Bóng đá Tây Ban Nha và di sản của “Thánh Johan”

TBN trở thành đội bóng đầu tiên trong lịch sử bóng đá thế giới vô địch liên tiếp 3 giải lớn: Euro 2008, World Cup 2010, Euro 2012. Chỉ trong hai tháng 7 và 8-2024, bóng đá TBN lần lượt vô địch Euro 2024 ở cấp đội tuyển quốc gia, rồi đội U19 vô địch châu Âu và đội U23 đoạt huy chương vàng Olympic Paris 2024, đồng thời giới thiệu hàng loạt cầu thủ trẻ sớm đạt đẳng cấp của những ngôi sao hàng đầu thế giới.

Mọi người ngợi ca hệ thống đào tạo trẻ của TBN với những lò đào tạo La Masia của Barcelona hay La Fabrica của Real Madrid hoặc những học viện bóng đá trẻ của Athletic Bilbao, Atletico Madrid… Đúng, nhưng chưa đủ!

Tái cấu trúc hệ thống đào tạo bóng đá trẻ

Thập niên 70 thế kỷ trước, Hà Lan bỗng trở thành hiện tượng của bóng đá thế giới khi CLB Ajax Amsterdam đã vô địch Cúp C1 ba năm liên tiếp 1971, 1972, 1973 đồng thời ở cấp đội tuyển quốc gia nổi bật với triết lý bóng đá tổng lực kèm theo biệt danh "cơn lốc màu da cam" khi hai lần liên tiếp á quân World Cup 1974, 1978.

Cha đẻ của lối chơi mê hoặc, làm đắm say lòng người này là HLV Rinus Michel, nhưng thủ lĩnh trên sân cỏ, triển khai ý tưởng của HLV Michel thành hiện thực là thủ quân Johan Cruyff, người đã dẫn dắt CLB Ajax Amsterdam và đội tuyển Hà Lan lên đỉnh cao thế giới bóng đá. 

Riêng mình, Johan Cruff đã ba lần được trao Quả bóng vàng vào những năm 1971, 1973, 1974, đồng thời đoạt luôn Quả bóng vàng dành cho cầu thủ xuất sắc nhất World Cup 1974.

Kết thúc nghiệp cầu thủ trở thành HLV, Johan Cruyff ( còn được gọi là "Thánh Johan") đã đặt nền móng, xây dựng triết lý bóng đá đẹp và hiệu quả từ năm 1988, ở CLB Barcelona. Trên cương vị này ông không chỉ giúp Barcelona hồi sinh sau thời gian dài chìm trong khủng hoảng. Ông đã giúp Barcelona 4 năm liên tiếp vô địch La Liga (1991, 1992, 1993,1994), đoạt Cúp C2 1989, vô địch Champions League 1992… nhưng quan trọng hơn tất cả là ông đã tái cấu trúc hệ thống đào tạo bóng đá trẻ.

Sau ba năm gieo trồng những hạt giống tốt, đội một Barcelona dưới sự dẫn dắt của Johan bắt đầu hái quả ngọt. Một thế hệ được đôn lên rồi ra mắt ở đội một góp phần quan trọng đem lại danh hiệu vô địch Champions League 1992, trong đó có một tên tuổi rất nổi tiếng cho đến tận bây giờ là Pep Guardiola - người sau này tiếp nối huấn luyện các tài năng trẻ ở La Masia.

La Masia có gì khác biệt?

Năm 2010, La Masia trở thành học viện đào tạo bóng đá trẻ đầu tiên trên thế giới đã đào tạo ra ba cầu thủ nằm trong top 3 cuộc bầu chọn Quả bóng vàng 2010 là Lionel Messi, Andres Iniesta và Xavi. Cùng năm khi đội tuyển TBN vô địch World Cup có đến 7 cầu thủ khoác áo Barcelona.

Khi vô địch Euro 2024, đội tuyển TBN có năm cầu thủ trưởng thành từ La Masia là Yalma, Olmo, Cucurella, Pedri và Grimaldo, trong đó 3 người đầu tiên được chọn vào đội hình tiêu biểu của giải. 

Đó là chưa kể nhạc trưởng của đội Hà Lan là Xavi Simons cũng là sản phẩm từ La Masia.

Chất lượng đào tạo của La Masia là hiệu quả từ những HLV qua nhiều thế hệ từng là "đệ tử" trực tiếp hoặc thấm nhuần triết lý của Johan Cruyff. 

Tuy không tránh khỏi quy luật chung là có lúc "thăng" thì cũng phải có lúc "trầm" nhưng triết lý từ Cruyff qua Rexach rồi Pep Guardiola, Txiki Begiristain, Luis Enrique… luôn tồn tại và phát triển theo thời gian.

Sự tinh tế về đấu pháp chiến thuật

Sau thất bại ở vòng chung kết World Cup 2014 khi bị loại từ vòng bảng dù là đội đương kim vô địch, lối chơi tiqui-taka đã phải được nâng cấp để phù hợp với xu hướng phát triển của bóng đá hiện đại. 

Vẫn là lối chơi kiểm soát bóng nhưng tiqui-taka phiên bản hai là sự tiến bộ vượt bậc về trình độ chuyên môn, sự tinh tế về đấu pháp chiến thuật.

Sự thay đổi này là không bắt buộc thời gian kiểm soát bóng nhiều hơn đối phương, vẫn là lối chơi nhiều chạm, nhưng khi tấn công nhanh hơn, đa dạng hơn, các cầu thủ ở mọi vị trí phải tranh cướp bóng quyết liệt hơn và phải chơi đầu giỏi trong phòng ngự lẫn tấn công. 

Tuy có thay đổi nhưng có những thứ không đổi thay đó là các cầu thủ TBN vẫn kỹ thuật điêu luyện, tư duy chiến thuật hiện đại. Đặc biệt là họ biết cách duy trì nền tảng thể lực và phân chia sức lực hợp lý trong suốt trận đấu.

Phiên bản mới này đã giúp bóng đá TBN lột xác kể từ sau World Cup 2022. Với chức vô địch Euro 2024, TBN là đội tuyển giàu thành tích nhất với 4 lần đăng quang. Tương tự, khi chiến thắng giải U19 châu Âu 2024, TBN cũng là quốc gia vô địch nhiều nhất với 12 lần.

Kể từ khi bắt đầu tái cấu trúc La Masia vào năm 1988, CLB Barcelona đã bắt đầu hưởng lợi sau 3 năm, rồi 10 năm sau ra thế hệ mới gồm những Iniesta, Xavi, Fabregas… và đây là những tinh hoa đem lại thời kỳ hoàng kim cho bóng đá TBN với 3 danh hiệu lớn từ 2008 đến 2012.

Hiện nay với ngôi sao trẻ Yamal, sản phẩm của La Masia, bóng đá TBN được dự báo sẽ trở lại thời kỳ vàng của hơn 10 năm trước. 

Nói bóng đá TBN đã thành công với di sản của… "Thánh Johan" là vậy!