Alibaba và những tên lừa đảo

Vụ bê bối lừa đảo đang tác động xấu đến Tập đoàn Alibaba

Lãnh đạo từ chức

Thị trường kỹ thuật cao của Trung Quốc chao đảo sau vụ từ chức vì để xảy ra bê bối gian lận của hai lãnh đạo trang web Alibaba.com, công ty thương mại điện tử lớn nhất Trung Quốc.

Tổng giám đốc điều hành của Alibaba.com David Wei từ chức khi để nhà cung cấp gian lận khách hàng Ảnh: china.org.cn

Ngày 21 tháng 2, trong hồ sơ gửi tới Sở Giao dịch chứng khoán Hồng Kông, Alibaba tuyên bố hai trong số những đại diện cấp cao nhất của tập đoàn này, David Wei - tổng giám đốc điều hành và Elvis Lee - giám đốc điều hành sẽ từ chức để chịu trách nhiệm cho việc công ty đã cấp chứng nhận “nhà cung cấp vàng” (một tiêu chuẩn của sự tin cậy cho khách hàng) cho hơn 2.000 nhà cung cấp lừa đảo.

Mặc dù hai vị giám đốc này không liên quan về mặt cá nhân đối với sự việc nhưng công ty cho biết một cuộc điều tra nội bộ đã phát hiện ra khoảng 100 nhân viên kinh doanh, một số giám đốc kinh doanh và giám sát viên dưới quyền tác oai tác quái bằng cách phớt lờ nguyên tắc xác minh tư cách của hơn 2.000 nhà cung cấp, ngầm hỗ trợ nâng cấp cho họ lên mức “nhà cung cấp vàng”.

Các “nhà cung cấp vàng” này đa số bán hàng điện gia dụng với giá rất thấp nhằm thu hút sự chú ý của khách hàng toàn cầu. Thực chất họ lại là những nhà cung cấp giả, bởi sau khi nhận được đơn đặt hàng và tiền thanh toán thì biến mất. Tập đoàn này đã nhận được 2.300 thư phản ảnh của khách hàng là họ bị lừa đảo, không nhận được hàng hóa sau khi đã đặt hàng và thanh toán cho các nhà cung cấp qua trang web Alibaba.

Ngay sau khi hai lãnh đạo của Alibaba từ chức ngày 22-2, giá cổ phiếu của tập đoàn đã sụt 9% và hiện lỗ 2,8 triệu USD. 100 nhân viên kinh doanh của Alibaba đã bị cho nghỉ việc. Ông Jack Ma, chủ tịch hội đồng quản trị Công ty Alibaba, cho biết hơn 2.000 nhà cung ứng giả đã bị đóng cửa, đồng thời chuyển vụ việc cho cơ quan tư pháp Trung Quốc điều tra.

Sự kiện này đang tác động xấu đến tập đoàn có hơn 56 triệu khách hàng ở 240 quốc gia trên toàn cầu.

Câu chuyện Alibaba

Trong thông cáo báo chí ngày 22-2, chủ tịch Ma cho biết việc hai lãnh đạo từ chức là hệ quả của cuộc điều tra nội bộ được tiến hành từ cuối năm 2009 về những vụ lừa đảo (scam) trên trang web của công ty. Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực thương mại điện tử cho rằng đây là một bước đi khôn ngoan của công ty này khi tự tiến hành điều tra nội bộ và “trảm tướng” để làm bằng chứng cho việc kiên quyết diệt trừ tận gốc vấn đề chứ không chỉ xử lý những nhân viên “cò con”.

Alibaba không liên quan đến giao dịch giữa người mua với ngưới bán nhưng lại chứng nhận “nhà cung cấp vàng”

Tuy nhiên, nếu lần lại toàn bộ lịch sử của những vụ lừa đảo trên Alibaba, người dùng Internet có thể đưa ra những nhận định khác hẳn.

Từ khoảng giữa năm 2007, khi Alibaba vừa bắt đầu nổi lên như một sàn giao dịch b2b (tức giữa các doanh nghiệp với nhau và chủ yếu là giao dịch bán sỉ) hàng đầu thế giới, những giao dịch tại sàn đã bị người dùng đặt vấn đề về tính minh bạch. Tại nhiều diễn đàn về giao thương quốc tế, người dùng liên tục đưa ra các cảnh báo về các vụ lừa đảo qua trang web này. Thủ đoạn chung của các vụ lừa đảo là người bán đưa ra mức giá hấp dẫn cho món hàng của mình với quảng cáo chất lượng tốt, sau đó gửi hàng phẩm chất kém hoặc không gửi hàng và biến mất. Sau khi mất tiền, người mua liên hệ với các quản trị viên trang mạng Alibaba thì thường chỉ chuốc thêm bực mình khi không nhận được sự trợ giúp nào. Câu trả lời chung chung thường là “Chúng tôi chỉ có trách nhiệm quản lý sàn giao dịch. Với tư cách một doanh nhân, bạn nên tự đánh giá về đối tác của mình và có các quyết định sáng suốt trong giao dịch”. Các trang web cảnh báo về lừa đảo trên mạng và diễn đàn của chính Alibaba từ bấy giờ thường xuyên cập nhật thông tin về các vụ lừa đảo mới từ người dùng.

