Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói về cách tính lương mới khi cải cách tiền lương

Theo Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội  (LĐ-TB-XH), bảo hiểm xã hội (BHXH) ở Việt Nam còn rất non trẻ (mới 29 năm) trong khi các quốc gia trên thế giới, chính sách này đã được triển khai vài trăm năm. Mặc dù vậy, Việt Nam đã có 8/9 loại hình BHXH, cơ bản phát triển tốt và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Về hưởng BHXH 1 lần, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH cho biết đây là vấn đề nhạy cảm nhất trong Luật BHXH sửa đổi và cũng là vấn đề phức tạp nhất mà chúng ta phải xử lý. Vấn đề này, cơ sở chính trị chúng ta đã có, rất vững chắc, đó là Nghị quyết 28 của Trung ương. Chúng ta đã bàn vấn đề này qua 2 kỳ họp, mục tiêu lớn nhất là làm sao chúng ta vừa thực hiện được mục tiêu bảo đảm an sinh xã hội lâu dài của đất nước, để khi người già về hưu có lương, có bảo hiểm y tế.

Ngoài ra, cũng phải quan tâm đến đời sống thực tế bây giờ của người lao động, nguyện vọng của người lao động, một bộ phận người lao động muốn rút BHXH. Điều đầu tiên là về kinh tế khó khăn nhưng cũng không hoàn toàn tất cả vì kinh tế khó khăn, còn nhiều lý do khác vì mỗi người một hoàn cảnh khác nhau, có khi cần vì lý do này lý do khác cũng rút. Có những trường hợp rút rồi lại muốn đóng trở lại…

Sau khi đặt vấn đề vì sao chúng ta phải thiết kế điều này, Bộ trưởng cho biết điều này hoàn toàn không có trong Luật bảo hiểm của các nước, đặc biệt giữa các nước phát triển. "Chúng tôi xem rất kỹ, từng quốc gia, không có. Điều này xuất phát từ chính nhu cầu của người lao động. Nghị quyết 93 của chúng ta ra đời khi Luật bảo hiểm chưa có hiệu lực năm 2014. Chúng ta ban hành Nghị quyết 93 để giải quyết tình thế lúc bấy giờ, nhưng bây giờ bỏ Nghị quyết 93 được không? Chúng tôi cho rằng không thể bỏ được. Bỏ sẽ nảy sinh những vấn đề hệ lụy rất phức tạp về mặt chính trị, xã hội" - Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH nêu.

Theo Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH, chúng ta duy trì nhưng trên cơ sở tính toán làm sao vừa đạt 2 mục tiêu như trên. Chính phủ đưa ra 2 phương án này cũng nhiều lần tham vấn các tổ chức quốc tế, hội thảo, trao đổi, nghiên cứu các giải pháp… Đến 25-5 vừa rồi, Chính phủ tiếp tục cho ý kiến về vấn đề này và thấy không có phương án nào khác cả.

"Vừa qua, chúng tôi đã nghiên cứu rất kỹ các ý kiến đề xuất phương án. Có ý kiến đề xuất tích hợp giữa phương án 1 với phương án 2, người đóng cho hưởng tiếp như phương án 1; người tham gia sau này cho hưởng phương án 2. Sau khi xem xét, đánh giá lại thì thấy rằng nếu cộng 2 phương án này vào toàn cộng nhược điểm hơn là ưu điểm. Ngày 25-5 vừa qua, Chính phủ tiếp tục đề xuất với Thường vụ Quốc hội, đề nghị với Thường vụ Quốc hội và Quốc hội cho lựa chọn 1 trong 2 phương án Chính phủ trình" - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, từ kỳ họp thứ 6 đến nay, cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo cũng đã lấy ý kiến tác động rất rộng rãi của các đối tượng chịu sự tác động. Ông có đọc báo cáo của 5 địa phương có tỉ lệ rút nhiều nhất hiện nay, đặc biệt là phía Nam, khu vực Đông Nam Bộ thì tuyệt đại bộ phận các ý kiến đều nói chọn phương án 1, rất ít người đề xuất phương án 2.

Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH cho rằng cùng với chính sách cho rút này, để hạn chế cho rút thì chúng ta có nhiều giải pháp, trong đó có các chính sách hỗ trợ, ví dụ tín dụng, cho vay không lãi, cần phải có chính sách khác tác động để hỗ trợ.

Liên quan đến cải cách tiền lương, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH cho biết vấn đề này chúng ta chuẩn bị hơn 20 năm, nói đi nói lại. "Cái khó nhất của cải cách tiền lương là không có tiền, đợt này thì có tiền rồi, 680 ngàn tỉ đồng đã báo cáo Quốc hội. Trong cải cách tiền lương, rõ ràng chúng ta thấy cấp bách, cần thiết nhưng cũng phải nói thật, đây là vấn đề mới, phức tạp" - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

Theo Bộ trưởng Bộ LĐ-TB-XH, cốt lõi của cải cách tiền lương chính là trả lương theo vị trí việc làm. Muốn trả lương theo vị trí việc làm thì anh phải xác định được vị trí việc làm. Vị trí việc làm có 3 đặc điểm, một là tính ổn định, hai là tính lâu dài và ba là tính thường xuyên. Kết cấu mỗi vị trí việc làm bao gồm một bản mô tả công việc và khung năng lực.

Liên quan đến cải cách tiền lương, chúng ta chỉ đề xuất 3 việc. Một là mức tham chiếu, bản chất mốc tham chiếu là một khái niệm mới, thay thế cho mức lương cơ sở. Bởi vì trong Nghị quyết 27 có nói là bãi bỏ mức lương cơ sở.

"Mức tham chiếu thiếu thực chất là gì? Tính trên cơ sở tăng trưởng kinh tế CPI và trên thực tiễn, cũng như thu chi. Nó thay cho mức lương cơ sở, chứ còn bản chất của nó không có vấn đề gì. Nếu thời gian tới, Nghị quyết 27 chưa bãi bỏ ngay thì mức lương cơ sở hiện nay là 1,8 triệu đồng, chúng ta tiếp tục sử dụng nó. Còn nếu như sau Nghị quyết 27 nâng lên một bước nữa mấy chục % chẳng hạn, đó vẫn là mức lương cơ sở, bản thân đó là tham chiếu" - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung giải trình.

Bộ trưởng LĐ-TB-XH cũng cho rằng phải hình dung nếu dùng với mức tham chiếu này thì có thể dài hơn cho luật này. Có thể đến năm 2026- 2027, chúng ta bỏ mức lương cơ sở thì lấy gì, lúc bấy giờ sửa luật làm sao được? 

Ngoài ra, chênh lệch lương hưu giữa trước và sau ngày 1-7, về bản chất không có gì khó khăn. Đây là vấn đề chuyên môn. "Vừa qua, chúng tôi đã xử lý bằng Nghị định 42 liên quan đến các đối tượng trước và sau năm 2023. Vấn đề này không khó khăn gì và tính toán được theo nguyên tắc: Anh nào hưởng lương hưởng sau ngày 1-7 mà chế độ cao thì sau này chúng ta chỉ tính phần CPI. Còn lại những người trước ngày 1-7 thì sẽ có tăng trưởng kinh tế CPI vào một số tăng trưởng thực tế của quỹ.

Đối với cách tính lương hưu khu vực lực lượng vũ trang, chúng tôi ghi nhận ý kiến này và sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền" - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung giải trình.