Bối cảnh mới chờ quy hoạch mới (*): Khai mở tiềm năng, phát huy lợi thế

Ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, nhận xét TP HCM hiện nay có không gian phát triển mang lợi thế lớn về tài chính, thương mại, dịch vụ, du lịch biển, kinh tế biển, công nghiệp...

Sử dụng đất đai hợp lý

Theo ông Trần Ngọc Chính, quy hoạch tổng thể TP HCM cần điều chỉnh dựa trên tiềm năng, thế mạnh của 3 khu vực trước đây. Ví dụ TP HCM cũ thì đất công nghiệp không cần khai thác thêm mà chuyển dần sang Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây bởi quỹ đất rộng hơn; một số ngành công nghiệp với công nghệ cũ, tốn đất, quá nhiều công nhân cần chuyển sang công nghiệp công nghệ cao.

Ngoài ra, ông Trần Ngọc Chính cho rằng khi lập quy hoạch phân khu cần nhìn trong mối quan hệ với vùng khác và cần phân tích vai trò của đường Vành đai 3 để xây dựng chức năng đô thị dọc tuyến và tăng tính kết nối.

TS Phạm Thái Sơn - Chương trình phát triển đô thị, Trường Đại học Việt Đức - nhìn nhận trước bối cảnh đô thị hóa nhanh, khu vực vùng ven TP HCM đóng vai trò ngày càng quan trọng về giãn dân, tái phân bổ chức năng đô thị, tạo động lực phát triển mới. Một mô hình được chứng minh phù hợp và hiệu quả trên thế giới là TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng).

TOD vùng ven không đơn thuần là bản sao của "đô thị nén" đặt ở khu vực ngoại vi mà là mô hình đô thị đặc trưng, cần được dung hòa giữa tăng trưởng đô thị và bảo tồn hệ sinh thái vùng ven. TS Sơn khẳng định TOD là lựa chọn tốt để TP HCM giải quyết đồng thời nhiều mục tiêu phát triển giao thông đô thị, phân bổ không gian chức năng, nâng cao chất lượng sống.

Kế thừa và nâng tầm

TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch phát triển đô thị TP HCM, nhìn nhận việc "gộp" địa giới không thay đổi thực chất không gian phát triển. Ba địa phương đều từng có quy hoạch trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, nên sau hợp nhất vẫn phải kế thừa.

Điều quan trọng không ở chỗ "vẽ lại" mà là phân bổ nguồn lực hợp lý. Trước kia, mỗi địa phương có ngân sách riêng, nay hợp nhất, thành phố phải quản lý vốn tổng thể, phân bổ nhằm đáp ứng nhu cầu từng khu vực. TS Nguyên dẫn chứng kênh Ba Bò trước kia khó xử lý vì giáp ranh, nay chung địa giới có thể huy động nguồn lực tổng thể để giải quyết triệt để.

TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM, cũng nhìn nhận điều chỉnh quy hoạch chung sau sáp nhập là cấp thiết nhưng bản chất quy hoạch không thay đổi nhiều bởi cả 3 địa phương trước đây đã nằm trong quy hoạch vùng Đông Nam Bộ.

Bất cập lớn không nằm ở định hướng mà ở khả năng triển khai, đặc biệt là hạ tầng kết nối. Một số tuyến giao thông thi công chậm hoặc mới dừng lại ở quy hoạch dẫn tới giảm khả năng liên kết vùng, do đó, bên cạnh giải quyết câu chuyện vốn thì nguồn nhân lực - những người trực tiếp hoạch định, tổ chức và thực thi chính sách hạ tầng - mang ý nghĩa quyết định.

Dám bỏ để mạnh, dám chọn để thắng

Trong khi đó, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright - phân tích với quy mô hiện nay, TP HCM đứng trước lựa chọn tiếp tục vận hành như phép cộng cơ học của 3 địa phương hay dám khởi động một cuộc quy hoạch lại từ gốc, đủ táo bạo để hình thành siêu đô thị công nghiệp - tài chính - dịch vụ - cảng biển ở tầm quốc tế.

TS Tuấn nhấn mạnh quy hoạch mới cần nguyên tắc chọn lọc, dám bỏ yếu tố lạc hậu, tập trung cho yếu tố mang sức bật. Những gì cần giữ lại là lợi thế đã được kiểm chứng nhưng không phải giữ nguyên trạng, thay vào đó là nâng cấp để phát huy hết tiềm năng. 

Ở khu vực Bình Dương trước đây, đó là các KCN đô thị - dịch vụ thông minh, sản xuất xanh có thể trở thành hình mẫu của Đông Nam Á. Ở Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, đó là cụm cảng Cái Mép - Thị Vải cần được khẳng định là cửa ngõ quốc tế của toàn vùng. Còn tại lõi TP HCM, điều phải giữ chính là vai trò trung tâm tài chính, đổi mới sáng tạo, là bộ não hoạch định chiến lược, công nghệ, dịch vụ cao cấp để dẫn dắt sự phát triển chung.

Quan trọng hơn, TP HCM không thể khép kín mà phải giữ vai trò kết nối, "nhạc trưởng" cho cả Đông Nam Bộ, ĐBSCL và miền Trung - Tây Nguyên.

"Tựu trung, một TP HCM sau hợp nhất được kỳ vọng trở thành siêu đô thị quốc tế năng động nổi bật. Điều ấy bắt đầu bằng một cuộc quy hoạch lại từ gốc, dám bỏ cái cũ, chọn cái mới có khả năng vươn ra thế giới" - TS Tuấn nói. 

___________

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 17-9