Từ năm 2008 trở đi, mật độ các vụ lừa đảo tại Alibaba càng dày đặc hơn và nhiều người dùng đã tức giận đặt biệt danh cho website này là “ổ lừa”. Từ năm 2009, Alibaba có vẻ tích cực hơn trong hỗ trợ người dùng khi đưa ra quỹ bồi hoàn cho các nạn nhân lừa đảo Fair Play Fund từ nguồn tiền thu của các “nhà cung cấp vàng”. Những nạn nhân bị “nhà cung cấp vàng” lừa có thể liên hệ nhóm hỗ trợ và sẽ được bồi thường tối đa 1.000 USD. Tuy nhiên, người dùng không thực sự hài lòng với động thái này của Alibaba. Để nhận được tiền bồi hoàn, trước hết nạn nhân phải chứng minh được hành vi lừa đảo, dẫn đến việc Alibaba cấm hoạt động với “nhà cung cấp vàng” và nếu tài khoản tại Alibaba của nhà cung cấp chưa đóng hoặc số tiền đã sử dụng trong khiếu nại của nạn nhân khác thì họ cũng không được nhận.

Với mô hình của eBay.com chỉ khi người mua nhận được hàng, tiền mới chuyển đến tài khoản người bán

Nhiều người dùng hoài nghi về việc thay đổi ban lãnh đạo có thể hạn chế được tiêu cực trong tương lai. Một lượng lớn người dùng đã “rủ rê nhau” chuyển đổi sang hoạt động tại các sàn giao dịch có tính minh bạch cao hơn. Ai có nhận định chính xác hơn – những chuyên viên thương mại điện tử hay chính người dùng?

Mỏ vàng của dân lừa đảo

Với một số sàn giao dịch khác như eBay, người dùng được hỗ trợ bởi các hình thức đảm bảo thanh toán qua Paypal hay Escrow. Với các dịch vụ này, chỉ khi người mua nhận được hàng và xác nhận chất lượng, các dịch vụ mới chuyển tiền đến tài khoản người bán. Khi thực hiện giao dịch với các đối tác trên Alibaba, người dùng không nhận được các hỗ trợ này.

Như vậy, có thể thấy, Alibaba không khác gì một trang rao vặt trên báo mà việc mua bán là thỏa thuận giữa hai bên chứ không can hệ gì đến tờ báo. Và vì thế, trên lý thuyết, “nhà cung cấp vàng” chính là cơ hội giúp người mua có được độ tin cậy cao hơn từ khách hàng của mình.

Khi giới thiệu “nhà cung cấp vàng”, Alibaba đưa ra nhiều lý do hấp dẫn cho người đóng phí như quyền ưu tiên liệt kê danh mục sản phẩm, quyền ưu tiên truy cập danh mục người mua trước các thành viên miễn phí, nâng cao uy tín đối với người mua do đây cũng chính là cơ chế “chứng thực” của website... Và đương nhiên người mua cũng sẽ an tâm hơn khi thực hiện giao dịch với các đối tác này.

Tuy nhiên, với người dùng, cơ chế “nhà cung cấp vàng” của Alibaba lại chính là cánh cửa để mở cho những tay lừa đảo và mức phí 500-600 USD là khoản “vốn” không lớn trong lừa đảo. Alibaba giới thiệu rằng với phí này họ sẽ xác nhận cho doanh nghiệp trên sàn giao dịch của mình. Vấn đề là các nhân viên Alibaba xác minh như thế nào thì người ngoài không biết được và đây chính là kẽ hở để các nhân viên công ty trục lợi khi bắt tay cùng những kẻ lừa đảo để nhận xác thực. Ngoài ra, đứng về góc độ thương mại, Alibaba không phải là tổ chức có quyền xác thực doanh nghiệp. Bên cạnh đó, nhiều người cho rằng thực chất của “nhà cung cấp vàng” chỉ là một hình thức kinh doanh sự tín nhiệm của Alibaba theo kiểu “sống chết mặc bây, tiền thầy bỏ túi”. Ngay cả sau khi quỹ bồi hoàn ra đời, Alibaba không phải bỏ ra bất cứ khoản tiền nào và nếu tính trung bình giữa số tài khoản bị đóng và số tài khoản đóng phí, Alibaba vẫn được lợi hơn gấp nhiều lần. Trong khi đó, từ lúc thực hiện trót lọt vụ lừa đảo đầu tiên cho đến khi Alibaba nhận được góp ý và thực hiện các biện pháp ngăn ngừa, một tài khoản đã có thể lừa được ít nhất vài khách hàng. Với số tiền mua bán trung bình vài trăm USD một hợp đồng, trừ đi khoản phí đóng tạo “tài khoản vàng”, lợi nhuận của các vụ lừa đảo thực sự rất lớn.

Nếu so sánh với một số sàn giao dịch trực tuyến có uy tín, có thể thấy nhận xét của người dùng là không sai khi các sàn này có quy chế đánh giá doanh nghiệp rất khắt khe. Ví dụ như tại Globalsources.com, sàn có quy chế xếp loại 6 sao và để đạt được mức xếp loại cao điểm, doanh nghiệp cung cấp sản phẩm phải qua nhiều cơ quan thẩm định thứ ba có danh tiếng với các quy trình chặt chẽ và rất rõ ràng.