Cảnh báo bệnh hiếm gặp: Viêm não tự miễn

Một trong những ca bệnh viêm não tự miễn phức tạp đang được Bệnh viện Chợ Rẫy chữa trị là nữ bệnh nhân còn rất trẻ, có khối u ở cả 2 bên buồng trứng.

Tỉ lệ tử vong cao

Trước đó, bệnh nhân được bác sĩ sản khoa xác định là có u quái buồng trứng và khuyến cáo phẫu thuật để lấy u. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố nên đến khi bệnh nhân được chuyển vào cấp cứu tại Bệnh viện Chợ Rẫy thì đã lên cơn co giật và hôn mê. Trước tình huống này, Bệnh viện Chợ Rẫy đã phối hợp hội chẩn cùng Bệnh viện Hùng Vương để lựa chọn giải pháp khả quan nhất cho bệnh nhân. Các bác sĩ cũng đã liên hệ với cơ quan lưu trữ trứng cũng như các đội ngũ liên quan đến vấn đề sinh học phân tử nuôi trữ trứng. "Dù bệnh nhân hiện đang được điều trị tích cực nhưng trong tương lai người bệnh vẫn phải đối mặt với 2 vấn đề, đó là không thể có con và phải điều trị hoóc-môn sinh dục cả đời do bị rối loạn hoóc-môn" - một bác sĩ nhận định.

BSCK 2 Phạm Thanh Việt, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết ca bệnh viêm não tự miễn đầu tiên phát hiện tại đây vào năm 2023. Đến nay, Khoa Bệnh nhiệt đới của bệnh viện đã phát hiện tổng cộng 17 ca bệnh viêm não tự miễn do kháng thể kháng NMDAR với độ tuổi trung bình là 23. Hiện tại, 9 ca đã được hồi phục hoàn toàn, 4 ca tử vong và còn 4 bệnh nhân hiện vẫn đang điều trị tại bệnh viện. Trong đó, 12/17 bệnh nhân là nữ và 6/12 bệnh nhân nữ này có u quái buồng trứng.

Theo báo cáo của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP HCM, từ năm 2015-2016 đã ghi nhận 9 ca. Cả 9 trường hợp này đều được chuyển đến từ Bệnh viện Tâm thần có rối loạn tâm thần nhẹ. Giới chuyên môn cảnh báo bệnh lý này nếu không được phát hiện và điều trị phù hợp hoặc chẩn đoán sai ở giai đoạn đầu thì khả năng tử vong gần như là 100% hoặc người bệnh có thể phải đối mặt với những di chứng đáng tiếc về sau.

Theo BSCK 2 Huỳnh Thị Thúy Mai, Trưởng Khoa Hậu sản - Bệnh viện Hùng Vương, thống kê tại bệnh viện trong năm 2023 cho thấy có khoảng 4.000 ca phát hiện bệnh nhân bị u quái buồng trứng. Trong đó, khoảng 600 ca đã được phẫu thuật và 98% là u quái trưởng thành (lành tính). Dưới góc độ sản khoa, thông thường sẽ chỉ xác định khối u đó là lành tính hay ác tính và chỉ định phẫu thuật dựa trên kích thước của khối u. Còn khối u đó có thể phát sinh ra kháng thể kháng NMDAR gây ra bệnh viêm não tự miễn thì thực sự rất hiếm gặp. "Trường hợp nữ bệnh nhân trẻ tuổi nói trên cũng là hồi chuông cảnh báo, cần có những nghiên cứu chuyên sâu để xem xét thêm về vấn đề theo dõi khả năng phát triển thành bệnh viêm não tự miễn từ u quái buồng trứng do kháng thể kháng NMDAR ở mảng phụ khoa" - bác sĩ Mai nói.

Chưa thống nhất phác đồ điều trị

Nói về nguyên nhân gây bệnh, TS-BS Lê Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh nhiệt đới - Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết do virus tấn công các tế bào thần kinh hoặc các khối u (thường là u quái buồng trứng chứa mô tế bào thần kinh) và phóng thích kháng thể NMDA. Kháng thể này sẽ tấn công vào hệ thần kinh trung ương và làm tổn thương não bộ ở nhiều mức độ khác nhau. Các triệu chứng thường gặp ở người bệnh viêm não tự miễn là: Có hành vi bất thường hay rối loạn nhận thức; rối loạn chức năng ngôn ngữ; co giật; rối loạn vận động, loạn động, động tác bất thường; rối loạn tri giác (lơ mơ, lú lẫn, hôn mê); rối loạn chức năng thực vật, thở nhanh.

Theo bác sĩ Hùng, bệnh viêm não tự miễn thường gặp ở phụ nữ trẻ, đặc biệt ở người có u quái buồng trứng và tỉ lệ tử vong rất cao nếu không được chẩn đoán và điều trị phù hợp. Ngoài ra, việc điều trị rất khó khăn, phức tạp và chi phí cũng sẽ rất cao nếu bệnh nhân đã rơi vào tình trạng nặng. "Trước sự nguy hiểm của căn bệnh này, nên đặc biệt chú ý phòng bệnh hơn chữa bệnh. Người dân cần phải tầm soát kháng thể NMDA được phát hiện u buồng trứng. Bên cạnh đó, cần chú ý phát hiện sớm căn bệnh này khi người thân có tình trạng thay đổi thói quen, tinh thần, giảm trí nhớ hay có vận động bất thường không chủ ý, lên cơn co giật không rõ lý do…" - bác sĩ Hùng khuyến cáo.

Theo các bác sĩ, hiện tại, căn bệnh viêm não tự miễn do kháng thể kháng NMDAR liên quan đến u quái buồng trứng vẫn chưa có phác đồ điều trị chi tiết và thống nhất trên thế giới cũng như Việt Nam. Các ca bệnh được phát hiện chỉ được điều trị theo những phác đồ riêng mà mỗi bệnh viện xây dựng và tùy vào từng trường hợp mà các phương án điều trị phối hợp cũng sẽ khác nhau.

Y văn ghi nhận ca bệnh viêm não tự miễn đầu tiên trên thế giới được phát hiện vào năm 2007 tại Nhật Bản. Tuy nhiên, cho đến nay, những thông tin về bệnh lý này vẫn chưa được thống kê đầy đủ và phác đồ điều trị vẫn còn rất mới với nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Tại nước ta, trong khoảng 5 năm gần đây, nhờ vào những bước phát triển về xét nghiệm, khoa học kỹ thuật, ngoài Bệnh viện Chợ Rẫy thì những cơ sở y tế hàng đầu trong nước như Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP HCM, Bệnh viện Bạch Mai… cũng đã từng phát hiện ra những ca bệnh tương tự.