năm còn 15 năm. 

Nhưng trong quy định về hưởng BHXH một lần, các mốc thời gian đóng BHXH để xét hưởng chế độ không thống nhất (điểm a khoản 1 điều 70 quy định đóng BHXH dưới 15 năm; điểm đ khoản 1 điều 70 quy định đóng BHXH chưa đủ 20 năm). "Do vậy, tôi không rõ từ ngày 1-7, NLĐ đã đóng đủ 15 năm BHXH bắt buộc thì có được nhận BHXH một lần hay không?" - vị cán bộ Công đoàn thắc mắc.

Đề cập đối tượng hưởng BHXH một lần là NLĐ có thời gian đóng BHXH trước ngày 1-7-2025 và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm, bà Trần Thị Vân, công nhân Công ty TNHH PouYuen Việt Nam (quận Bình Tân, TP HCM), băn khoăn theo quy định mới, NLĐ bắt đầu đóng BHXH từ ngày 1-7-2025 phải chờ đến khi đủ tuổi nghỉ hưu mà không đủ 15 năm đóng BHXH thì mới được rút BHXH một lần. 

"Như vậy, trường hợp NLĐ đã đóng BHXH trước ngày 1-7 nhưng đã hưởng BHXH một lần đối với toàn bộ thời gian đóng BHXH này, sau đó tham gia lại BHXH sau ngày 1-7 thì thời điểm bắt đầu tham gia BHXH sẽ được tính ở lần đóng đầu tiên hay thời điểm tham gia lại sau ngày 1-7?" - bà Vân nêu vấn đề.

Về xác định thời điểm bắt đầu tham gia BHXH để giải quyết hưởng BHXH một lần hiện chưa có hướng dẫn chính thức, song tại dự thảo Nghị định quy định chi tiết hướng dẫn thi hành một số điều Luật BHXH về BHXH bắt buộc, Bộ Nội vụ đã có đề xuất. Theo đó, NLĐ có thời gian đóng BHXH trước ngày luật có hiệu lực thi hành là NLĐ mà tại thời điểm giải quyết hưởng BHXH một lần còn thời gian đóng BHXH trước ngày 1-7-2025 để tính hưởng BHXH.

Đối với trường hợp vừa đủ điều kiện hưởng BHXH một lần theo quy định tại điểm đ khoản 1 điều 70 của Luật BHXH 2024, vừa đủ điều kiện hưởng lương hưu theo khoản 1 điều 64 Luật BHXH thì giải quyết theo đề nghị của NLĐ. Nghĩa là NLĐ có thể lựa chọn hoặc hưởng hưu hoặc nhận BHXH một lần.